European peace treaties of the pre-modern era in data / Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+)


Verlängerungsvertrag von Warschau betr. Wehlau, Bromberg

teiHeader
fileDesc
European peace treaties of the pre-modern era in data / Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+) Verlängerungsvertrag von Warschau betr. Wehlau, Bromberg Digital edition according to TEI P5 TEXT+ Jaap Geraerts The transformation and enrichment of the data is done by Jaap Geraerts (IEG Mainz). The other members of the FriVer+ team are Fabian Cremer, Ines Grund, and Thorsten Wübbena (all IEG Mainz). The original data has been created by the team of scholars who were part of the Europäische Friedensverträge der Vormoderne project. This project was lead by Prof. Dr. Heinz Duchhardt and was based at the Leibniz Institute of European History in Mainz. Leibniz-Institut für Europäische Geschichte Mainz Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt http://lobid.org/organisation/DE-17 This file is licensed under the terms of the Creative Commons License CC-BY 4.0 (Attribution 4.0 International) Warschau AGAD [Transkriptionsgrundlage:] GSABerlin VI HA Nr.645: Regiomonte Borussorum/Warschau 1698 VII 8 (4 LS, 4 US, lat., Papier). [Graphik:] AGADWarschau: Zbiór Dokumentów Pergaminowych nr. 2047.
encodingDesc
The data in this XML file, originally created by the project Europäische Friedensverträge der Vormoderne online has been transformed in accordance with TEI P5 as part of the project Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+)
profileDesc
Latein

standOff
listPerson
listPlace

Inhalt

Notwendigkeit der Verlängerung durch Thronwechsel in Polen. Bevollmächtigte tagen in Warschau. Eidesformel. Vollmacht König August II. Warschau 5. Juli 1698. Vollmacht Kurfürst Friedrich III. Königsberg 10. Juni/31. Mai 1698 Bekräftigung der Verträge, Warschau 8. Juli 1698.

Kommentar

Nach dem Tod Sobieskis und dem Interregnum wurde im Juni 1697 Kurfürst Friedrich August von Sachsen zum polnischen König gewählt. Wegen innenpolitischer Differenzen wurde August erst im Mai 1698 in Polen vom Adel anerkannt. Bereits nach kurzer Zeit, traten Polen und Brandenburg in Gespräche ein. Der brandenburgische Kurfürst erteilte am 10. Juni 1698, der polnische König am 5. Juli die Vollmachten zu einer Verlängerung der Verträge von Wehlau und Bromberg. Nach – im Vergleich zu vorangegangenen Erklärungen – kurzen Verhandlungsdauer wurden die Verträge am 8. Juli 1698 wiederum in Warschau bestätigt. Dies ist die letzte Bestätigung der Verträge, die das Verhältnis zwischen Brandenburg und Polen grundlegend gewandelt hatten und in deren Nachgeschichte sich der Aufstieg des einen und der Niedergang des anderen Vertragspartners wiederspiegelt. Nach der Schaffung des Königtums in Preußen 1701 hatten die preußischen König weder ein Interesse, noch sahen sie eine Notwendigkeit, ihre Souveränität durch Polen in Form einer Vertragserneuerung bestätigen zu lassen. Am 8. Juni 1700 jedoch akzeptierte August II. in den „Reversalien von Cölln an der Spree“ die Erhebung Brandenburgs zum Königtum Preußen, ließ sich aber zusichern, dass Preußen seine Verpflichtungen gegenüber der polnischen Krone beibehalten werde. Der polnische Reichstag erkannte die Erhebung zum Königtum nicht an.

Kontext

1655-1660 Nordischer Krieg 19. September 1657 Vertrag von Wehlau zwischen Brandenburg und Polen. Polen scheidet aus dem Krieg, in dem es an Seiten Schwedens gestanden hatte, aus. Das Herzogtum Preußen wird in die Souveränität entlassen. Preußen sichert Huldigung und Heeresfolge zu. 6. November 1657 Vertrag von Bromberg. Friedrich Wilhelm verpflichtet sich zu einem Bündnis mit Polen und erhält dafür Draheim, Lauenburg, Bütau. 9. Februar 1658 Offensivpakt Polen, Brandenburg, Habsburg gegen Schweden. 3. Mai 1660 Friede von Oliva beendet den Nordischen Krieg. Polen verzichtet auf schwedische Thronansprüche. Das Herzogtum Preußen tritt unter die Herrschaft Brandenburgs. 16. September 1668 Abdankung Jan Kazimierz; ihm folgt Michael Korybut Wiśniowiecki auf dem Thorn. 26. März 1672 Erneuerung der Verträge von Wehlau/Bromberg. 19. Mai 1674 Nach dem Tod Wiśniowieckis wird Jan II Sobieski zum König gewählt. 17. Mai 1677 Erneuerung der Verträge von Wehlau/Bromberg 9. Mai 1688 Tod Friedrich Wilhelm III (der Große Kurfürst); ihm folgt Friedrich III. 29. Juli 1688 Erneuerung der Verträge . 17. Juni 1696 Tod Jan III. Sobieski. Interregnum . Im Juni 1697 wird der Wettiner Kurfürst Friedrich August von Sachsen zum polnischen König gewählt. 8. Juli 1698 Letzte Erneuerung der Verträge.

Transkription

In nomine Sacrosanctae et Individuae Trinitatis Notum sit universis et singulis, quorum interest, vel quomodo libet interesse potest. Quod deducendo ad executionem perpetui inter Serenissimos et Potentissimos Reges et Rempublicam Poloniae ab una, Electoresque Brandenburgicos Prussiae Duces parte ab altera, foederis inconcussum robur firmitatemque habentia pacta et imprimis articulum, quo disponitur ut quotiescunque novus Rex electus fuerit, aut Dux Prussiae in Ducatum successerit, idem foedus ab utraque parte renovetur confirmeturque iuramentis de super praestitis, per deputatos in animam principalium iurantos. Existente nunc casu novae in Republica Poloniae, Electionis (constitutis prius ex mutua conventione eidem actui die locoque infra expressis) alte memoratorum tam Regiae Majestatis, quam Serenitatis Electoralium deputati plenipotentiarii. A parte quidem Regia magnificus Franciscus Galecki , Palatinus Junivladislaviensis Bydgostiensis et generosus Stanislaus Warszycki [nicht ermittelt], Gladifer Regis Lanciciensis Capitanei, a parte vero Electorali magnificus et generosi Ioannes Dietericus liber Baro ab Hoverbeck in Eychmedien, Baronowo, Damkow et Geyerswalde, Serenissimi Electoris Brandenburgici Consiliarius Status intimus Electoratusque Dapifer haereditarius et Godefredus Werner[nicht ermittelt] , in Aula Sacrae Regiae Maiestatis Residens, praestituta die in Arce Varsaviensi comparuerint post mutuasque plenipotentiarum tabulas (quarum apographa sub finem huius instrumenti de verbo ad verbum sunt inserta) rite commutatas, sequenti tenore in animas principalium iurarunt. Nos Franciscus et Stanislaus à Serenissimo et Potentissimo Principe Domino Domino Augusto Secundo, Dei gratia Rege Poloniae, Magno Duce Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Smolensciae, Severiae Czerniechoviae nec non Haereditario Saxoniae, Juliae, Cliviae, Montium Angriae et Vestphaliae Duce, Sacri Romani Imperii Archi Mareschalco et Electore Thuringiae, Marchione Misniae nec non Superioris ac Inferioris Lusatiae, Burgravio Magdeburgensi, Comite Marcae, Ravensbergae et <Batii>, Comite Principe Hennebergensi, Domino in Ravenstein ad renovationem et confirmationem pactorum, quae die decima nona septembris Velaviae tum die sexta novembris Bydgostiae anno millesimo sexcentesimo quinquagesimo septimo cum Serenissimo Principe Domino Friderico Guilhelmo, Marchione Brandenburgensi Sacri Romani Imperii Archicamerario et Electore in Prussia, Magdeburgi, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum, Vandalorumque nec non in Silesa Crosnae, Duce Burgravio Norimbergensi, Principe Halberstadii, Mindae et Camini, Comite de Hohenzollern, Domino in Lauenburg et Bittaw, nomine incliti Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae conclusa et stabilita per constitutionem omnium ordinium totius Reipublicae approbata et confirmata sunt deputati commissarii nomine eiusdem Sacrae Regiae Maiestatis Poloniae eiusque successorum Regum, quandoquidem praefata pacta Sua Electoralis Serenitas per supramemoratos deputatos plenipotentiarios in instanti quoque ratihabet et juramento confirmat. Nos ex vi specialis mandati in animam eiusdem Sacrae Regiae Majestatis iuramus, quod Sacra Regia Maiestas praedicta pacta in omnibus articulis, punctis et clausulis observatura sit, nec iisdem sive directe sive indirecte contraventura aut contraveniri a subditis passura sit. Sic Ipsam et Nos DEUS adjuvet per haec Sancta Dei Evangelia Amen. Forumla Juramenti Deputatorum Electoralium Nos Ioannes Dietericus Liber Baro ab Hoverbecke et Gotfredus Werner à Serenissimo et Potentissimo Princeps ac Domino Domino Friederico Tertio Marchione Brandenburgico Sacri Romani Imperii Archi Camerario et Principe Elector Prussiae, Magdeburgi, Juliae, Cliviae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum Vandalorumque, nec non in Silesia Crosnae et Svibusae Duce, Burgravio Norimbergensis, Principe Halberstadii, Mindae et Camini, Comite de Hohenzollern, Marcae et Ravensbergi, Domino in Ravenstein, Lauenburg et Bittau ad renovationem et confirmationem pactorum , quae die decima nona septembris Velaviae tum die sexta novembris Bydgostiae anno millesimo sexcentesimo quinquagesimo septimo cum Rege et Regno Poloniae, item cum Magno Ducatu Lithuaniae Sua Serenitas Electoralis iniit. Quaeque Respublica post modum in comitiis Regni anno millesimo sexcentesimo quinquagesimo octavo sicuti nunc quoque Serenissimus et Potentissimus Princeps ac Dominus Dominus Augustus Secundus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae, Czerniechoviae, nec non Haereditarius Saxoniae, Angriae et Vestphaliae, Dux Sacri Romani Imperii, Archi Mareschalcus et Elector, Landgravius Thuringiae, Marchio, Misniae nec non Superioris ac Inferioris Lusatiae, Burgravius Magdeburgensis, Comes Principes Hennebergensis, Bartii Comes ratihabuit et confirmavit, deputati commissarii nomine Suae Serenitatis Electoralis vi specialis mandati iuramus. Quod Sua Serenitas Electoralis praedicta pacta in omnibus articlis, punctis et clausulis observatura sit, nec iisdem sive directe sive indirecte contraventura aut contraveniri a subditis passura sit. Sic ipsam et Nos Deus adiuvet per haec Sancta Dei Evangelia Amen. Utque huius rei ad posteritatem constet memoria fidesque duo exemplaria eiusdem tenoris confecta manibusque ac sigillis partium propriis munita ac confirmata sunt. Sequitur apographum mandatorum tam Sacrae Regiae Majestatis quam Suae Serenitatis Electoralis Nos Augustus Secundus Dei gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severae, Czerniechoviae, nec non Haereditarius Saxoniae, Juliae, Cliviae, Montium Angriae et Vestphaliae Dux, S[acri] R[omani] I[mperii], Archimareschalcus et Elector, Landgravius Thuringiae, Marchio, Misniae nec non Superioris ac inferioris Lusatiae, Burgravius Magdeburgensis, Comes et Princeps Hennebergensis, Comes Marcae, Ravensbergae et Bartii, Dominus in Ravenstein. Notum testatumque, facimus per praesentos. Quod cum pactis Bydgostiensibus cautum sit, ut pactu perpetuum quod Nobis et Regno Poloniae ac Magno Ducatui Lithuaniae cum Serenissimo Principe Domino Friderico Tertio Marchione Brandenburgensi S[acri] R[omani] I[mperii] Archicamerario et Electore in Prussia, Magdeburgi, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum, Vandalorumque nec non in Sylesia, Crosnae, Duce Burgravio Norimbergensi, Principe Halberstadii, Mindae et Camini, Comite de Hohen Zollern, Domino in Lauenburg et Bittaw, Fratre et Cognato Nostro Charissimo intercedit, quotiescunque Novus Rex Polonus electus fuerit, ab utraque parte renovetur et confirmetur, iuramento de super praestito per deputatos in animam principalium iurantes. Nos praedictis pactis satisfaciendo magnifico Francisco Galecki, Palatino Junivladislaviensi Bydgostiensi, Generoso Stanislao Warszycki, Gladifero Regni Lonciciensi Capitaneis sincere et fideliter Nobis dilectis in mandatis dedimus, ut super per memoratis pactis Bydgostiensibus iuramentum in animam Nostram praestent, atque ex altera parte per deputatos Serenissimi Electoris praestandum audiant et excipiant. Quemadmodum praesentibus hisce ipsis in iungimus, ut mediante tali iuramento pacta ista renovent et confirment, eorundemque observantiam à parte nostra promittant pro ut et hisce literis Nostris illam facultatem et plenipotentiam praedictis deputatis Nostris damus et concedimus. Ratihabentes omnes quae in hac parte iuxta pactorum tenorum acturi sunt. In cuius rei fidem hanc Nostram plenipoteniam manu Nostra subscriptam. Sigillo Regni, communiri iussimus Datum Varsaviae die quinta mensis julij anno domini millesimo sexcentesimo nonagesimo octavo Regni vero Nostri anno secundo . Augustus Rex Stan[isław] Szczuka, Referend[arius] et <Re.. R[e]gni> Nos Fridericus tertius Dei gratia Marchio Brandeburgensis, Sacri Romani Imperii Archicamerarius et Princeps Elector Prussiae, Magdeburgi, Cliviae, Juliae, Montium, Stetini, Pomeraniae, Cassubiorum Vandalorumque nec non in Silesia Crosnae, Dux Burgravius Norimbergensis, Princeps Halberstadii, Mindae et Camini, Comes de Hohen Zollern, Marcae et Ravensbergi, Dominus in Ravenstein, Lauenburg et Bittow. Notum facimus et testamur praesentibus quod cum pactis Bydgostiensibus cautum sit ut foedus perpetuum quod Nobis cum Serenissimo et Potentissimo Rege inclytaque Republica Poloniae nec non Magno Ducatu Lithuaniae intercedit, quotiescunque novus Rex Electus furerit, ab utraque parte renovetur et confirmetur, iuramento in super praestito per deputatos in animam principalium iurantos. Nos praedictis tabulis satisfaciendo illustri et magnifico consiliario Nostro status intimo et ad Regiam Sacram Majestatem ablegato extraordinario sincere Nobis fideli et dilecto. Ioanni Dieterico Libero Baroni ab Hoverbeck in Eychmedien, Baranowo, Damkow et Geyerswalde, nec non Electoratus Nostri Dapifere Haereditario ut et Generoso in Aula Regiae Sacrae Maiestatis Residentis sincere nobis fideli et dilecto Godefredo Werner mandatum dederimus, ut praestito prius juramento super pactis a deputatis Regiis in animam Sacrae Regiae Majestais iuramentum istud a parte Nostra in animam nostram praestent. Quemadmodum hisce ipsis iniungimus ut mediante tali juramento pacta ista renovent, confirment, eorundemque observantiam a parte nostra promittant. Prout et hisce praesentibus illam facultatem et plenam potentiam praedictis deputatis Nostris coniunctim et separatim largimur et concedimus, ratihabentes omnes à qua hac in parte iuxta tenorem pactorum acturi sunt. In cuius rei fidem mandatum hosce Nostrum manu Nostra subscripsimus sigilloque Nostro Electorali munirir iussimus. Dabantur Regiomonti Borussorum die 10 Junii / 31 may millesimo sexcentesimo nonagesimo octavo. Fridericus Elector <… à Fuchs> Tandem Nos a Sacra Regia Majestate, Domino Domino Nostro Clementissimo ad renovationem pactorum alte nominatorum deputati commissarii quem ad modum circa inchoationem actus praesentis solenniter et clara voce manifestati sumus. Iuramentum praestandum nihil praeiudicare Reipublicae debere neque posse, quominus Respublica et Sacra Regia Majestas Dominus Dominus Noster Clementissimus praetensiones omnes ab non satisfactionem pactis Bydgostiensibus in non ullis articlos, punctis et clausulis a Sua Serenitate Electorali mediis iis quae in pactis exstant specifici<..> servatis gradibus in iisdem expressis requirere possit, ut et nunc praestito iuramento iterato praesenti scripto protestamur et manifestamus. Quam quidem manifestationem propter memoriam et fidem majorem circa conclusionem istius instrumenti rite inter Nos commutati inseri curavimus. Vicissim Nos à Serenissimo Electore Brandenburgico Domino Domino Nostro Clementissimo ad renovationem pactorum alte nominatorum deputati commissarii, quem ad modum circa inchoationem actus praesentis solenniter et clara voce remanifestati sumus, juramentum praestandum nihil praejudicare debere Serenissimo Electori neque posse quominus Sua Serenitas Electoralis Dominus Dominus Noster Clementissimus praetensiones omnes ob non satisfactionem pactis Bydgostiensibus in non nullis articulis, punctis et clausulis à Republica Polona mediis iis, quae in pactis exstant specificata, servatis gradibus in iisdem expressis, requirere possit. Ita nunc praestito iuramento iterato praesenti scripto protestamur et manifestamur. Quam quidem manifestationem propter memoriam et fidem majorem, circa conclusionem huius instrumenti rite inter Nos commutati inseri curavimus. Dabat in Arce Regia Varsaviensi die octava mensis julii anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo octavo. Franciscus <….> Palatinus <…> <…> LS Joannes Dietericus Liber Baron ab Hoverbecke LS Stanislaus Warszycki Ensifer Regni LS Godefredo Werner LS

1

Franciszek Zygmunt Galecki († 1711), Senator, Wojewode von Innowrocław, Sejmmarschall.

2

Johannes Dietrich von Hoverbeck (1652-1714), 1690-1703 Gesandter in Polen.

3

August II. von Sachsen (1670-1730), als Friedrich August I ab 1694 Kurfürst von Sachsen, als August II ab 1697 polnischer König.

4

Friedrich Wilhelm (1620-1688), ab 1640 Kurfürst und Markgraf von Brandenburg.

5

Stanisław Antoni Szczuka (1654-1710), litauischer Vizekanzler.