Drucke
Roderich Gooss, Österreichische Staatsverträge. Das Fürstentum Siebenbürgen. Wien 1911, S.449-453, 457-459; Bittner I, Nr. 188 [Regest]; Uj magyar muzeum, 1859, I, S.433 ff
Inhalt
Geheimvertrag. Ausschluß Osmanisches Reich. Art. 1 Oberhoheit Ungarns über Siebenbürgen bleibt bestehen. Freie Fürstenwahl. Siebenbürgen wird Bethlen und seinen Nachfahren zugesichert. Es fällt jedoch an die ungarische Krone, sollten die Osmanen Ofen und Erlau erobern. Es wird dann von kaiserlichen Beamten verwaltet. Art. 2 Friede von Zsitvatorok mit dem Osmanischen Reich wird respektiert. Gegenseitige Unterstützung bei Vertragsbruch durch die Türken in Ungarn oder Siebenbürgen. Vorgehen im Kriege. Art. 3 Bethlen unterstützt die Pforte nicht gegen den Kaiser. Gegenseitige Hilfeleistungen. Art. 4 Aufteilung des Gebietes. Art.5 Unterstützung bei Angriff durch das Osamanische Reich, auch durch weitere christliche Fürsten. Art. 6 Walachei. Art. 7 Hilfeleistungen des Kaisers. Art. 8 Kein Friedensschluß zwischen dem Kaiser und dem Osmanischen Reich ohne Einbeziehung Siebenbürgens. Art. 9 Informationsaustausch über Feinde. Art. 10 Kommandanten der wichtigsten Festungen legen Treueeid ab. Art. 11 Restiutionsmöglichkeit des Vojevoden Radulius. Art. 12 Anerkennung des Kaisers. Siebenbürgen bleibt Teil der ungarischen Krone. Kronfrage. Art. 13 Geheimhaltung. Bestimmungen.
Transliteration
Pax Transactionis cum Principe Transÿlvaniæ Ga- brieli Bethlenn inita Anno 1615 Alba Julia <……. 390> Nos Gabriel Bethlen Dei gratia Princeps Transÿlvaniæ, Partium Regni Hungariae Dominus et Siculorum comes, ad conser- vationem secretioris Transactionis, cum Sacratissima Cæs[are]a Regiaque Maiestate initæ una cum fidelibus nostris Mag- nificis, Generosis Egregijs Prudentibus ac Circumspectis Simone Pechi de Zentersebeth Cancellario, Sigismundo Sarmasaghi de Keovesd Comite Comitatus Krasznensis Francisco Balassi seniore de Vecske, Universitatis Siculorum Generali sedisque Siculicalis Udvarhelÿ Capi- taneo Consiliarÿs, Thoma Borsos de Maruswasarhely Tabulæ Iudiciariæ Assesore Ioanne Rheiner Magistro Civium Cibinens[ium] et Paulo Veres Senatore Primario Segesvariensi liberarum Civitatum Legatis videlicet proprÿs et trium Nationum præscripti Regni nostri Transÿlvaniæ Plenipotentarÿs vigore et tenore eiusdem transactionis Custos Executor supremus conser- vatorque et septemvir etc. Memoriæ commendamus tenore præsentium significantes quibus expedit universis. Quod cum nos, tam nostro quam Successorum nostrorum legitime electorum Principum Transÿlvaniæ, fidelium item præfatorum Statuum et Ordinum trium Nationum huius arcanæ Transactionis consciorum, peculiar- rem tractatum cum Sacrat[issi]ma Cæ[sare]a nec non Hungariæ Bohemiæque etc. Regia Maiestate, Domino nostro clementissimo et eiusdem Successoribus legitimis Hungariæ Regibus, Ac Statuum similiter et Ordinum Regni Hungariæ, certis ad id de- legatis Commissarÿs nominibus et in personis iniverimus. Et in eo in nostris auxilÿs suæ Ma[jes]t[a]ti et Regno Hungariæ præstandis, Turcam exceperimus, pro meliore assecuratione Suæ Ma[jes]t[a]tis Regnique Hungariae propter bonum publicum et futuræ permansionis durabilitatem stabilimentumque infrascriptas conditiones secrete semper permanendas conclusimus et decreverimus. Primo. Quantum ad statum Transÿlvaniæ, partiumque ei annexarum attinet, in hac libera electione Principatus quem nunc habent, per nos et successores nostros, legitimos Hungariæ Reges conservabuntur, donec Dei beneficio Buda et Agria à potestate Turcarum (nisi antea voluerint) eliberabuntur. Qua eliberata Transylvania, cum partibus sibi annexis in pristinum statum, uti temporum antiquorum Regum Hun- gariæ per Officiales Regios gubernata fuerat, redeat. Quodsi autem nobis viventibus Divino auxilio sua Ma[ ies]tas Cæs[are]a Regiaque vel eiusdem successores hoc consequi poterunt. Quousque nos supervixerimus in libero nostro Principatu Transÿlvaniæ, par- tiumque ei annexarum permaneamus. Interim autem tam pro bobis quam Successoribus nostris legitime electis Transylvaniæ Principibus liber Principatus et Dominium salva et intacta permaneant. Secundo. Pacificationem cum Turca ad Sytvatorok factam in qua etiam Transylvania implicite inclusa est non turbabi- mus sed omni studio et conatu conservare studebimus. Qudo si vero Turca, vel in Hungaria vel in Transylvania pacem ha[n]c rumperet, et sua Ma[jes]tas Cæs[are]a et Regia, communibus Christia- norum auxilÿs eidem resistere, et ruptam pacem vindicare vellet, bellumque in vicinis ad Transÿlvaniam partibus Turca molire- tur. Extunc tam nos, quam Successores nostri, Statusque et Or- dines Transylvanici obligati simus communia arma sumere ad requisitionem Suæ Ma[jes]t[a]tis et Regni Hungariæ, penes Christianitatem contra communem hostem militabimus ubi usus postulaverit. Si autem Turca particulari expedition- ne in locis a Transylvani<a> remotioribus, utpote, ultra Danubianis pacem invaderet. In eo casu, nos statusque et Ordines Transylvaniæ successoresque nostri, auxilia nostra exercitui Suæ Ma[jes]t[a]tis non teneamur adiungere, sed tran- quillitati nostræ ex consilio suæ Ma[jes]t[a]tis et Regni Hungariæ (aut bona se occasione offerente etiam arma tentare) quo meliore et commodiore modo poterimus, consulere sit licitum. Sin au- tem Transÿlvaniam partesque eidem annexas Turea invaderet tempestive à nobis Sua Ma[jes]tas successoresque eiusdem legitimi ac Regnum Hungariæ requisiti. Quemadmodum necessitas postulaverit, tam auxilio pecuniario quam milite, uti vis hostilis imineret condigna auxilia et suppetias ferre sint obligati. Tertio. Interea autem nec belli nec pacis tempore (tributis et honorarÿs, pacis tempore Turcis præstandis exceptis) a unquam auxilia, commeatus, et transitus per Transylvaniam, et partes eidem annexas, contra Suam Ma[jes]t[a]tem Cæs[are]am atque Regiam, eiusque successores legitimos Reges Hungariae et Regna 1 <Randbemerkung : Fiat <…> Provinciasque præbebimus aut per nostros præberi permittemus. Imo si ad hæc præstanda Turcæ successoresque nostros legitimos Principes et Transylvaniam partesque eidem annexas, contra liber- tates nostros vi omnino cogere[n]t, aut alias quovis modo in liber- tatibus nostris impedire vellent, requisitis mox de his suis Ma[jes]t[a]tibus, et per illas Regno Hungariæ illis pro viribus re- sistemus, et si proprÿs viribus illis resistere nequiremus, Et Suam Ma[jes]t[a]tem Cæs[are]am atque Regiam eiusque successores legitimos Reges Hungariæ et Regnum, aut superiorum partium eius- dem Regni Generalem Capitaneum pro auxilio requiremus. In eo casu, etiam Sua M[ajes]tas eiusque successores legitimi Reges Hungariae et Regnum, quantum necessitas postulaverit nobis, et Successoribus nostris legitimis Principibus et Transyl- vaniæ, partibusque Hungariæ eidem annexis, iuxta Capitu- lationem generalis transactionis, cum Sua Ma[jesta]te Cæs[ar]ea atque Regia de recenti Tirnaviæ initam, contra ipsos Tur- cas et alios hostes eidem adiunctos auxiliabuntur. Quarto. Quaecunque arces, Oppida, Civitates aut alia loca Communibus Viribus, quando À Sua Ma[jesta]te iustus exercitus et apparatus mittetur, capientur aut recuperabuntur Sacr[atissi]mæ Suæ Ma[jes]t[a]ti omnino cedent. Quæ autem Illustr[issi]mus Transylvaniæ Princeps, ipse proprÿs armis, sanguine suorum subditorum, industria aut alia dili- gentia hosti ademerit, Principi Transÿlvaniæ cedent, sed iure feudj tantum, quod subinde a Sacr[atissi]ma Ma[jes]t[a]te Sua, tam Princeps quam eius legitimi Successores accipere teneantur. Quæ denique Princeps, ex bonis olim ad Coronam Hungariæ propriè pertinentibus, tempore quo à Turca occupata fuerunt, recuperaverit ea Sacr[atissi]mæ Ma[jes]t[a]ti Suæ statim relinquet, simulatque ipsi Principi æqua in alÿs bonis compensatio dabitur. Quinto. Exorto bello Turcico, liberum sit Suam Sanctitatem, Ser[enissim]um Regem Hispaniarum caeterosque Christianos Principes, Imperÿ Ordines et Provincias pro pecunia ad bellum Turcicum Sollicitare, et in hoc ips<a> Sua Ma[jes]tas Cæsarea atque Regia interpositione suæ authoritatis Cæsareæ nobis adiumento sit. Sexto. Propter commoditates belligerationis, quemadmodum tempore Sigismundi Principis usitatum fuit, exercitus Tran- sÿlvanicus in utramque Valachiam intromissus apteque dispositus coniunctis viribus contra communem hostem operam navet. Et si necessitas tulerit, ut etiam nosmet ipsi in persona pro defen- sione communi, ingressi fuerimus, cum consensu et cointelli- gentia Suarum Ma[jes]t[a]tum si tempus patietur, utrorumque Vaivodarum militabimus. Septimo. Sua Ma[jes]tas copÿs militaribus, et omni necessario apparatu, utpote tormentis globis, pulvere et reliquis omnibus Instrumentis iuvare instituit . Octavo. Quod si vero pax post bellum apertum, Turcis cum Sua Ma[jes]t[a]te, Regno Hungariæ et Christianitate conclu- denda foret, tunc Nobis, Provinciæ Transÿlvaniæ partibus ei annexis, exclusis nunquam fiat; sed communibus votes et nobis etiam inclusis,transactio pacis sanciatur. Nono. De secretioribus inimicorum Turcarum et Tartarorum aliorumque hostium Regni Hungariæ sam Ma[jes]t[a]tem certiorem faciet, curabitque istarum rerum Turcicarum semper notitiam habere. Decimo. Arcium Varad Szamosuyar Keowar et Huzt Capitanei moderno Principi in primis et Succes- soribus eiusdem legitimis ad observationem præsentis transactionis Suæ item Ma[jes]t[a]ti, et futuris Regibus Hun- gariæ Juramento sint adstricti, et suo tempore etiam præsidiarÿ milites ad fidem Principis atque Capitanei iurent. Undecimo. Si sua Ma[jes]tas modum adinvenerit, ut absque evidenti periculo Transylvaniæ, consentiente Turca Vaivoda Radulius in Provinciam restituatur et ab eodem nos sufficienter assecurati fuerimus, bonam vicinitatem et coniunctionem animorum cum ipso conservabimus. Duodecimo. Quod Sacr[atissim]am Cæs[are]am Regiamque Ma[jes]t[a]em eiusque legitimos successores, pro capite totius Christia- nitatis et Rege Hungariæ maioribus et superioribus suis agnoscant et Transÿlvaniam partesque ei sub- iectas, pro inseparabili membro Coronæ Regni Hun- gariæ recolunt et recognoscunt, Neque iuri Coronæ præiudicabunt. Decimo tertio. Ad praesentis transactionis conser- vationem et successivis temporibus continuationem penes ipsum Principem ex præcipuis capitibus trium Nationum constantia, fide atque taciturnitate conspi- c<ui> strictissimo Juramento sint obligate, ita ut qui nunc publica authoritate in hac legatione funguntur hac vice solenni Juramento deposito, ad finem vitæ ipsorum, tan- quam bene conscÿ secreta istius transactionis eam apud se perpetuo silentio conservent, mortuo autem ex istis aliquo, Princeps, et reliqui eius secreti conscÿ, alium ex eadem Natione qu<o> extiterit loco illius eligant, cum quo communicent sub eodem strictissimo Juramenti vin- culo. Sin autem Principem fato fungi contigerit, ÿdem conservaturos secreti istius decreti, sub eodem iuramenti vinculo, teneatur Principem electum et succedentem statim in initio suæ inaugutationis ad observationem præsentis tam Secreti quam publicæ transactionis astringere sub nomine transactiorum Tirnaviensium. Nos itaque præmissos universos articulos omniaque et singula in eisdem contenta Christiana, ac singulari animi nostri de- votione per hos legatos nostros totiusque Transÿlvaniæ partiumque Regni Hungariæ eidem annexarum, cum præ- titulata Sacr[issi]ma Cæs[are]a Regiaque Ma[jes]t[a]te D[omi]no nostro cle- mentissimo Legitimisque eiusdem Successoribus Hungariæ Regibus qua par est Demissione inita et conclusa, præ- sentibusque literis nostris de verbo ad verbum inserta, ratos gratos et acceptata habentes, ratificandum approban- dum et confirmandum duximus, promittentes et assecuran- tes bona fide nostra, quod tam nos ipsi sancte et in- violabiliter observabimus, quam per alios subditos n[ost]ros comprovincialiesque Transÿlvaniæ scilicet et partium eidem annexarum incolas observari faciemus. Quin ad eorum omnium et singulorum observationem successores etiam nostros Legitimos Transÿlvaniæ Principes, omnesque Transylvanos et partium eidem annexarum incolas, vigore transactionis præ insertæ adstringimus et obligamus, obstrictosque et obligatos esse volumus. Pro ut ratificamus, approbamus et confirmamus nomine et in persona etiam harum omnium trium Nationum Transylvaniæ partiumque eidem annexa- rum harum nostrarum vigore et testimonio Literarum mediante. Datum Albæ Juliæ decima octava Mensis Maÿ Anni Millesimi Sexcentesimi decimi Quinti. Gabriel Bethlen Simon Pechy Consiliar[ius] et Cancellarius m.p. Sigismundus Sarmasaghÿ de Keowesd Consiliar[ius] et Comes Comitatus Craznensis m.p. Franciscus Balassi Consiliarius generalis Siculorum et sedis Udvarhelÿ capitane[us] m.p. Thomas Borsos Assessor tabulæ Iudiciariæ m.p. Paulus Werres Senator primarius civitatis Segesvar[iensis] m.p.