European peace treaties of the pre-modern era in data / Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+)


Friedensvertrag von Oliva (Berlin) Reichsarchiv (1660-05-03) Theatrum Europaeum (1660-04-23 bis 1660-05-03)

teiHeader
fileDesc
European peace treaties of the pre-modern era in data / Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+) Friedensvertrag von Oliva (Berlin) Digital edition according to TEI P5 TEXT+ Jaap Geraerts The transformation and enrichment of the data is done by Jaap Geraerts (IEG Mainz). The other members of the FriVer+ team are Fabian Cremer, Ines Grund, and Thorsten Wübbena (all IEG Mainz). The original data has been created by the team of scholars who were part of the Europäische Friedensverträge der Vormoderne project. This project was lead by Prof. Dr. Heinz Duchhardt and was based at the Leibniz Institute of European History in Mainz. Leibniz-Institut für Europäische Geschichte Mainz Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt http://lobid.org/organisation/DE-17 This file is licensed under the terms of the Creative Commons License CC-BY 4.0 (Attribution 4.0 International) Berlin GStAPK Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin, Registratur-/Altsignatur: VI. HA, Nr. 624 (M) = Bestellsignatur: I. HA GR, Rep. 11 Staatsvertraege, Nr. 664. Digital: http://archivdatenbank.gsta.spk-berlin.de ... Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin, Registratur-/Altsignatur: VI. HA, Nr. 632 (M) = Bestellsignatur: I. HA GR, Rep. 11 Staatsvertraege, Nr. 672. Digital: http://archivdatenbank.gsta.spk-berlin.de ... [Transkriptionsgrundlage:] A) GSABerlin VI HA Nr. 624: Hauptvertrag, Oliva 1660 IV 23/ V 3 (lat., Papier, fol 1-17, 5 US, 5 aufgedrückte LS der polnischen Bevollmächtigten). B) GSABerlin VI HA Nr. 632: Ratifikation des Zusatzartikels (Oliva 1660 V 3) durch Polen, Warschau 1660 VI 26 (US, Siegel Johann Kasimir an blausilberner Schnur, Siegel fehlt, 1 LS de Lumbres, roter Samteinband, Pergament, fol 1-4). C) AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Instumentum Pacis Polono-Sueticae à commissarios ser. Sueciae regis commutatum. [Anm: Aus urheberrechtlichen Gründen können die Abbildungen aus dem GSABerlin nicht gezeigt werden.] [Weitere Stücke:] D) GSABerlin VI HA Nr. 628: Ratifikation Polens, Warschau 1660 VI 26 (Prunkausfertigung des Vertrages, 6 US, 6 LS der franz. und poln. Gesandten, Pergament, roter Samteinband, Fol.1-16). E) GSABerlin VI HA Nr. 630-631: Ratifikation Polens, Warschau 1660 VI 26 und Danzig 1660 VIII 16 (1 US, 1 Siegel Johann Kasimir an blau-silberner Schnur in versilberter Kapsel, 3 aufgedrückte LS de Lumbres, Vladislaus Rey, Joachimus Pastorius, Prunkausfertigung, Pergament, Fol.1-12, 2. Exemplar mit Unterschrift und Siegel des Erzbischofs von Gnesen, Fol.1-10. F) GSABerlin VI HA Nr.633: Ratifikation des Deutschen Ordens, Danzig 1660 VII 26, Danzig (2 Siegel, Holzkapseln ohne Deckel, 1 LS, Prunkausfertigung mit rotem Samteinband, Perg., fol 1-5, lat). Ebd. Ratifikation der polnischen Stände Warschau 1660 V 24. G) GSABerlin VI HA Nr.802: Ratifikation Schwedens des Zusatzartikels, Stockholm 1660 VI 14. H) Schwedisches Reichsarchiv, Stockholm: Originaltraktater med främmande makter, Tyskland, II. Kejsaren No. 4 A) Unterhänderinstrument (Perg.), Unterzeichner: Franciscus Carolus Libsteinski Comes a Kolowratt, Franciscus Baro de Lisola. I) Ebd., No. 4 B) Unterhändlerinstrument (Papier), Unterzeichner: Magnus Gabriel De la Gardie, Benedictus Oxenstierna, Christopherus Carolus Schlippenbach, A. Gyldenclou. J) Ebd., No. 4 D) Kaiserl. Ratifikation von No. 4 A), dat. Graz 1660 VII 12. K) Ebd., Tyskland, III. Brandenburg-Preussen No. 8 A) Unterhändleriunstrumente (2 Exemplare: Perg., Papier), Unterzeichner: De Lumbres, Joannes ab Hoverbeeke, Laurentius Christoph, Somnitz, Albertus ab Ostaw. L) Ebd., No. 8 C) Brandenburg. Ratifikation von No. 8 A), dat. Cölln an der Spree 1660 VI 16_26. M) Ebd., Frankrike No. 19 A) Franz. Ratifikation und Garantie, dat. Paris 1660 IX 22. N) Ebd., Polen No. 7 A) Unterhändlerinstrument (Papier), Unterzeichner: A. de Lumbres, Joannes Comes de Lesno, Christopherus Pac, Joan. Andreas Morstin, Joannes Gninski, Joannes ab Hoverbeeke, Laurentius Christoph. Somnitz, Albertus ab Ostaw. O) Ebd., No. 7 : Unterhändlerinstrument (Perg.), Unterzeichner: A. de Lumbres, Joannes Comes de Lesno, Nicolaus(?) Praszmowski, Christopherus Pac, Joann. Andreas Morstin, Vladislaus Rey, Joannes Gninski, Joannes ab Hoverbeeke. P) Ebd., No. 7 D) Königl. poln. Ratifikation von No. 7 A), dat. Warschau 1660 VI 26. Q) Ebd., No. 7 E) Ratifikation von No. 7 A) durch poln. Stände, dat. Warschau 1660 VI 26. R) Archives du Ministère des affaires ètrangères, Paris: 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003. 1660. 3 mai. Traité de paix (Oliwa). Brandebourg, Empire, France, Pologne, Suède: R A) Traités de Paix d' Oliwa, 3 mai 1660. R B) Ratifikationen: - Brandenburg: Ratifikation durch Markgraf Friedirch Wilhelm, Berlin (Cölln a.d.Spree), 26 VI 1660 - Polen: Ratifikation durch König Jan Kazimierz II, Danzig 4 V 1660 - Schweden: Ratifikation durch König Karl XI., Stockholm, 4 VI 1660 Abschriften: H ) AGAD Warschau Perg. 5503: Extractum Authenticum Suetico legatione – Connotatum Erra<…> in Instrumento Ratificationum tractatus Oliven[sis], 1660 VIII 15. I) GSA Berlin VI HA Nr. 623: Ratifikation und Garantiererklärungen zu Oliva: fol.4-5: Garantie Schwedens für Art 2., 1660 VI 14. fol 6-8: Garantie Polens für Art.2, 1660 VI 26. fol 9: Garantie durch Großbritannien 1663 I 27. fol 13-16: Ratifikation der Garantieerklärung durch Frankreich 1664 V 25. J) GSA Berlin VI HA Nr. 625: Erklärung Polens zu den im Vertrag enthaltenen Regelungen über die Generalamnestie und Bestätigung aller zwischen PL und BRA vor 1660 getroffenen Vereinbarungen, Oliva 1660 V 3. K) GSA Berlin VI HA Nr. 800: 2 C der Ratifikation Schwedens 1660 V 3 (ohne Insert) L) LA Schleswig Abt 7 Nr. 372: C; ebd. C der Garantie F und der Generalstaaten; Cautio Christian Alberts, Herzog von Holstein-Gottorf (Dumont, S.311-312), 1660 V III.
encodingDesc
The data in this XML file, originally created by the project Europäische Friedensverträge der Vormoderne online has been transformed in accordance with TEI P5 as part of the project Europäische Friedensverträge der Vormoderne in Daten (FriVer+)
profileDesc
Latein

standOff
listPerson
listPlace

Drucke

GSABerlin VI HA Nr.623 Nr.629 (Druck). Offizielle zeitgenössische Drucke: A). Instrumentum ratificatum pacis perpetuae inter S.R.M. Poloniae, ejusque foederatos ac belli socios, Sac. Caes. Majest. et suam Serenit. Electoralem Brandenburgicam ab una, et S.R.M. Sueciae ab altera partibus. A. MDCLX XXIII Aprilis / III Maii Olivae initae et conclusae. Una cum Ratificationibus Articuli Separati Declaratorii ratione Elbingae aliisque his annexis cum gratia et privilegio Sereniss. Elector. Brandenburg. Regiomonti Typis Paschalis Mensenii imprimebat. Josua Segebadius An. DCLXI . B) Instrumentum pacis perpetuae inter S. Regiam Majestatem et Rempubl. Poloniae ejusque confoederatos S.Caesar. Majestatem et sereniss. Electorem Brandenburgicum ex una, et inter S.Regiam Majestatem, regnumque Sueciae ex altera parte ad Gedanum in monasterio Olivensi III. Maii anno MDCLX initae et conclusae. Cum privilegio Sac. Reg. Maj. Gedani Sumptius Jacobi Weis, ejusdem Re. Maj. Bibliopolae, typis Philippi Christiani Rheti, Typo.Reg. o.J. 4.to. [Kollationierungsvorlagen:] CTS 4, S. 9-92 (11-36). Dumont 4/2, S. 303-310 (315). Johannes Gottlob Böhme, Acta Pacis Olivensis inedita. Vratislaviae 1663, 1, S.154-181 ; Theatrum pacis 1, S. 613-658 (lat., dt.). Lünig, Teutsches Reichsarchiv, Pars specialis 2/4 (3) (1713), S.172- (dt., lat.). [Weitere Druckfassungen:] Diarium Europ. cont. 3, S. 292. Londorp, Acta publica 8, S. 665. Locenius, Rerum Suecicarum hist., doc. p. 900. Chwalkowski (auch: Chwalkouski), Jus publ. regni Poloniae, p. 281. Dogiel 4, S. 499 (Vollmachten). Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo Sveciae regis gestis commentariorum, Norimbergae 1696, S. 39. Pufendorf, De rebus gestis Friederici Wilhemli Magni, Berlin 1695, Lipsiae 1733. Gastelius, De statu publico Europae novissimae Tractatus 6, S. 202 . Moerner, S. 239-251 [dt. Regest].

Theatrum Europaeum VIII, S.1255-1266, LINK: http://digbib.bibliothek.uni-augsburg.de/8/pages/02_IV_13_2_0026_08_1330.html

Inhalt

[Inhalt]

[Art. I-XXI Friede zwischen Polen und Schweden]

Art. I Ewiger Friede. Frühere Verträge bleiben in Kraft, so sie diesem nicht entgegenstehen. Bündnisse. Art. II Amnestie (Präzisierungen). Art. III Johann Kasimir entsagt allen Ansprüchen auf Schweden. Titel auf Lebzeiten. Führung des Titels und des Wappens. Art. IV Polnische Gebietsabtretungen an Schweden (Teile Livlands, Estland). Schutz der Katholiken. Schutz des Eigentums. Art. V Östliches Livland bleibt polnisch. Keine Ansprüche Moskowiens, Schwedens. Kommission für Grenzstreitigkeiten. Art. VI Herzog von Kurland-Semgallen. Freilassung und Restitution. Verzicht auf Rache. Art. VII Elbing, Marienburg und alle von Schweden besetzten Orte an Polen übergeben. Regelungen für die Räumung. Art. VIII Rückgabe der Obligationen u.ä.. Art. IX Schweden gibt Archive und die königl. Bibliothek an Polen zurück. Art. X Kassierung der Obligationen in Kurland, Semgallen u. dem Piltenser Distrikt. Art. XI Privatschulden. Art. XII Restitution von Mobilien. Art. XIII Waffen. Restitution. Erfüllung Thorner Übergabetraktat. Art. XIV Übergabe der Kriegsgefangenen ohne Lösegeld. Polnische Vermittlung für schwedische Gefangene bei den Tataren. Art. XV Freiheit des Handels. Zölle. Art. XVI Freilassung des schwed. Feldmarschalls Königsmark. Art. XVII Erbfrage der Familie Radziwill. Art. XVIII Übergabe Gefallener. Art. XIX Croysche Schuldforderung. Bestätigung auf Reichstag. Art. XX Schuldforderungen des Grafen Dohna. Art. XXI Dito für Gyldenstern.

[Art. XXII-XXIII Friede zwischen dem Kaiser und Schweden]

Art. XXII Friede, Amnestie zwischen Kaiser Leopold und König Karl. Kaiser restituiert besetzte Orte in Pommern und Mecklenburg an Schweden, Orte in Holstein und Schleswig an Herzog von Holstein-Gottorp. Räumung. Klärung offener Fragen. Art. XXIII Freigabe der Kriegsgefangenen.

[Art. XXIV-XXX Friede zwischen Brandenburg und Schweden]

Art. XXIV Friede zwischen Kurfürst Friedrich Wilhelm und König Karl. Bündnisse und Verträge. Amnestie. Restitutionen (Königsmark,Wittenberg). Art. XXV Schweden annuliert die 1656 geschlossenen Verträge (Königsberg, Marienburg, Labiau). Annullierung durch Brandenburg. Art. XXVI Brandenburg restituiert die in Pommern besetzten Orte an Schweden, die in Holstein und Schleswig an das Haus Holstein-Gottorp. Art. XXVII Übergabe der Kriegsgefangenen. Art. XXVIII Schulden. Begleichung und Aufhebung. Art. XXIX Handel und Verkehr. Status quo ante. Art. XXX Restitutionen. Art. XXXI Beilegung des Krieges zwischen Dänemark und Schweden. Aufnahme Dänemarks in den Frieden.

[Art. XXXII-XXXVII gemeinsame Vollzugsbestimmungen]

Art. XXXII Waffenruhe. Fristen. Schutz durch Kommissionen. Art. XXXIII Entlassung der Truppen. Art. XXXIV Einhaltung des Friedens. Wechselseitige Garantien. Beistandspflicht. Streitschlichtung ohne Waffen. Art. XXXV Ratifikationsmodalitäten. Art. XXXVI Vermittlung und Garantie Frankreichs auf Wunsch Schwedens und Polens. Art. XXXVII Beitrittsmöglichkeit.

Zusatzartikel

Erklärung Schwedens und Polens zu Art. II und zu Elbing.

Kommentar

Der unter Vermittlung Frankreichs (ab 1659) zwischen Polen, Brandenburg und dem Kaiser einerseits sowie Schweden andererseits geschlossene Frieden beendet den seit 1655 dauernden (Ersten) Nordischen Krieg. Schweden war nach einem anfnglich raschen miltrischen Vorsto 1657, der Polen an den "Rand des staatlichen Kollapses" (Duchhardt, Europa am Vorabend, S. 289) brachte, 1657/58 in die Defensive geraten, nicht zuletzt ausgelst durch den „Frontwechsel“ des brandenburgischen Kurfrsten Friedrich Wilhelm durch die Vertrge von Bromberg und Wehlau im September/Oktober 1657 und dem Anschlu sterreichs an die antischwedische Koalition 1658. Ende 1658 war absehbar, dass der Krieg auf militrischem Wege nicht zu entscheiden war. Frankreichs Vermittlung beruhte auf dem Wunsch, einen vlligen Zusammenbruch Schwedens zu verhindern. Frankreich warf Brandenburg den Bruch des Westphlischen Friedens vor, und drohte zeitweise dem Kaiser und seinem brandenburgischen Verbndeten mit Krieg. sterreich, das weder Aussicht auf territoriale Gewinne hatte, aber auch keine Einbuen befrchten musste, wollte verhindern, dass Schweden seine Position auf Kosten Polens ausdehnte. Brandenburg, neben Polen der Hauptkriegsschauplatz, strebte einen Generalfrieden an; 1659 war es noch an der Fortsetzung des Krieges interessiert, um seinen Machtbereich in Hinterpommern auszuweiten; alleine fehlte jedoch die militrische Kraft. Am 5. Januar begannen in Oliva die Verhandlungen, die sofort wegen Verfahrensfragen ins Stocken gerieten. Bis Mitte April hatten Polen und Schweden sich auf Vertragsgrundstze geeinigt und ihren Friedenswillen am 28. April durch einen Waffenstillstand manifestiert. Um einen Separatfrieden abzuwenden, mussten Brandenburg und sterreich rasch zu Verhandlungsergebnissen mit Schweden kommen. Am 3. Mai wurde in Oliva der umfassende Vertrag unterzeichnet. Schweden bte durch Oliva (sowie durch die Friedensschlsse mit Dnemark und Russland) die Vormachtstellung in der Ostsee teilweise ein, konnte jedoch seine Erwerbungen aus den Vertrgen von Osnabrck und Roeskilde bewahren. Zudem erkannte Polen den schwedischen Besitz ber Livland an. Die polnischen Wasa verzichteten auf den ohnehin schon obsoleten Anspruch auf den schwedischen Thron. Polen fand sich in militrischen Auseinandersetzungen mit Schweden, Moskau und den Kosaken wieder; „dieses an berraschenden Peripetien reiche Vlkerringen beschleunigte den Niedergang der Adelsrepublik“ (Jrg Hoensch, Geschichte Polens. Stuttgart 1983, S. 148). Nicht zuletzt hatte Brandenburg durch die Besttigung der Vertrge von Wehlau und Bromberg die internationale Anerkennung als souverner Staat erhalten, nach Frost „the most significant cause“ (Frost, Northern Wars, S. 183) des Friedens von Oliva. Die Friedensschlsse 1660/61 haben den „Ostseebereich in einen Zustand relativer Stabilitt berfhrt“ (Duchhardt, Europa am Vorabend der Moderne, S. 290). Jedoch konnte kein Problem zwischen den Nachbarn als dauerhaft gelst betrachtet werden.

Kontext

1600 Nachdem der schwedische Reichstag die polnischen Wasa von der schwedischen Thronfolge ausschließt, beginnt der Krieg zwischen Schweden und Polen. 1605 Erster Waffenstillstand (3 Jahre), danach gehen die Kämpfe weiter (1611; ab 1617). 26. September 1629 Waffenstillstand von Altmark zwischen Schweden und Polen für 6 Jahre. Schweden behält wichtige preußische Küstenstädte, Sigismund III. erhält den Kronanspruch aufrecht. 12. September 1635 Waffenstillstand von Stuhmsdorf zwischen Schweden und Polen (für 26 Jahre). Polen erhält das Königliche Preußen zurück, Livland und Estland verbleiben bei Schweden. Sommer 1655 König Karl X. Gustav fällt in Polen ein. Es beginnt der "Erste Nordische Krieg" (Schwedisch-Polnischer Krieg). Gleichzeitig ist Polen in einen Krieg gegen Moskowien verwickelt. Schweden besetzt Großpolen und Kujawien. 18. August 1655 Der litauische Hetman Janusz Radziwill unterwirft Litauen den Schweden. September 1655 Schweden besetzt Warschau. König Johann Kasimir flieht. 19. Oktober 1655 Schweden besetzt Krakau. 17. Januar 1656 Vertrag von Königsberg zwischen Schweden und Brandenburg. Friedrich Wilhelm erkennt die schwedische Oberhoheit an und verpflichtet sich zu Abgaben und Waffenhilfe. 17. Mai 1656 Schweden erklärt Moskau den Krieg. 25. Mai 1656 Vertrag von Marienburg zwischen Brandenburg und Schweden. Trotz (territorialer) Konzessionen bleibt die Waffenhilfe bestehen. 20. November 1656 Vertrag von Labiau zwischen Schweden und Brandenburg (Souveränität des Herzogtums Preußen, weitere Heeresfolge). Bündnis zwischen Schweden und Siebenbürgen (Rákoczi). 1. Dezember 1656 Subsidienvertrag zwischen Polen und dem Kaiser. 27. Mai 1657 Vertrag von Wien zwischen Polen und Habsburg. Polen soll Hilfe erhalten. 19. September und 9. Oktober 1657 Verträge von Bromberg und Wehlau zwischen Polen und Brandenburg. Polen erkennt die Souveränität Preußens an; Preußen sichert Heeresfolge zu. 9. Februar 1658 Habsburg schließt sich der Allianz Polens und Brandenburgs gegen Schweden an. 26. Februar 1658 Friede von Roskilde zwischen Schweden und Dänemark (Krieg seit 1657) bringt Gebietsgewinne für Schweden. 30. Dezember 1659 Waffenstillstand zwischen Schweden und Russland. 13. Februar 1660 Tod Karl X. Gustav von Schweden. 3. Mai 1660 Friede von Oliva. Danach beginnt der Krieg zwischen Polen und Moskowien erneut (1667 Waffenstillstand von Andrussovo). 6. Juni 1660 Friede von Kopenhagen zwischen Schweden und Dänemark. 1. Juli 1661 Friede von Kardis zwischen Schweden und Russland.

Edition

In nomine sacrosanctaeLünig, Böhme, Theatrum Pacis: Sacro-Sanctae. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : Sacro Sanctae. et indivduaeBöhme, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Indiuiduae (Abweichungen u/v im Folgenden nicht mehr notiert; ebenso ci/ti). trinitatisNotum sit univeris et singulis, quorum interest, aut quomodo libet28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: quomodolibet (Worttrennungen werden – so weit sie den Sinn nicht verändern – im Folgenden nicht notiert). interesse potest. Postquam a multis annis bella, dissidiaque inter serenissimos reges, regnaque Poloniae et SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Sueciae et Poloniae." orta, et interdum induciis, praecipue vero sexennalibus annoBöhme: an (abgekürzt auch im Folgenden). 1629Theatrum Pacis, Lünig MDCXXIX. (Schreibweise auch im Folgenden)., deinde viginti sexennalibus anno 1635 sopita et composita fuerint, ac denique inter serenissimum et potentissimum principem ac dominum, dominumAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Carolum Gustavum .... Ioannem Casimirum [Umstellung]. , regem Poloniae, magnum ducem Lithuaniae etc. etc. etc. et serenissimum acAGADWarschau Dok. Perg. 5611: et. potentissimum principem acBöhme: et. dominum, dominum , Suecorum, GottorumGSABerlin VI HA Nr.628: Gotorum. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme, Lünig, Theatrum Pacis, CTS, Dumont: Gothorum (auch im Folgenden, teilweise jedoch uneinheitlich im Gebrauch)., Vandalorumque regem, magnum principem Finlandiae etc. etc. etc. deventum sit ad bellum, quod non solum dictos reges, regnaque eorum per plures annos exercuit, sed <et> Poloniae foederatos, <ac>GSABerlin VI HA Nr.624: [..] [verderbte Stelle]. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme, Theatrum Pacis, Lünig: ac. Dumont, CTS: ad. belli socios, videlicet, serenissimum et potentissimum principem ac dominum, dominum , electum Romanorum Imperatorem, semper Augustum, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae regem, archiducem Austriae etc. etc. etc. serenissimo regi et regnoBöhme: Regnoque. Poloniae, ad eiusdem requisitionem, auxilia ferentem; nec non serenissimum principem ac dominum, dominum AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme, Lünig, Theatrum Pacis, CTS, Dumont, GSABerlin VI HA Nr.628: Wilhelmum. Friedrich Wilhelm (1620-1688), ab 1640 Kurfürst und Markgraf von Brandenburg., marchionem BrandeburgicumAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Dumont: Brandeburgensem. CTS: Brandenburgensem. Lünig: Brandenburgensam., sacri Romani Imperii archi camerarium et principem electorem Magdeburgi inCTS, Dumont: [Auslassung: in] Prussiae. Prussia etc. etc. etc. ducem, involvit; unde multa christiani sanguinis effusio, cum plurimarum provinciarum desolatione secutaGSABerlin VI HA Nr.628: sequuta. est, tandem divina bonitate factumLünig: factam., ut utrinque de pace universali inter regem remque publicam Polonam, et eius confoederatos, ac belli socios ab una; et regem regnumque Sueciae ab altera parteAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: inter regem regnumque Sueciae ab una, et regem remque publicam Poloniam et eius confoederatos et belli socios ab altera parte., suscepta sit cogitatio, opera et studio serenissimi ac28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: et. potentissimi principis ac domini, domini Dumont: Ludovici [Auslassung: XIV.]; Ludwig XIV. (1643/61-1715), König von Frankreich., Galliarum et Navarrae regis christianissimi, qui huic paci conciliandae mediationem obtulit, et in ipso negotio pacis, per illustrissimum et excellentissimum dominum , dominum de Herbing<k>enUnklare Lesart: [k], auch [h].AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Herbinghen. Lünig, Böhme, Theatrum Pacis, CTS, Dumont: Herbingen. , LöosAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Böhme: Loos. Theatrum Pacis, CTS, Dumont: Löös. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : unklare Lesart (Flecken). , et la Cloye, comitem consistorianum, regiique ordinis equitem, legatum suum, eandem mediationem serenissimis regibus Poloniae et SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Sueciae et Poloniae., nec non serenissimo electore Brandeburgico acceptantibus praestitit. In eum ergo finem, ex mutua partium conventione, constitutusAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Dumont, CTS: constitua. est dies quintus januariiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: dies 26 decembris/ 5 januarii anno 1659/1660. Lünig : 26. decembris anno MDCLIX (5.) januarii anno MDCLX. anno 1660 congressui plenipotentiariorum Olivae instituendo. Comparentes igitur statuto tempore, acAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: et. loco omnium paciscentium legitime constituti legati plenipotentiarii, a parte quidemAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: [Umstellung der Reihenfolge: Schweden - Polen]. serenissimi regis, reique publicae PoloniaeDumont, CTS: Polonae., illustrissimi et excellentissimi domini, ex ordine senatorio quidem, dominus CTS, Dumont: Lesno. Jan Leszczyński (1603-1678), Wojewode von Krakau, Kronkanzler., palatinus Posnaniensis, reginalis majestatisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin, Böhme, Theatrum Pacis: [uneinheitlicher Gebrauch i, j; im Folgenden nicht mehr notiert; dito für u/v]. supremus aulae praefectus ac marschallusAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: marschalcus. Böhme: mareschallus., generalis Maioris Poloniae, Mariaeburgensis, Corsunensis gubernator, dominus AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Lubomirski. CTS, Dumont, Böhme: Lubomirsky. Jerzy Sebastian Lubomirski (1616-1667), Feldmarschall., comes in WisniczAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Wisnitz. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : Wisniz. Lünig : Wisnics. et JaroslawTheatrum Pacis, Lünig: Jaroslau. Böhme: Iaroslavv., supremus regni et campi marschallusBöhme, CTS, Dumont: mareschallus. Theatrum Pacis, Lünig: Marschalcus., generalis Cracoviensis, Scepusiensis, Chmielnicensis, Pereaslaviensis, Casimiriensis, Olstinensis gubernator; dominus , supremus regni cancellarius, nominatus episcopus Luceoriensis et Brestensis, abbatiae Sieciechoviensis administrator perpetuus. PraepositusTheatrum Pacis: prepositus. sancti Michaelis ecclesiae collegiatae in arce CracoviensiLünig: Crucoviensi., dominus , supremus magni ducatus Lithuaniae cancellarius, WilkowiscensisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Wilkoviscensis. Böhme: Nilcouiscensis. Theatrum Pacis: Wilcovicensis. Lünig: Wilkoviensis., Ostrinensis, KozienicensisDumont, CTS: Cozienicensis., KlesczelensisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Lünig, Böhme:: Kleszczelinensis. Dumont, CTS: Kleszelensis. et Nemonocensis gubernator. Ex ordine vero equestri, dominus Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Morsztin. GSABerlin VI HA Nr.628: Morsztyn. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme: Morsztin. Sachanmerkung: Jan Andrzej Morsztyn (1621-1693), Diplomat, Delegierter des Senats für die Verhandlungen., referendarius regni, KowalensisBöhme: Kovvalensis. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Kovalensis. et Zavichostensis---- gubernator, dominus AGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum pacis, Lünig: Naglovice. Böhme: Noglovvice. Rey, thesaurarius curiae regni, reginalis maiestatis cancellarius, NeokorcinensisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum pacis, Lünig: Neocorczinensis., LibussiensisCTS, Dumont: Libusiensis. Theatrum pacis, Lünig: Libuszinensis., KamionacensisLünig: Camionacensis. gubernator. Dominus Textvariante: Böhme: Gninsky. Sachanmerkung: Jan Gniński (gest. 1685), Diplomat, Vizekronkanzler., Pomeraniae succamerariusLünig: subcamerarius., Gnesnensis gubernator. Et a parte foederatorum Poloniae, videlicet serenissimi Imperatoris Romanorum, illustrissimi et excellentissimi domini, dominus Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig: Lipsteinski. Böhme: Libsteinsky. Sachanmerkung: Franz Karl Liebsteinský-Kolowrat (1620-1700), Appellationspräsident, Statthalter von Böhmen., sacri Romani Imperii comes a KolowratAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628: Colowrat. CTS, Dumont: Kollowradt. Böhme: Kollovvrat., dominus in Reichenaw28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : Richenow. AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Reichenow. CTS, Dumont: Reichenau. GSABerlin VI HA Nr. 628: Reichenauw. Böhme: Reichenavv., sacrae Caesareae regiaeque Hungariae et Bohemiae majestatis consiliarius camerarius, iudicii maioris provincialis assessor, regius locumtenens et appellationum in arce Pragensi praeses. Dominus , a ThiseBöhme, CTS, Dumont: Thiese. et MarienfeldtTheatrum pacis, Böhme, Lünig, CTS, Dumont: Marienfeld., consiliarius cameralis aulicus. Et serenissimi electoris BrandeburgiciCTS: Brandenburgici., illustrissimi et excellentissimi domini, dominus in EickmedienGSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Dumont, CTS, Lünig: Eichmedien., BaronowenBöhme: Baranoven. Lünig: Baronnowen., Geyerswalde et Domk<o>wAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Geyerswalde et Domkaw. CTS, Dumont: Gayerswalde et Domkau. Böhme: Geyerswalde et Domkavv. Theatrum Pacis, Lünig: Geyerswalde et Domkau. dominus et haeres, suae serenitatis consiliarius status intimus, electoratusque dapifer haereditarius, HohenstinensisGSABerlin VI HA Nr.628 : Hohensteinensis. AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Hohenstiniensis. CTS, Dumont: Hehensteinensis. praefectus, dominus Textvariante: 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Somniz. Sachanmerkung: Lorenz Christoph von Somnitz (gest. 1678), Staatsmann. in GrumsdorffCTS, Dumont: Gromsdorff., Dren<o>wAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: Drenow. Böhme: Drenov. Lünig: Drenovv. et GerberoTheatrum Pacis: Gerberow. Lünig : Gerberovv., dominus et haeres, suae serenitatis consiliarius status intimus, et orientalis Pomeraniae cancellarius, eiusdemque ducatus camerarius haereditarius, Lawenburgensis et ButoviensisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis: Bütoviensis. Böhme: Lauenburgensis et Butouiensis. Lünig: Lavvenburgensis et Bütoviensis. praefectus; Dominus Textvariante: Böhme: Ostavv. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : Ostaw. Sachanmerkung: Albert von Ostau [konnte nicht ermittelt werden]., in Nerwiken et KegelsAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Kegels[..] [möglich: et]. Theatrum Pacis, Böhme: Nervviken et Kegelset. Lünig: Nervvicken et Kegelset. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Nervi[.]ken et Kegelset., dominus et haeres, suae serenitatis in supremo ducalis Prussiae appellationum judicio consiliarius. AAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig: [Umstellung: hier: Polen]. parte vero serenissimi regis regnique Sueciae, illustrissimi et excellentissimi domini, dominus , comes in LeckoöAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Läcköö. Böhme: Leckov. Theatrum pacis: Lekö. Lünig: Leckô. et Arensburg, liber baro in Eckholmen, d[omi]nus in HabsalAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Hapsal., Magnushoff et Hoyendo<r>pAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Hoyendorff. Theatrum Pacis: Hoyencorp. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig : Hoyentorp., regiae suae majestatis, regnique Sueciae senator et thesaurarius, generalis gubernator Livoniae et locumtenens per Esthoniam, Livoniam et Ingriam, militae generalis, judex provincialis VestrogothiaeCTS, Dumont: Westrogothiae. Theatrum pacis, Lünig: Westro-Gothiae. et Daliae, nec non academiae Upsaliensis cancellarius, d[omi]nus Textvariante: Lünig: Oxenstirnia. Sachanmerkung: Bengt Oxenstierna (1623-1701), Kanzleipräsident., comes in Korsholm et Wasa, liber baro in MörebyAGADWarschau Dok. Perg. 5611, CTS, Dumont: Moreby. et Lindholmen, dominus in Coporium et Rosersberg, suae regiae majestatis regnique Sueciae senator et cancellariae consiliarius. Dominus , comes in SchöuedeAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Schöwede. CTS, Dumont: Schöweede. Böhme: Schowede., liber baro in Liusala, dominus in Salinge, suae regiae majestatis, regnique Sueciae senator et consilii bellici praeses. Et dominus Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, CTS, Dumont,: Guldenklau. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Guldenclau. Böhme: Güldenklavv. Sachanmerkung: Anders Gyldenklau (1602-1665), Königlicher Rat., dominus et haeres in SchonelaBöhme: Schönela., Ekeby, HylingeCTS, Dumont: Ekebii, Hylynge. et HulterstadtCTS, Dumont: Hulderstad. Böhme: Hulderstadt., regiae suae majestatis consiliarius status, et per Pomeraniam regiam regiminis ac consilii status, ut et supremae curiae justitiae praeses. Post invocatumTheatrum pacis, Lünig: invocati. Divini numinis auxilium, mutuasque plenipotentiarium tabulas (quarum apographa sub finem huius instrumenti de verbo ad verbum inserta suntTheatrum Pacis, Lünig: [Auslassung:] (quarum apographa sub finem huius instrumenti de verbo ad verbum inserta sunt).) rite commutatas, tractatus pacis auspicato inchoatus est. Et licet in eius fere decursu, praememoratus serenissimus rex Sueciae, disponente ita divina providentia, mortali hacCTS, Dumont: hae. vita decesserit, tractatus tamen hic renovatis a serenissimo et potentissimo principe ac domino, domino Carolo, Suecorum, Gottorum, Vandalorumque rege, et principe haereditario, magno principe Finlandiae, etc. etc. etc. plenipotentiarium tabulis (quae ad calcem huius tractatus quoque inserunturTheatrum Pacis, Lünig: [Auslassung:] (quae ad calcem huius tractatus quoque inseruntur).) feliciter continuatus est, ac tandem ad Divini numinisBöhme: nominis. gloriam, et christianae rei publicae salutem, partes omnes in mutuas pacis et amicitiae leges consenserunt etLünig: [Auslassung:] consenserunt et. convenerunt, tenore sequenti.

I.Sit pax universalis ac perpetua, et vera sinceraque amicitia inter serenissimum et potentissimum principem ac dominumAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: [Umkehrung der Reihenfolge: Schweden-Polen-Kaiser-Brandenburg]., dominum , regem Poloniae, magnum ducem Lithuaniae, etc etc. etc. eiusque regiae majestatis successores ac posteros, reges Poloniae, magnos duces Lithuaniae, regnumque Poloniae et magnum ducatum Lithuaniae, atque subiectas illis ditiones ac provincias, atqueBöhme: ut et. eiusdem majestatis et regni Poloniae confoederatos, inprimis serenissimum et potentissimum principem ac dominum, , semper Augustum, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae regem, archiducem Austriae etc. etc. etc. eiusque majestatis haeredes ac successores, provincias ac ditiones, intra vel extra Imperium Romanum sitas. Et serenissimum principem ac dominum, dominum , marchionem Brandeburgicum, sacri Romani Imperii principem electorem et archi-camerarium, Magdeburgi, PrussiaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611: in Prussia. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: in (Einschub über der Zeile). etc etc. etc. ducem, eiusque serenitatis haeredes ac successores, provincias ac ditiones, in vel extra Imperium Romanum sitas, ab una. Atque serenissimum et potentissimum principem ac dominum, dominum Carolum, Suecorum, Gottorum et Vandalorum regem, magnum principem Finlandiae etc. etc. etc. eiusqLünig: [Einschub:] regiae.ue majestatis successores ac posteros reges SuecorumBöhme: Suecorumque., regnumque Sueciae, atque subiectas illis inAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: intra. vel extra Imperium, ditiones ac provincias, ab altera parte; ita, ut altera pars alteri posthac nihil hostilitatis aut inimicitiae, clam aut palam, directe vel indirecte, inferat, vel per suos aut per alios inferre faciat, nec alterius hostibus auxilia, quocunque nomine praestet, nec cum alterius hostibus foedera, huic paci contraria ineat, nec qui <d>quamUnsichere Lesart. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Böhme, CTS, Dumont, Theatrum Pacis, Lünig: quicquam. in alterius status etLünig: ac. securitatis diminutionem per se, vel per alios, moliatur aut tentet, vel tentari faciat, sed utraque pars alterius utilitatem, honorem acBöhme: et. commodum promoveat, et fidam invicem vincitatem, pacem et amicitiam, serio colat ac servet. Pacta vero etBöhme: ac. foedera omnia, quae partes paciscentes inter se, vel cum aliis principibus ac statibus utrinque sancita habent, quo ad omnia sua puncta, clausulas et articulos, integra et in pleno robore suo permaneant; ita tamen, ut per ea praesens transactio pacisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: pacis transactio. nullum praeiuditiumAGADWarschau Dok. Perg. 561, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, Böhme, Theatrum Pacis: praejudicium. patiatur.

II.§1 Sit utrinque perpetua oblivio et amnistiaAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: amnestia (auch unten). eorum omnium, quae quocunque loco, modoque à quacunque paciscentium parte hactenus hostiliter facta sunt, ita ut, nec eorum, nec ullius alterius rei causa, vel praetextu, ulla pars alteri, posthac quicquam hostilitatis aut inimicitiae, specie juris aut via facti inferat, aut per suos aliosve inferri faciat.§ 2 Hac generali amnistia gaudeant omnes et singuli, cuiuscunque status, conditionis et religionis fuerint, ut et omnes communitates, quae ab utrinque partes hostiles secutae sunt, aut in hostilem possessionem devenerunt; nec ullis hoc bellum praeiudicio etLünig: aut. noxae sit, in suis juribus, privilegiis ac consuetudinibus generalibus et specialibus, tam in ecclesiaticis, quam in civilibus profanisve, quibus ante hoc bellum gavisi sunt, sed iis in totum fruantur secundum leges regni. Nec ullis communitatibus aut privatis actio, ratione adhaesionis hosti, intentabitur, ita ut nemini liceat alcui negotium facessereAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis: facescere., ratione illius adhaesionis hostilisCTS, Dumont: ratione adhaesionis ullius hostilis., aut eam exprobare.§ 3 Civitatibus Prussiae regalis, quae in possessione suaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig: sacrae. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: S. regiae majestatis, regnique Sueciae hoc bello fuerunt, manebunt itidem omnia jura, libertates et privilegia, quibus sive in ecclesiasticis, sive in profanis potitae sunt ante hoc bellum (salvo libero, uti anteGSABerlin VI HA Nr.628: [Einschub:] hoc. bellum viguit, in praedictis civitatibus catholicae et evangelicae religionis exercitio) earumque territoria, magistratus, communitates, cives, incolas et subditos, sacra regia majestas Poloniae eadem, qua olim clementia et gratia regia in posterumCTS, Dumont: imposterum (auch im Folgenden). prosequetur, fovebit et tuebitur. Dabitur iisdem quoque facultas, aedificia publica et privata, per iniuriam belli destructa, reficere et reaedificare. Pro his vero, quae necessitate defensionis destructa sunt, minime tenebuntur. Quo ad ea vero, quae militiae Sueticae28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig: Sveciae. tributi loco, ab utriusque insulae subditis exsolvereGSABerlin VI HA Nr.628, CTS : exolvere. necesse fuit, a nemine molestia inferetur, sicut et propter decimas, aliosveTheatrum Pacis, Lünig: aliosque. census, quibus subditi insulani satisfacere tempore belli minime potuerunt, non turbabuntur.§ 4 Cunctae actiones et inquisitiones adversus illos, qui partibus hostilibus hoc bello adhaeserunt, vel easdem secuti esse insimulantur, quibuscunque in locis Poloniae, magni ducatus Lithuaniae, Prussiae regalis, Curlandiaeque habitent, cuiuscunque status et conditionisTheatrum Pacis: coditionis. aut religionis sint, sive privati vixerint, sive officio publico functi, aut servitiisBöhme: servitio. suaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig: sacrae. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: S. majestatisGSABerlin VI HA Nr.628, CTS: Suae regiae majestatis. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : S.R. Maj. AGADWarschau Dok. Perg. 5611: sacrae regiae Majestatis. Sueciae in sago, vel toga adstricti fuerint, institutae, nec dum finitae et ad executionem deductae abrogentur, omnique executione careant in perpetuum. Et in posterum contra eos, nulla unquam quaestio, vel actio ex hac causa instituetur.§ 5 Quae durante hoc ultimo bello, iure fisci, ex occasione ac praetextu adhaesionis aut protectionis alterius partis, cuiquam, sive nobili, sive plebeio, cuiuscunque status, conditionis ac religionis adempta, vel fisco illata, vel aliis collata sunt bona, sive regia ac reipublicae, sive etiam privatorum suntCTS, Dumont: sint., mobilia quidem, si tradita sunt, modernis possessoribus relinquantur. Si vero eius modi jura caduca hacentus in executionem deducta non sunt, antiquis possessoribus relinquantur, neque ulla actio dehinc, adversus communitates aut privatos, ratione eiusmodi bonorum intentetur. Bona vero immobilia, haereditaria, advitalitia et jure hypothecae possessa, fiso applicataAGADWarschau Dok. Perg. 561, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: adplicata., tum quorumLünig: quarum. donationes et largitiones factae sunt, sive iam ante tradita, sive nondum tradita sunt, maneant penes antiquos dominos, cessantibus de caetero omnibus actionibus, ratione redituum, sive ex publicis, sive ex privatis bonis perceptorum.III.CTS, Dumont: § 1.Serenissimus ac potentissimus princeps ac dominus, dominus , rex Poloniae, pro se ac haeredibus posterisque suis, amore pacis, vigore huius instrumenti pacis, solenniterTheatrum Pacis, Lünig: solemniter. ex nunc et in perpetuumBöhme: posterum. renunciat omnibus praetensionibus in regnum Sueciae et magnum principatum Finlandiae et alias ipsis subiectas provincias, regiones, ditiones, civitates, castra et munimenta, sive haec omnia nuper, sive ab antiquo acquisita sint, nec non in bona avita in regno Sueciae, dictisque provinciis sita in regnum SueciaeBöhme: [Auslassung:] dictisque bis Sueciae., dictasque provincias et bona, praesentibus vel futuris temporibus nihil quicquamAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: quidquam. praetensurusCTS, Dumont: § 2.. Quo ad titulos et insignia ita conventum est, quod serenissimus rex Poloniae, prout hacentus, ita in posterum, ad dies vitae suae, utetur integris titulis et sigillis, insignibusque regni Sueciae in Polonia et ad omnes principes, status et privatos, extra Sueciam, sine ullo tamen plenariae supradictae renunciationis praeiudicio. Dictis vero titulis et insignibus non utetur ad serenissimos reges, regnumque Sueciae in literisCTS, Dumont: litteris. aliisveAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme: aliisve. diplomatibus aut scriptis, sed observabitur ab utrinque receptus hactenus modus abbreviandorum titulorum cum etcaeterationibusCTS, Dumont: etceterationibus (auch unten)., ita, ut post verba, magnus dux Lithuaniae, tres etcaeterationes, in titulo serenissimi moderniTheatrum Pacis, Böhme: moderni serenissimi. regis Poloniae, etCTS, Dumont: et [Auslassung]. vicissim post verba magnus princeps Finlandiae, tres etcaeterationes in titulo serenissimi regis Sueciae adiicianturAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: ut post verba magnus princeps Finlandiae, tres etcaeterationes in titulo serenissimi regis Sueciae, et vicissim post verba magnus dux Lithuaniae, tres etcaeterationes in titulo serenissimi moderni regis Poloniae, adiiciantur.. Insignibus tamen regni Sueciae in sigillis regis et reipublicae Polonae, dum in Sueciam scribetur, penitus omissis. Post obitum vero moderni serenissimi regis Poloniae, successores eius et respublica Polona in titulos et insignia Sueciae nihilBöhme: nil. unquam praetendent, sed utrinque reges et regna suis quisque titulis et insignibus tantum, plenarie gaudebunt et utentur.

IV.§ 1 Serenissimus rex et status ordinesque regni Poloniae, magnique ducatus Lithuaniae, a modo et in perpetuum cedunt vi huius pacificationis, serenissimo regi Sueciae, eiusque successoribus, regibus, regnoque Sueciae, omnem illam Livoniam trans dunanamDüna, lett. Daugava, Fluß, mündet bei Riga in die Ostsee., quam Suecia hactenus, per tempus induciarum tenuit et possedit, ut et partes cis dunanas omnes et insulam RünenTextvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont: Runen. Sachanmerkung: Insel Runö, in der Rigaer Bucht gelegen. in mari sitam, quas per idem tempus induciarum Suecia tenuit et possedit. Nec non quidquidAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Böhme, CTS, Dumont: quicquid. juris regibus et reipublicae Polonae in Esthoniam et OsiliamGSABerlin VI HA Nr.628: Ösiliam. Oesel, estn. Saaremaa, Ostseeinsel vor der Rigaer Bucht. hactenus ullo modo competere poterat. Atque haec quidem omnia et singula, cum omnibus suis pertinentiis, terrestribus et maritimis, urbibus, arcibus, propugnaculis, bonis et proventibus, nec non iuribus, iurisdictionibus, regalibus et superioritatibus, tam in ecclesiasticis, quam inLünig: [Auslassung:] in. politicis, nullis penitus exceptis, in plenum dominium et proprietatem regum, regnique Sueciae transferunt; Ordinesque et subditos in illa Livonia, eiusque recensitis partibus, omni erga regem et rempublicam Polonam, obedientiaeTheatrum Pacis: obediente. vinculo et fidelitatis sacramento exsolvunt, nihil unquam in eos ac dictam Livoniam, eiusque pertinentias posthac praetensuri. Cis dunam autem serenissimi reges, regnumque Sueciae non ulteriusCTS, Dumont: alterius., quam hacentus fines suae possessionis in Curlandia aut SemigalliaSemgallen, Landstrich in Lettland, südlich der Düna gelegen. promoveant, aut servitutes a subditisBöhme: [Auslassung:] a subditis. illustrissimi Curlandiae ducis exigant, aut ullum ius lignandi, aliudve quod vis in Curlandia aut Semigallia praetendant. Commissarii vero ad declarandos et determinandos ab utraque parte fines, ab utrinque deputabuntur, et commissio haec intra quatuor septimanas a subscripto tractatu inchoetur, et intra duas expediatur.§ 2 Quod religionem catholicam, eiusque exercitium in Livonia Suedicae possessionis attinet, omnes incolae Livoniae, subditique illi religioni addicti, omni securitate gaudeant, ac conscientia libera religione devotioneque sua domi sine inquisitione vel animadversione privatim utantur.§ 3 Tituli provinciales, tam spirituales, quam saeculares, senatorii et equestris ordinis in Livonia Suecica penes possessores modernos maneant, durante ipsorum vita, sine ullis proventibus aliisve praetensionibus; nec ullum exinde praeiudicium iuris sacrae regiae maiestatis regnique Sueciae in Livoniam Sueticam, neque praetensio quaepiam regno Poloniae, Magnoque Ducatui Lithuaniae interea temporis et in futurum inde enascetur.§ 4 Iudicia omnia decretaque ad cuiusvis instantiam, modo non in invitos aut absentes lata, nec non contractus et transactiones in locis, dum illa Suecia hoc belloAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: hoc bello Suecia. tenuit, institutae iudicialiter, sive extra iudicialiter, si modo statui publico, qui ante hoc bellum fuit, et pacificationi praesenti non contrariantur, firma maneant, aeque ac si nulla regiminis et magistratuum mutatio intervenisset, salvis appellationibus et revisionibus in iis, in quibus haec juris remedia hactenus haud fuerunt adhibita, et quae in rem iudicatam non transierunt. Sententiae quoque et decreta, si quae Rigae in incolas et subiectosTheatrum Pacis, Lünig: subditos. magni ducatus Lithuaniae, tum et Curlandiae Semigalliaeque, in invitos vel in auditos; et ex adverso, si similia per magistratus magni ducatus Lithuaniae et Curlandiae in Livoniae Sueciae subditos, circa tempus belli lata fuerint, nullum valorem et robur obtinebunt in perpetuum.V. § 1 Pars LivoniaeTheatrum Pacis, Lünig, Böhme: [Einschub] eaque. australis, quae ante haec et per haec bella et temporibus induciarum, sub ditione fuit regni Poloniae, magniqueAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: et magni. ducatus Lithuaniae, nempe DuneburgumDünaburg, lett. Daugavpils, Stadt an der Düna., RositenTextvariante: GSABerlin VI HA Nr.628: Rositten. CTS: Rositten. Dumont: Rossiten. Sachanmerkung: Rossiten, estn. Rezekne, Ort auf der Kurischen Nehrung., LutzenTextvariante: 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: Luzen. Lünig: Lüzen. Sachanmerkung: Lötzen, poln. Giżycko, Stadt in Ostpreußen. Marienhaus, im östlichen Livland gelegen., MarienhusenTextvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Marienhausen. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, CTS, Dumont, Theatrum Pacis, Lünig: etc. [Einschub]. Sachanmerkung: Marienhaus, im östlichen Livland gelegen., itemque reliqua omnia loca, quae per commissarios ad id utrinque deputandos Polonicae possessionis per tempus induciarum fuisse invenienturGSABerlin VI HA Nr.628: Induciarum Poloniae possessionis invenientur. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont: deputandos fuisse per tempus induciarum Polonicae possesiones invenientur., cum omnibus suis pertinentiis, territioriis, urbibus, pagis, fructibus et proventibus theloneisqueAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont, Theatrum Pacis, Böhme: teloneisque (auch im Folgenden). Lünig: teloniisque. iuribus, directoque et utili dominio remanent in possessione serenissimorum regum et regni Poloniae, magniqueAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont: et magni. ducatus Lithuaniae, nec serenissimi reges regnumque Sueciae in istam partem Livoniae, ut ab altera diversam, neque in ducatus Curlandiae, Semigalliaeque et districtum PiltensemPilten, Stift in Kurland. 1585 von Preußen erworben, 1609/12 an Kurland zurückgegeben., vel respectu Livoniae septentrionalisCTS, Dumont: septemtrionalis., vel quovis alio praetextu nullumAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, Theatrum Pacis, Böhme, CTS, Dumont: ullum. unquam ius praetendent aut praetendere poteruntLünig: potuerunt.. § 228 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Lünig, Theatrum Pacis, Böhme, CTS, Dumont: Zählung fehlt. Cum vero magnus dux MoschoviaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, CTS, Dumont: Moscoviae [Schreibweise auch im Folgenden]., non modo dictam Livoniam Polonicam, sed etiam partem Sueciae occupatas armis nunc teneat, ideo conventum est, ut, si respublica Polona aliquid ex Livonia SuecicaAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: ut si Suecia aliquid ex Livonia Polonica., quocunque tempore a Moschis, armis, tractatibus, aut aliterAGADWarschau Dok. Perg. 5611: [Korrektur durch eine Streichung:] aut aliter aut aliter. receperit, teneatur totum id Sueciae28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig: totum id Poloniae et magno ducatui Lithuaniae., ultro et gratuito non imputatis belli expensisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: expensis belli. restituere. Eodem modo et vicissim, si regnum SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : si Polonia. Theatrum Pacis, Lünig: si respublica Polona. aliquid ex Livonia PolonicaAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: ex Livona Suecica., quocunque tempore a Moschis armis, tractatibus, aut aliter receperit, teneatur totum illud Poloniae et magno ducatui LithuaniaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: id Suecia., ultro et gratuito, non imputatis expensis belliGSABerlin VI HA Nr.628, CTS: belli expensis., restituereAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Lünig, Böhme, CTS, Dumont, Theatrum Pacis: §2.. Titulis et insignibus Livoniae, tam sacra regia maiestas Poloniae, eiusque successores reges Poloniae et magni28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Böhme, CTS, Dumont: magnique. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig: magnique duces. ducatus Lithuaniae ratione australis Livoniae, tumCTS: tam. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Dumont: quam. sacra regia maiestas Sueciae28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: eiusque successores reges Sueciae [Einschub]., ratione septentrionalis Livoniae sub titulo ducatus promiscue utenturAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Livoniae promiscue utentur, sub titulo ducatus. GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig: quam sacra regia maiestas Sueciae, eiusque successores reges Sueciae, ratione Livoniae septentrionalis sub titulo ducatus promiscue utentur. CTS: ratione septemtrionalis, promiscue utentur sub titulo ducatus. Dumont: quam sacra regia majestatis Sueciae, ejusque successores reges Sueciae, ratione Livoniae septemtrionalis, promiscue utentur sub titulo ducatus..§ 3 Si quas posthac controversias de limitibus aut de rebus aliis inter regnum Poloniae, magnum ducatum Lithuaniae, Livoniam Polonicam, Curlandiamque et Semigalliam ab una28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : [Einschub :] parte., et regnum Sueciae, eique subiectas provincias, inprimisque Livoniam Sueciam28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: [Auslassung:] inprimisque Livoniam Suecicam. AGADWarschau Dok. Perg. 5611: inprimisque Livoniam Suecicam [nachträglicher Einschub am Seitenrand in abweichender Handschrift]. Lünig: Svecicam., ab altera parteAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: parte [Auslassung]., incidere et suboriri contigerit, eae per deputatos utrinque commissarios ad fines Livoniae amicabili ratione complanentur. Si quae vero lites minores exortae fuerint inter subditos et incolas28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: accolas. utriusque partis, nec transigi de iis amicabiliter inter litigantes possit, quae libet pars ad suum competens forum remittatur, et iustitia indilate administretur.§ 4 Subditi hoc ultimo bello28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, CTS, Lünig, Theatrum Pacis: [Einschub:] et in futurum fugitivi. magni ducatus Lithuaniae, SamogitiaeSamland, Halbinsel zwischen Kurischem und Frischem Haff, kam 1525 zum Deutschen Orden., Curlandiae, Livoniae PolonicaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: magni ducatus Lithuaniae, Samogitiae, Livoniae Polonicae et Curlandiae, Semigalliaeque. GSABerlin VI HA Nr.628, CTS, Dumont: Livoniae Polonicae et Curlandiae Semigalliaeque., quicunque in Livonia SueciaTheatrum Pacis, Lünig: Svedica. reperti fuerint, suis dominis, sine ullo processu iuris reddentur, una cum suis mobilibus, quae inveniri poterunt, quae profugus secum tulit, nec sub novo domino acquisivit. Quod etiam vice versa observabitur, si qui subditi fugitivi Livoniae SuecicaeTheatrum Pacis, Lünig: Svedicae. in magno ducatu Lithuaniae, Curlandiae, Livonia Polonica reperti fuerint. Si qui etiam abducti sunt, et adhuc supersunt, reddantur et illi, sine processu iudiciario, suis quisqueAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: quique. dominis.§ 5 QuoCTS, Dumont: quod. favorem commerciis et navigationi sacra regia m[ajes]tas Poloniae contestetur, signa nautica in Domesnes et LuserortCTS, Dumont: Luserorth [geographische Angabe konnte nicht ermittelt werden]. extructaBöhme: exstructa., consistere permittit. De ratione vero conservationis et manutentionis eorundem, convenietur à Suecis cum fundi dominis, nullo inde jure aut praetensione regni Sueciae in fundos dictos aut territorium Piltense enascente aut enascituro.

VI.Illustrissimus in Livona Curlandiae et Semigalliae dux, cum serenissima coniuge, proleque sua ducali, ac tota familia et aula, absque ulla protractione intra sex septimanarum spatium, a die quinta aprilis styli novi Rigam sistetur. Inde vero intra dies quatuordecim decenti et suae dignitati accomodato, convenientique modo, ubi modernus tractatus subscriptus fuerit, ad fines Semigalliae deducetur, omniaque sua, suorumque mobilia non distracta, ubicunque intercepta, vel Rigae deposita, literatoria similiter, sive publica, sive privatorum documenta, bona fide extradentur, et Mitaviam reportabuntur. Ante eliberationem autem suam ac restitutionem plenariam peculiari reversalium diplomate caveat de non offendendo, aut vindicando aliquid contra sacramAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: suam. regiam m[ajes]t[atem]. regnumque SueciaeCTS, Dumont: Sueciae [Auslassung]. in futurum; salva fidelitate et obligatione regibus regnoque Poloniae et magno ducatui Lithuaniae debita.

VII.§ 1 Serenissimus rex, regnumque Sueciae, restituit serenissimo regi, rei publicaequeTheatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: reique Publicae. Poloniae Mariaeburgum, Elbingamque cum suis fortalitiis, reliquaque in Prussia loca, quae SueticisTheatrum Pacis, Lünig: Svedicis. praesidiis tenentur. Ac Mariaeburgum quidem una cum arce ac fortalitiis suis, ut et StumaStuhm, poln. Stumska Wieś, Stadt in Westpreußen. intra octiduum, a subscriptione moderni tractatus, et deposita in manus excellentissimi domini mediatoris, serenissimi regis Poloniae provisionali horum pactorum ratificatione evacuabitur, et praesidium SueticumTheatrum Pacis, Lünig: Svedicum. inde Elbingam deducetur. Elbinga autem cum suis fortalitiis, ubi tractatus modernus, plenaria serenissimi regis Poloniae ratificatione confirmatus, et per reipublicae comitiali authoritate28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: autoritate. delegatos pro futuro conventu ratificatus fuerit, quatriduo post ipsam ratificationum commutationem, sine contradictione evacuabitur, et in manus serenissimi Poloniae regis, eiusque commissariorum tradetur. BauskumBauske, Bauska, Ort in Kurland. Böhme: Bauscum. etiam, utiTheatrum Pacis, Lünig: ut. et reliqua, si quae sint in Suecorum potestate, loca in Curlandia, praesidiis SueticisTheatrum Pacis, Lünig: Svedicis. evacuabuntur, intra octiduum, postquam notitia ad generalem exercituum in Livonia, vel in absentia eius, ad eius locum-tenentem pervenerit, de subscripto tractatu, quae notitia per tubicines utriusque partis coniunctim Rigam deferetur.§ 2 Deductio militiae SueticaeTheatrum Pacis, Lünig: Svedicae., una cum bellicis tormentis maioribus et minoribus iuxta factam hic conventionem, nec non cum impedimentis, fiet Elbinga diversis vicibus, intra tamen definitum tempus permutationis ratificationum et evacuationis Elbingae, dato eidem libero et innoxio transitu per HabumFrisches Haff. ad portum PilaviensemAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Dumont, Theatrum Pacis, Lünig: Pillaviensem. Böhme : Pillauiensem. Pillau, heute russ. Baltijsk, Hafenstadt bei Königsberg. Im polnisch-schwedischen Krieg wichtiger Kriegshafen Schwedens., et inde ad naves proprias, quas milites conscensuri et ad ditiones SueticasTheatrum Pacis, Lünig: Svedicas. ituri sunt. Imponetur autem dicta milita circa deductionem navibus Elbinganis, et si illae non sufficiant, tum navibus adiacentium territoriorum aliorum, sine aliquo pretio. Communicabit etiam praefectus militiae SueticaeTheatrum Pacis, Lünig: Svedicae., et conveniet cum praefecto militiae electoralis, aut eius locumtenente, de eiusmodi dedactione sine damno et noxa subditiorum in Prussia tam Polonicarum quam electoraliumAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Böhme, CTS, Dumont: locumtenente, de modo transitus per dictum portum Pillaviensem. Et fiat de caetero eiusmodi deductio sine damno, et noxa subditorum in Prussia, tam Polonicorum, quam Electoralium.. Quod si per periculum belli maritimo itineri militia se se committereTheatrum Pacis, Lünig: belli maritimo itineri sese militia comittere. tuto nequeat, liber illi et innoxius transitus per terram quam brevissimo itinere, in ditiones iuris SueticiTheatrum Pacis, Lünig: Svedici. proximas sine damno incolarum reipublicae Poloniae et serenissimo electori BrandeburgicoTheatrum Pacis, Lünig, CTS: Brandenburgico., subiectorum deducentibus commissariis serenissimorum regis Poloniae et electoris BrandeburgiciTheatrum Pacis, Lünig, CTS: Brandenburgici., concedi debet, iustitia vero per praefectos indilata, bona fide administretur, damna et iniuriam passis.§ 3 Si cui aut quibus in civitatibus Prussiae evacuandis, earumque territoriis, non placuerit manere, sed mutato domicilio alio se conferreBöhme: sese conferre., iis liberum sit in spatio trium ab hinc annorum sua divendere, aliis elocare, aut pro suo libituAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: lubitu. distrahere, sine ullo impedimento aut onere, sub quocunque praetextu imponendo, salvis antiquis civitatum iuribus et privilegiis.

VIII.QuidquidAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: quicquid. in Polonia et magno ducatu Lithuaniae, provinciisque annexis, in iisque Curlandia, per hoc bellum serenissimo regi regnoque Sueciae, eorumque ducibus ac legatis, vel a privatis, vel a communitatibus, exercitibus et28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: [Auslassung:] et. provinciis per necessitatem belli, vel aliter datum est, quocunque titulo, diplomatum, obligationum et literarumLünig: litterarum., instrumentorum et actorum publicorum, ea omnia autographa, quae supersunt, serenissimo regi et rei publicae PolonaeLünig: Poloniae. ducique Curlandiae, circa ratificationum commutationem, bona fide extradentur. Quod si naufragio absorpta sint, vel alio modo perierint, omnia eiusmodi scripta, actaque privata et publica ex nunc cassantur, annihilantur et eliminantur, nihilque exinde reges regnumque Sueciae in provincias, exercitus, districtus vel privatos in Polonia, magno ducatu Lithuaniae et povinciis illis annexis vel subiectis, in specie etiam Curlandia et districtu Piltensi, iuris praetendere velle aut posse, omni meliori modo declaratur.

IX.Restituentur quoque a parte Suecorum omnia archiva, acta publica, castrensia, iuridica, ecclesiastica, nec non bibliotheca regia, quae ex regno Poloniae et magno ducatu Lithuaniae avecta, et quorum copia haberi potest, idque intra tempus commutationis ratificationum, vel ad summum intra tres menses à facta commutatione.

X.Obligationes atque recognitiones, si quae sunt ab illustrissimo Curlandiae et Semigalliae duce, aut incolis Curlandiae et Semigalliae, districtusque Piltensis extortae per Suecos, aut viceversa, a Suecis per Polonos, in totum cassantur, nullumque habere pondus declarantur.

XI.Debita inter utriusque partis subditos et incolas, tum etiam a ducibus et officiariis belli, ubicunque contracta, utrinque bona fide solventur. Si quae vero hoc bello ultimo obligationes et recognitiones extortae ab utrinque sint, in totum cassantur, nullumque pondus habere declarantur.

XII.Deposita, aliaque bona mobilia, ubicunque reperiuntur et fisco nondum adiudicata, bona fide propriis dominis restituantur. Nemo autem tenebitur ad eorum refusionem, quae fisco adiudicata et extradita sunt, praestandam.

XIII.Tormenta bellica maiora, minoraque in Polonia, magno ducatu Lithuaniae, Prussia, Curlandia caeterisque annexis provinciis à Suecis capta, sive sint reipublicae, sive privatorum, sive civitatum, quaecunque in locis evacuandis reperientur, exacte relinquentur. Quae vero ex Suecia invecta sunt in Poloniam, Lithuaniam, Prussiam, Curlandiam, liberum erit Sueciae sine ulla praetensione, secum auferre. Transactioni quoque deditionis Thoruniae, quod adhuc restat, hac in re satisfiet.

XIV.§ 1 Quicunque hoc bello, ab utrinque inter Polonos, Lithuanos et SuecosAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: inter Suecos, Polonos et Lithuanos., in quocunque loco capti sunt, ciuscunque conditionis ac status, liberi et sine ullo soluto pretio, nisi aliter ante hunc tractatum ab ipsis conventum fuerit, dimittentur, pristinaeque libertati restituentur, solutis tamen impensis officiariorum, in victum eorum factis et debitis in captivitate ab eis contractis. Caeterum captivis quoque annumerandi et ab utraque parte restituendi sunt, qui inviti militiae alterius partis nomina dederunt. Omnes vero supradicti, qui quidem in Polonia, magno ducatu Lithuaniae, Prussia regali, utraque Livonia aut Curlandia detinentur, intra tres septimanas à subscripto moderno tractatu, illi autem, qui extra Poloniam, Lithuaniam, Livonias et Curlandiam detinentur, intra tres menses libertati restituantur. Quod autem de lytri conventi solutione hic supra dictum est, tantum locum habebit, in maioribus officiariis, ut pote de generalibus, tribunis, tribunorum locumtenentibus et capitaneis.§ 2 Sacra regia maiestas et regnum Poloniae, magnusque ducatus Lithuaniae, id paci huic perpetuae dandum censuerunt, ut authoritatem28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: autoritatem. et officia sua interponant apud Chamum Hordasque Tartarorum, quo sine lytro captivi in Tartaria SueticiTheatrum Pacis, Lünig: Svedici. intra sex abhinc menses inde dimittantur, dimissi vero per regnum Poloniae, magnumque ducatum Lithuaniae, annexasque iis provincias liberiTheatrum Pacis, Lünig, Böhme: libere. ac tuto transeant, et benigne habiti ad provincias ac ditiones iuris SueticiTheatrum Pacis, Lünig: Svedici. promoveantur.

XV.§ 1 Commercia pristina sint libera et non impedita inter utrumque regnum Poloniae, magnumque ducatum Lithuaniae et SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 561, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: utrumque regnum Sueciae et Poloniae, magnumque ducatum Lithuaniae., subiectasque28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: subjectas. illis provincias, subditos et incolas, tam terra quam mari, et in veteri usu atque exercitio, quo fuerunt tempore induciarum, conserventurTheatrum Pacis: conservetur.. Inprimis sit liberum commerciorum exercitium, liberaque defluitatioCTS, Dumont: difluitatio. mercium per fluvium Dunam et BulderaviamDüna und Bulderaa, Flüsse. subditis et incolis regni Poloniae, magnique ducatus Lithuaniae et Polonicae Livoniae, Curlandiaeque ac Semigalliae, cum subditis incolisveTheatrum Pacis, Lünig, Böhme: incolisque. Livoniae SueticaeTheatrum Paci, Lünig: Svedicae., et vice versa subditis incolisque regni Sueciae et Livoniae SueticaeTheatrum Pacis, Lünig: Svedicae., sit liber commerciorum usus per eadem flumina cum subditis incolisque Poloniae, Lithuaniae, Livoniae Polonicae et Curlandiae, Semigalliaeque, theloneorum vero et vectigalium in flumine Duna et Bulder<.>aUnsichere Lesart: [i] oder [a]. GSABerlin VI HA Nr.628, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: Bulderavia. AGADWarschau Dok. Perg. 5611, CTS, Dumont: Bulderaa. Böhme: Buldera., ut et maritimorum ac terrestrium in Livonia eadem ratio, et in iisdem tantum locis, ab utraque parte inposterum sit, uti et ubi tempore induciarum et ante hoc ultimum bellum fuit.§ 2 MaiorisLünig: majores. quoque Poloniae incolae, cuiuscunque conditionis sint, sive terra, sive aqua commercia sua exercentes, nullis novis theloneisTheatrum Pacis, CTS, Dumont: teloniis. Lünig: telonis. et gabellis Stetini onerabuntur.§ 3 Civitas quoque GedanensisDanzig., et aliae Prussiae civitates, in regno Sueciae et subiectis provinciis aliis, gaudeant ea libertate commerciorum et vectigalium, qua gavsiae sunt, ante hoc novissimum bellum.

XVI.Textvariante: Böhme: Königsmarkius. Sachanmerkung: Hans Christoph Graf von Königsmarck (1600-1663), schwedischer Feldmarschall., campi mareschallusGSABerlin VI HA Nr.628, CTS, Dumont: marschalcus. Theatrum Pacis: marschallus. Sueciae, absque ulla protractione, intra sex septimanarum spatium à die quinta aprilis styli novi Dantiscum modo decenti sistetur. Inde vero intra dies quatuordecim, ubi modernus tractatus subscriptus fuerit, eliberabitur; ante restitutionemTheatrum Pacis: eliberationem. autem plenariam, peculiari reversalium diplomateCTS, Dumont: diplomate reversalium. caveat de non offendendo et vindicando aliquid contra sacram regiam maiestatem regnumque Poloniae et specialiter civitatem Gedanensem, salva tamen debita regibus, regnoque Sueciae obedientia et fide.XVII. Serenissimus rex et respublica Poloniae, illustrissimae principis, , defuncti illustrissimi ducisAGADWarschau Dok. Perg. 5611: principis. Textvariante: 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Janussy Radzivilii. Böhme: Ianussii Radziuillii. Theatrum Pacis: Januszii Radzivilii. CTS, Dumont: Januschii Radzivilii. Sachanmerkung: Janusz Radziwiłł (1612-1655), Fürst von Litauen., palatini Vilnensis, supremi exercituum, magni ducatus Lithuaniae ducis, filiae unicaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: unicae filiae., in adeundis, secundum legitimas consuetudines regni et magni ducatus Lithuaniae haereditatibus et bonis paternis ac maternis vigore generalis amnistiae praesenti conventione omnibus cautae, ut ei satisfiat, condignam rationem habituri sunt.

XVIII.De mortuorum belli ducum atque officialium aliorum corpora, sive in Polonia, sive in Prussia adhuc inhumata, et non nullis in locis asservata sunt, tradentur et non denegabuntur iis, quibus cura mandabiturTheatrum Pacis: demandabitur., ea inde deducendi. Quorum autem cadavera, tum in priori tum hoc ultimo bello humata sunt in Elbingensi, Mariaeburgensi et aliis in Prussia et PoloniaAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: in Prussiae et Poloniae. templis, intacta iaceant, ac sepulchraAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: sepulcra. eorum ab omni violatione et inquietudine sint immunia.

XIX.De domini ducis CroyaniTextvariante: Theatrum Pacis, Lünig, Dumont: Ducis Crojani. Böhme: Croiani. Sachanmerkung: 1568 hatten die Herzöge von Pommern dem polnische König Sigismund August 100.000 Taler verzinste Kriegshilfe gewährt. Polen konnte seinen Schulden nicht nachkommen. Die Forderungen gingen zunächst auf die pommerschen Stände und 1633 auf Herzogin Anna von Croy und deren Sohn Ernst Boguslaw über. Nach dem Frieden von Oliva wurden die ausstehenden Zahlungen 1661 vom polnischen Reichstag erneut anerkannt. desiderio, ratione debitorum apud rempublicam Polonam, ita conventum est, ut praedictus dominus dux, ius suum, originalium obligationum productione doceat, in proxime futuris comitiis regni generalibus, ibidemque debita ratio eius habeatur; salvo quoque iure illustrissimi ducis Curlandiae, si quod eidem adpraefatas summas pecuniarias competierit.

XX.Quo ad dominorum Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Dhona. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: Dohna. Sachanmerkung: Christoff Delphicus von Dohna (1628-1668), Kriegsrat, General, Feldmarschall, zeitw. Gouverneur von Pommern. Er stellte Geld- und Entschädigungsforderungen für in Livland verlorene Besitzungen. postulatum et debitum apud rempublicam Poloniae, in quantum illud liquidari poterit, iusta eorum ratio in futuris comitiis regni28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont: regni comitiis. habebitur.

XXI.Habebitur quoque aequa ratio a Suecia domini Baronis Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611: Gyldenstern. GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, CTS, Dumont: Güldenstern. Sachanmerkung: Zygmunt Gyldenstern (1598-1666), Starost von Stuhm, Kastellan von Danzig, Kommandant in Marienburg. Er stammte aus schwedischem Adel und war als Gefolgsmann König Sigismunds nach Polen gekommen, wo er 1633 naturalisiert wurde. Seine Forderungen beziehen sich auf Familiengüter, die in Schweden konfisziert wurden., quo ad bona in regno Sueciae, vel illi subiectis provinciis, praetensa.

XXII.§ 1 Eadem similiter pax, amicitia, amnistiaAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, Theatrum Pacis, Böhme: amnestia. et praeteritorum omnium perpetua oblivio sub iisdem clausulis et vinculis in hocce instrumento contentis vigeat, et in perpetuum stabilitia sit inter serenissimum et potentissimum principem ac dominum, , semper Augustum, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae regem, archiducem AustriaeTheatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: Aufgeführt ist die volle Titulatur. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 :, ducem Burgundiae, Brabantiae, Styriae, Carinthiae, Carniolae, marchionem Moraviae, ducem Luxemburgiae, ac superioris et inferioris Silesiae, Wirtembergae ac Te[.]kae, Sveviae, comitem Habsburgi, Tyrolis, Ferretis, Kyburgi, Burgoviae, ac superioris et inferioris Lusatiae, dominum Marchiae Slavonicae, Portus Naonis et Salinarum. etc. etc. etc. praecipuum Poloniae foederatum, bellique socium, nec non eius haeredes ac successores, regna et subiectas provincias, tam in, quam extra Imperium Romanum, eorumque subditos et incolas, ac serenissimumCTS, Dumont: et potentissimum principem ac [Auslassung]. et potentissimum principem ac dominum, dominum Carolum, Suecorum, Gottorum, Vandalorumque regemGSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: et principem haereditarium [Einschub]. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: [Einschub:] principem haereditarium., magnum principem Finlandiae etc. etc. etc28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: [volle Titulatur:]ducem Scaniae, Esthoniae, Livoniae, Careliae, Bremae, Verdae, Stetini, Pomeraniae, Cassubiae et Vandaliae, principem Rugiae, d[omin]um Ingriae et Wismariae nec non comitem Palatinum Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviae et Montium ducem.. eiusque haeredes ac successoresAGADWarschau Dok. Perg. 5611: unleserliche Anm. am Blattrand, abweichende Handschrift., reges, regnumque Sueciae et subiectas provincias, tum in Imperio Germanico, tum extra illud sitas, eorumque subditos et incolas, ita ut quidquidAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont, Lünig, Böhme: quicquid. vel ante hoc bellum, vel illo durante, sive in Polonia, sive extra illam, seu ratione auxilii serenissimo regi ac reipublicae Poloniae praestiti, sive quavis alia de causa mutuae offensionis, atque inimicitiarum aut praetensionum oriri potuit, perpetuae oblivioni tradatur. Neutrique parti, quocunque praetextu licitum sit, alterius regna, status aut provincias, clam aut palam, directe vel indirecte, armis impetere, vel ullum in ipsas hostilitatis genus exercere, sed alter alterius commoda sectetur, et omnia inter utramque partem, earumque status ac subditos ad pristinum prorsus statum, unionem et fidam correspondentiam restituta et redintegrata sint, et nemini ex utriusque partis subditis, aut Imperii statibus ac vasallis noxae sit, aut praeiudicio, quod alterius partes hoc bello, sago vel toga fuerit sectatus; sed quicunque ex sola causa huius belli de fortunis, aut statu suo decidisset, is in pristinum statum, in quo ante hoc bellum immediate fuit, quo ad honores ac bona immobilia, nec non etiam quo ad bona mobilia, si fisco nondum adiudicata et extradita sint, indilate et sine contradictione restituatur, iisque plenarie gaudeat ac fruatur.§ 2 Ut autem firmioribus fundamentis haec pax et amicitia stabiliri queat, sacra Caesarea m[ajes]tas loca omnia, quae in Pomerania et MegapoliMecklenburg. occupata praesidiis suis insidentur, serenissimo regi ac regno Sueciae; ea vero, quae in Holsatia et ducatu SleviciensiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Slesvicensi. GSABerlin VI HA Nr.628: slevicensi. CTS, Dumont: Schlesvicensi. Theatrum Pacis: Sclesvicensi. Böhme : Slesuicensi (auch unten)., duci Holsatiae, Gottorpiensi, quiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Böhme: [Passage bis censebitur in (...)]. praevia tamen cautione de non vindicando, iuxta forumlam, de qua hic convenit, hac pace consensu partium inclusus censebitur; restituet plenarie cum tormentis bellicis ipsorum propriis, re armamentaria, caeteroque apparatu bellico, nec non mobilibus cuiuscunque generis, item actis cancellariae, archivis ac literariis documentis, prout ea omnia tempore occupationis vel deditionis inibi reperta sunt et adhuc non distracta extantBöhme, CTS, Dumont: exstant.. Quae evacuatio fiet, locorum scilicet Pomeraniae et Megapoleos, exceptis VollinoTextvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: Wollino. Sachanmerkung: Wollin, pol. Wolin, Ostseeinsel. Damm28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: Dam. Damm, südlich Rostocks gelegen. et GrifenhagenTextvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: Greiffenhagen. Sachanmerkung: Greifenhagen, poln. Gryfino, bei Stettin., intra duas septimanas, à die permutationis ratihabitionum computandas, quo tempore Elbinga quoque Poloniae restituetur. Vollinum vero, Damm et Grifenhagen, nec non loca Holsatiae et ducatus Slesviciensis, intra alias duas sequentes hebdomadas a die supramemoratae permutationis evacuabuntur, deductis eodem tempore eTheatrum Pacis: et. dictis locis praesidiariis militibus et e provinci<i>sUnsichere Lesart: [i]. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, Dumont, CTS: provinciis. ad sacram regiam maiestatem regnumque Sueciae, duces Megapolitanos et ducem Holsatiae SlesvicensemAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, CTS, Dumont: Slesvici. Lünig: Slesvicensem. Böhme: Slesuicensem. spectantibus, copiis omnibus, ea ratione et modo, de quo inter generales utriusque partis, vel eorum locumtenentes intra tempus ratihabitionibus commutandis praefinitum, conventum fuerit.§ 3 Caeterum, quicquid circa res Imperii controversiae intercesserit, iuxta Imperii et pacis GermanicaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611: Textkorrektur. leges, absque strepitu armorum componetur aut decidetur, et stabitur ab utraque parte per omnia dispositioni pactorum Osnabrugensium et constitutionibus Imperii.

XXIII.§ 128 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, Böhme: [Nummerierung fehlt]. Similiter tam à parte serenissimi Imperatoris, quam serenissimi regis Sueciae, captivi huius belli, cuiuscunque sint conditionis ac status, libereAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: liberi. et sine soluto ullo pretio seu lytro, nisi aliter ante subscriptum tractatum ab ipsis conventum fuerit, intra spatium trium hebdomadarum à die ratihabitionisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: ratificationis. dimittentur, et libertati pristinae, solutis ab officiariis impensis in victum eorum factis et debitis in captivitate ab eis contractis, restituentur. Et captivis, quoque annumerandi, et ab utraque parte restituendi sunt, qui inviti ad danda alterius partis militiae nomina sua adacti fuerunt. Quod autem de lytri conventi solutione hic supra dictum est, tantum locum habebit in maioribus officiariis, ut pote generalibus, tribunis, tribunorum locumtenentibus et capitaneis.

XXIV.§ 1 Sit itidem pax perpetua, veraque ac sincera amicitia inter serenissimum ac potentissimum principem ac dominum, dominum Carolum (titulus abbreviatAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628: Suecorum, Gotorum Vandalorumque regem, et principem haereditarium, magnum principem Finlandiae etc. etc. etc. AGADWarschau Dok. Perg. 5611: [Einschub über der Zeile:] principem haereditarium . Böhme: Suecorum, Gothorum Vandalorumque regem, magnum principem Finlandiae etc. etc. etc. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont (ab hierweiter mit voller Titulatur): ducem Scaniae, Esthoniae, Livoniae, Careliae, Bremae, Verdae, Stetini Pomeraniae, Cassubiae et Vandaliae, principem Rugiae, dominum Ingriae et Wismariae, nec non comitem Palatinum Rheni, Bavariae, Juliaci, Clivae et Montium ducem.), eiusTheatrum Pacis, Lünig: ejusque. haeredes, successores ac posteros reges, regnumque Sueciae, eiusdemque tam in Imperio, quam extra illud sitas provincias, status ac ditiones; et serenissimum principem ac dominum, dominum AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: Wilhelmum. (titulus abbreviatAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, Böhme: marchionem Brandeburgicum, sacri Romani Imperii archicamerarium, et principem electorem, Magdeburgi, Prussiae etc. etc. etc. ducem. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont: [volle Titulatur:] marchionem Brandeburgensem, sac. Rom. Imperii archi camerarium et principem electorem, Magdeburgi, Prussiae, Stetini Pomeraniae, Cassubiorum et Vandalorumque nec non in Silesia Crosnae et Carnoviae ducem, burggravius Norinbergensem, principem Halberstadii et Mindae.), Poloniae foederatum, bellique socium, eiusdemque haeredes ac successores, provinciasque, status ac ditiones, in et extra Imperium Romanum sitas, ita, ut alter alterius honorem, commodum et utilitatem, sincere serioque in perpetuum promoveat.§ 2 Pacta vero et foedera omnia, quae partes paciscentes inter se, vel cum aliis principibus ac statibus utrinque sancita habent, quo adLünig: quod. omnia sua puncta, clausulas et articulos integra et in pleno robore suo permaneant, ita tamen, ut per ea praesens transactio pacis, nullum praeiudicium patiatur.§ 3 Sit etiam utrinque amnestia et praeteritorum omnium perpetua oblivio, ita, ut quidquidAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: quicquid. hactenus, quocunque loco et quavis de causa, sive in Imperio Romano, sive extra illud, ab alterutra partium, vel sub earum Imperio, potestateque existentibus, absque ullo personarum rerumque respectu, gestum vel admissum fuerit, nullo praetextu, via iuris vel facti, directe vel per indirectumCTS, Dumont: vel indirecte., a neutra parte unquam vindicari possit. Et nec horum, nec ullius alterius rei causa vel praetextu, alter alteri posthac quicquam hostilitatis aut inimicitiae, vel etiam quo ad ministros, officiarios, aliosque incolas ac subditos, statum, bona, vel securitatem per se, vel per alios, clam vel palam inferat, vel inferri faciat.§ 4 Nemini quoque ex utriusque partis subditis aut vasallis, cuiuscunque conditionis et dignitatis fuerit, noxae sit, aut praeiudicio, quod alterius partes hoc bello sago vel toga fuerit sectatus, sed quicunque ex sola causa huius belli de suis possessionibus decidisset, is in pristinum statum, in quo ante hoc bellum immediate fuit, quo ad honores, ac bona immobilia, nec non etiam quoad mobilia bona, si haec bona mobilia fisco nondum adiudicata et extradita, aut alias distracta sint, indilate et sine ulla contradictione restituatur, eisqueAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, CTS: iisque. plenarie gaudeat ac fruatur. Atque proinde et campi mareschalloGSABerlin VI HA Nr.628: campi marschalco. Lünig: marschallo., comiti a KönigsmarkSachanmerkung: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: Königsmarck. Textvariante: Hans Christoph Graf von Königsmarck (1600-1663), schwedischer Feldmarschall. Es handelt sich um Neustadt a.d.Dosse, die Ämter Hötensleben und Weferlingen und die Dörfer Wilsleben und Winningen. Sie waren konfisziert worden und werden nun restituiert., ut et campi mareschalliGSABerlin VI HA Nr.628: marschalci. Theatrum Pacis, Lünig: marschalli., Textvariante: AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig, Theatrum Pacis, Böhme: Wittenbergii. Sachanmerkung: Arvid Wittenberg (1606-1658), schwedischer Feldmarschall. Es handelt sich um das Amt Belgrad (Hinterpommern), das 1659 konfisziert worden war. haeredibus, bona immobilia, quae in ditionibus suae serenitatis electoralis, ubicunque locorum ante hoc bellum possederunt, in eo statu, quo nunc sunt, restituantur, vigore huius pacificationis, atque eo jure tenenda, quo ante bellum hoc exortum ea tenuerunt, ac possederunt.

XXV.Et ne occasione anteactorum lis et dissidium aliquod oriri possit, sacra regia maiestas Sueciae, pro se, haeredibus ac successoribus suis, regibus regnoque Sueciae, virtute huius instrumenti pacis, quam fieri potest, validissime in perpetuum et irrevocabiliter renunciat pactis, quae die 7./17GSABerlin VI HA Nr.628: 17. Königsberger Vertrag (1656 I 17) zwischen Schweden und Brandenburg, durch den Kurfürst Friedrich Wilhelm das Herzogtum Preußen und das Bistum Ermland als schwedisches Lehen erhielt und und zu Abgaben und Heeresfolge verpflichtet wurde.. januarii anni 1656 Regiomonti, item 15./25.GSABerlin VI HA Nr.628: 25. Marienburger Vertrag (1656 VI 25) zwischen Schweden und Brandenburg; er modifiziert angesichts der schwedischen Schwäche den Königsberger Vertrag zugunsten Friedrich Wilhelms, der jedoch weiter Waffenhilfe leisten musste. junii praedicti anni Mariaeburgi, tum quae 10/20.GSABerlin VI HA Nr.628: 20. novembris eodem anno 1656 Labiaviae inter , nuper defunctum, et suam serenitatem electoralem confecta sunt, ut et aliis omnibus conventionibus, quae illis adiectae, aut separatim quocunque modo, durante hoc ultimo bello Polonico, eiusque respectu initae sunt. Atque ea omnia et singula, in omnibus et singulis clausulis, conditionibus et articulis suis irrita et nulla pronunciat, omnemque ipsis vim, vigorem et effectum hoc ipso et virtute huius pacti penitus, et in aeternum detrahit, ita ut contra suam serenitatem electoralem BrandeburgicamCTS: Brandenburgicam., eiusque haeredes, agnatos, successores, provincias, ubicunque locorum sitas, et in specie in ducatum Prussiae, atque eiusdem ordines et incolas aut contra sacramAGADWarschau Dok. Perg. 5611: suam. regiam maj[es]t[a]tem, eiusdem successores, reges, regnumque Poloniae, ex nominatis et indigitatis supra pactis et conventionibus abolitis, nunc et in posterum, sive successionis in Prussiam, sive unionis, aut quocunque alio praetextu, vel causa, nomine regis, regum, haeredum ac successorum, et regni Sueciae, nihil unquam allegari, praetendi aut postulari possit, aut debeat. Quare praememoratorum pactorum et conventionum originalia, cum retradi non potuerint, hoc ipso pro retraditis, scissis et in cineres redactis habentur, atque in aeternum habebuntur. Quemadmodum et serenissimus elector Brandeburgicus in Prussia dux, quam fieri potest, validissime in perpetuum et irrevocabiliter vigore huius instrumenti pacis, pro se, haeredibusque28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611: haeredibus. ac successoribus suis profitetur, nihil vel se, vel haeredes ac posteros suos ex praedictis pactis et conventionibus contra sacram28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: suam. regiam maiestatem, regnumque Sueciae praetensuros, sed sua serenitas electoralis pro se, haeredibusque ac successoribus suis hoc ipso et virtute huius pacti, supramemoratis pactis omnibus iam abolitis renunciat, et eadem omnia pro retraditis, scissis, et in cineres redactis, nunc et in aeternum declarat, et irrita ac nulla pronunciat, omnemque ipsis vim, vigorem et effectum penitus et in aeternum detrahit.

XXVI. etc. etc. etc.Theatrum Pacis, Lünig: [Auslassung:] etc.etc.etc. loca omnia, quae in Pomerania hoc"AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme; CTS, Dumont: hocce. bello occupata praesidiis suis insidentur, sacraeAGADWarschau Dok. Perg. 5611: suae. regiae maiestati et regno Sueciae, ea vero, quae in Holsatia et ducatu Slesviciensi28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig; Böhme: Slesvicensi., celsissimo principi et duci Holsatiae GottorpiensiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig; Böhme: (qui ... censebitur) [Abtrennung durch Klammern]., qui praevia tamen cautione de non vindicando iuxta formulam, de qua hic convenit, hac pace consensu partium inclusus censebitur, restituet plenarie cum tormentis bellicis ipsorum propriis, re armamentaria, caeteroque apparatu bellico, nec non mobilibus cuiuscunque generis, item actis cancellariae, archivis et literariis documentis, prout ea omnia tempore occupationis vel deditionis inibi reperta, et adhuc non distracta extant. Quae evacuatio fiet, locorum scilicet Pomeraniae, exceptis Wollino, Dam et Grifenhagen, intra duas septimanas, a die permutationis ratihabitionum computandas, quo tempore quoque Elbinga restituetur. Vollinum vero, Damm et Grifenhagen, nec non loca Holsatiae et ducatus Slesviciensis28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig; Böhme: Slesvicensis., intra alias demum sequentes septimanas duasAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: inter alias demum duas sequentes hebdomadas., á die supramemoratae restitutionis evacuabuntur, deductis eodem tempore e dictis locis praesidiariis militibus etLünig, Böhme: [Einschub:] e. provinciis ad sacram regiam m[ajes]t[a]tem regnumque SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: ad serenissimum regem Sueciae et. ac ducem Holsatiae et Slesvici regentem spectantibus, copiis omnibus, ea ratione et modo, de quo inter generales utriusque partisAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, CTS, Dumont, Böhme: inter partis utriusque generales., vel eorumCTS, Dumont: eorum [Auslassung]. locumtenentes, intra tempus ratihabitionibus commutandis praefinitum, conventum fuerit. Ita tamen, ne in praememoratis restituendis et evacuandis locis vel communitatibus, qui praesidia electoralia habuerunt, aut quovis modoLünig: [Einschub:] per, hoc belloLünig: bellum. in suae serenitatis electoralis fide et potestate fuerunt, vel cuiquam privato, quod partes suae serenitatis secutus fuerit, ulla ratione noxae, fraudique sit, vel alia in re, quo ad pristina iura, privilegia, bona, feuda et libertates illi competentes absque exceptione vel reservatione praeiudicet.

XXVIICaptivi huiusce belli, cuiuscunque conditionis ac status, liberi et sine ullo solutoAGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: soluto ullo. pretio, seu lytro, nisi aliter ante subscriptum tractatum ab ipsis conventum fuerit, intra spatium trium hebdomadarum à die ratificationis dimittentur, pristinaeque libertati restituentur, solutis tamen ab officiariis impensis in victum eorum factis et debitis ab eis in captivitate contractisAGADWarschau Dok. Perg. 561128 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: ab eis contractis. GSABerlin VI HA Nr.628, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: in captivitate ab eis. CTS, Dumont: caeterum [Auslassung]., caeterum captivis quoque annumerandi, et ab utraque parte restituendi sunt, qui inviti militiae alterius partis nomina dederunt.

XXVIIIDebita inter utriusque partis subditos et incolas, tum etiam a ducibus et officiariis belli, ubicunque contracta, utrinque bona fide solventur; si quae vero hoc bello ultimo obligationes et recognitiones extortae ab utrinque sint, in totum cassantur, nullumque habere pondus28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig: pondus habere. declarantur.

XXIXInter sacrae regiae maiestatis Sueciae et suae serenitatis electoralis BrandeburgicaeLünig: Brandenburgicae., regni, provinciarium, statuum, ditionum, tam in Imperio Romano, quam extra illud sitarum, subditos et incolas pristina restituantur commercia, atque imposterum in pleno vigore conserventur.

XXXSi quae bona, à suae serenitatis electoralis subditis, vel eiusdem ditionum incolis, in regiae suae maiestatis Sueciae regno, provinciis, ditionibus aut locis occupatis et hacentus posessis, ante vel sub tempus huiusce belli deposita, vel alio quocunque modo eo delata sunt, ea sine ulla mora vel effugiis, dominis suis restituantur, nisi iam fisco adiudicata, atque extradita fuerint.

XXXICum vero ad stabilitatemTheatrum Pacis, Lünig: stabiliendum. huius pacis plurimum intersit, ut universaliter componatur, et inter omnes belli huius socios securitati commerciorum plene prospiciatur; ideo licet controversiae, quae serenissimo regi regnoque Sueciae cum serenissimo intercedunt, hic commode decidi non potuerint, et in ipsa Dania cum spe successus tractentur; nihilominus conventum est, ut serenissimus Daniae et NorvegiaeTheatrum Pacis, Lünig, Dumont: Norwegiae (auch unten). rex, eiusque regna ac ditiones, in hoc tractatu conclusa in Dania pace, comprehendantur, ita, ut ea omnia, quae inter alte memoratos Sueciae et Daniae reges conclusa et constituta fuerint, ad hanc pacem pariter, ac si in hoc instrumento specifice inserta forent, pertinere censeantur. Salvo per omnia ipso tractatu in Dania inter utrosque reges et regna concluso, vel concludendo.

XXXII§ 1 Cessent omnes hostilitatis actus inter partes paciscentes omnes, tum principales, tum foederatas, earumque exercitus, à die conclusae et subscriptae huius pacis, computando in Prussia, tam regali, quam ducali, exactis quatuor, in Pomerania et Megapoli duodecim, in Curlandia et Livonia quatuordecim, et in Holsatia et SlesviciensiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig: Slesvicensi. Theatrum Pacis: Scelsvicensi. Böhme: Slesuicensi. ducatu exactis viginti diebus. Eodem quoque die in singulis praememoratis locis, negotiationes, quae vis pristino usui restituantur, et literarumLünig: litterarum. commercia libera sint.§ 2 Generales praesidii Elbingensis in Prussia, ac tam Caesarei, quam electorales in Pomerania, post acceptam huius armorum cessationis intimationem, exactam curam adhibebunt, ut usque ad finalem pacis executionem militis sustentatio non amplius exigatur more hostili, nec ultra iustam et necessariam alimentationem provinciae, ipsorum armis insessae aggraventur. In quem finem commissarii a partibus deputabuntur, qui curam sedulam habeant, ne exorbitantiae contra hanc conventionem fiant.

XXXIIIDenique omnium belligerantium in Imperio partium, copiaeTheatrum Pacis: copia. et exercitus post restitutionem locorum, ab omnibus partibus paciscentibus dimittantur et exauctorentur, eo tantumCTS, Dumont: tamen. numero in suos cuiusqueCTS, Dumont: cuiuscunque. proprios status traducto, quem quaeque pars pro sua securitate iudicaverit necessarium. XXXIVAGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr.628, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : steht an Stelle XXXV. Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: steht an Stelle XXXV. § 1 Quo firmior, stabilior et securior pax haec coalescat, et ab omni parte intemerata duret, promittunt supra memoratae partes paciscentes omnes, tam principales, quam foederatae, se hanc transactionem et pacem omnesque eius articulos, capita et clausulas, sancte et inviolabiliter servare velle et debere, et ne in posterum violari queat, se invicem ad generalem garantiamAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: guarantiam. et evictionem mutuam, ac defensionem reciprocam, omni ex parte obstringunt, hisce, quam fieri potest, firmissime spondentes, ut, si contingat, unam partem ab altera, vel plures a pluribus, terra vel mari, bello contra hanc pacificationem impeti, aggressor ipso facto pro infractore huius pacis ab omnibus habeatur, eiusdemque beneficio excidat. Et tum altera reliquaeque paciscentium partes parti laesae, ad summumCTS, Dumont: summam. intra duos menses à requisitione partis laesae, eidem communibus armis assistere, et bellum tamdiu contra aggressorem prosequi, donec pax communi omnium partium consensu, restituta fuerit, invicem teneantur.§ 2 Si vero contingatLünig: contigant., unam partem ab altera, vel plures à pluribus gravi aliqua iniuria, citra tamen vim armorum vexari, non licebit ideo laeso ad arma subito recurrere, sed ante amicabilis componendarum huiusmodi controversiarum ratio ineunda erit, videlicet, ut laesus, accepta iniuria, si immediate cum laedenteTheatrum Pacis, Lünig: delinquente. convenire nequeat, alios paciscentes moneat, et commissio generalis omnium paciscentium nomine instituatur ad laesi confinia, intra spatium quatuor mensium, in quo inter deputatos utrinque commissarios negotium discutiatur et si possibile erit, intra quatuor ad summum alios menses terminetur.§ 3 Si vero laedentem refractarium adaequa, quae proponentur, media deprehenderint, tunc laesis licebit, facta tamen prius legitima belli denunciatione, ius suum armis prosequi, et bellum, ut supra statutum est, laedenti inferre.§ 4 Quod si vero turbationes vi, contrariisque actibus retundantur, solum modo tuendorum limitum causa, actus eiusmodi pro violatione pacis non reputabuntur, ipsa autem super limitibus controversia citra vim armorum terminetur.

XXXVIn AGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, GSABerlin VI HA Nr.628 und Theatrum Pacis, Lünig, Böhme, CTS, Dumont: XXIV. Pacta haec ratihabeantur a serenissimo rege Poloniae nec non republica Polona, eiusque foederatis ab una, et serenissimo rege Sueciae ab altera parte28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, AGADWarschau Dok. Perg. 5611, Theatrum Pacis, Lünig: à serenissimo rege Sueciae ab una, et serenissimo rege Poloniae nec non republica Polona eiusque confoederatis ab altera parte., qua de re ad modum sequentem convenit. Primo. Instrumentum huius pacis manibus ac sigillis dominorum commissariorum utriusque partis, tum et excellentissimi domini legati mediatoris, subscribatur et invicem tradatur et commutetur.Secundo. Serenissimus rex Poloniae, eadem pacta illiosAGADWarschau Dok. Perg. 5611: illi[c]o. 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: illico. à subscriptione et signatione dominorum commissariorum polonicorum, diplomate ratificationis in forma conventa confirmet, atque ex nunc assecurationem suam interponat, subsecuturam intra spatium ad summum trium mensium, computandorum à subscriptione huius instrumenti pacis, plenariam eiusdem regiae maiestatis ratificationem cum integra insertione instrumenti pacis conclusae, ad formulam inter utriusque partis commissarios conventam.Tertio. Serenissimus rex Sueciae solenni instrumento haec pacta nomine suo et regni Sueciae per subscriptionem serenissimae reginae matris suae et dominorum regni Sueciae administratorum in forma conventa rata habeat.Quarto. Domini delegati à republica Polona lege comitiali a[nno]. 1659 deputati, nomine reipublicae haec pacta subscriptione et sigillatione sua approbent, in futura conventione intra tres menses celebrand28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: celebrand[o].a.Quinto. Diplomata ratificationis, tam sacrae regiae maiestatis Poloniae, quam deputatorum comitiali lege delegatorum, in proximis comitiis, constitutionibus et volumini legum Polonicarum inserantur.Sexto. Instrumenta haec solennia ratificationis, tum utriusque serenissimi regis, tum dictorum reipublicae delegatorum, ab ambarum partium commissariis, intra spatium ad summum trium mensium a subscriptione huius instrumenti pacis computandorum, ad limites territoriales inter Elbingam et Mariaeburgum, utrinque per excellentissimum dominum mediatorem a partibus paciscentibus recipiantur, et ab eodem ipso tempore inter partes commutentur.Septimo. Ut sacra Caesarea maiestas et serenissimus elector Brandeburgicus ratihabitiones28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: ratihationis. suas itidem tempore et loco eodem tradi faciant.Octavo. Denique ut dicta serenissimorum regum et reipublicae Polonae ac eius foederatorum instrumenta ratificationum ad conventam et praescriptam formulam, quo ad titulaturam et sigillationem aliaque requisita, nulla voce aut syllaba immutata conficianturBöhme: conferantur., et reciproce commutentur.

XXXVI.Cum autem, pro maior<i>28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Lünig: majore. securitate huius pacificationis, tam serenissimus etAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig, Böhme: ac. potentissimus rex et respublica Poloniae, quam serenissimus et potentissimus rex SueciaeAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: rex Sueciae, quam serenissimus ac potentissimus rex et respublica Poloniae., ut et serenissimus elector BrandeburgicusLünig: Brandenburgicus. postularint, ut serenissimus ac potentissimus princeps ac dominus, dominus Ludovicus XIV., Galliarum et Navarrae rex christianissimus, cuius ope ac studio inter praememoratos serenissimos reges et serenissimum electorem BrandeburgicumLünig: Brandenburgicum. pax promota, et mediatione ad optatum finem perducta est. Executionis et observationis illius inter eosdem fideiussor existeret, sacra regia28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003 : [Auslassung:] regia. maiestas christianissima, postulationibus ac votis illorum annuens, eodemque animo pacis huius perpetuitatem exoptans, quo eam procuravit, pro se ac successoribus suis regibus Galliae spondet ac promittit, idque per illustrissimum et excellentissimum dominum Antonium de Lumbres, legatum suum plenariis mandatis ad hanc guarantiamAGADWarschau Dok. Perg. 5611: garantiam. cavendam instructum, se executionem horum pactorum, eorumque observationem ac perpetuitatem, inter eosdem supranominatosLünig: memoratos. principes, omni meliori, quo fieri potest, modo, etiam armis, ubi amicabilia media non processerint, asserturam. Et si quis eorum sub hac fideiussione comprehensorum illa violarit, arma viresque suas parti laesae ad eius requisitionem iuncturam. Quod ut firmius omnibus constet, promittit dictus dominus legatus gallicus, se ratificationem regis sui super hanc guarantiamAGADWarschau Dok. Perg. 5611: garantiam. eodem tempore, quo ratihabitiones pacis commutabuntur, extraditurum. Integrum quoque erit paciscentibus omnibus, eandem christianissimi regis guarantiam et fideiussionem suscipere, et alios quoque in tempore ratihabitionis ad idem officii genus, invitare et denominare principes ac potestates.

XXXVII. Si qui regum, principum, nec non rerum publicarum ac statuum amicorum, hisce pactis a quacunque parte paciscentium includi voluerint, sit ipsis eius facultas, modo se ad ista intra sex ab hinc menses declaraverint. Et id consensu omnium partium fiat.

In quorum omnium et singulorum fidem maiusque robur, omnium partium legati et commissarii, cum illustrissimo et excellentissimo domino mediatore praesens pacis instrumentum, et hoc quidem exemplar, serenissimi regis et reipublicae Poloniae atque serenissimi electoris BrandeburgiciCTS: atque … Brandenburgici [Auslassung]. legati ac commissariiAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis, Lünig: et hoc quidem exemplar serenissimi regis Sueciae legati ac commissarii. Dumont: serenissimi regis, regnique Poloniae legati ac commissarii manibus. manibus sigillisque propriis munierunt ac firmarunt. Datum Olivae die tertiaDumont: mensis. maii anno domino millesimo sexcentesimo sexagesimoAGADWarschau Dok. Perg. 5611, 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Theatrum Pacis: die vigesima tertia aprilis / tertia maji anno MDCLX. Lünig: die (vigesima tertia mensis aprilis) tertia mensis maji anno MDCLX..

[Unterschriften]AGADWarschau Dok. Perg. 5611, GSABerlin VI HA Nr. 628: Unterzeichner der Ratifikation: an erster Stelle de Lumbres. Auch in 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003, Dumont, CTS. Theatrum Pacis, Lünig: A. de Lumbres, Magnus Gabriel de la Gardie, Benedictus Oxenstierna (Lünig: Oxenstirna), Christophorus Carolus Schlippenbach, A. Güldenclau (28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Gyldenclau). Abdruck in Theatrum Pacis und Lünig endet mit diesen Unterschriften. Böhme: Locus nominorum ac sigillorum illustrissimorum et excellentissimorum legatorum. AGADWarschau Dok. Perg. 5611 28 M.A.E. Traités. Multilatèraux 16590003: Unterzeichnet: de Lumbres, Magnus Gabriel de la Gardie, Benedictus Oxenstierna, Christophorus Carolus [de] Schlippenbach, A. Gyldenclau. Diesem Stück schließt sich die Verhandlungsvollmacht Karl Gustavs (Falster 1659 X 17) an. Die Vefilmung des französischen Exemplars endet mit den Unterschriften. , palatinus Posnaniensis, Maiores Pol[oniae] generalis, serenissimi regis regnique Poloniae legatus plenipotentiariusGSABerlin VI HA Nr.628: plenipotentiarius [Auslassung].

[Unterschriften]GSABerlin VI HA Nr.628: Nicolaus in Prazmow, cancellarius regni supremus, n[omina]tus Luceorien[sis] Brest[ensis] [.] [Kürzel nicht auflösbar], legatus cum plena p[otes]tate a s[acra] regia m[ajes]t[a]te regnoque Poloniae ad tractatus pacis cum regno [Suecis]. CTS, Dumont: Nicolaus Prazmowski, nominatus Episcopus Luceoriensis et Brestensis, supremus Regni Poloniae Cancellarius, legatus plenipoteniarius. Dumont: Nicolaus Prazmowski.

, supr[e]m[us] cancellarius et legatus plenipotentiarius Mag[ni]. Duc[atus]. Lith[uaniae]Dumont: de Raciborsko [Auslassung]., refferendarius regni, [Unterschriften]GSABerlin VI HA Nr.628 und CTS, Dumont: Vladislaus de Naglovice Rey, thesaurarius curiae regni, legatus plenipotentiarius.

, succamerarius Pomeraniae, seren[issi]mi regis regnique Poloniae legatus plenipotentiarius Joannes in Zelezno Zelecki <...> <...>Zwei Wörter durch Siegelband verdeckt. Legatus <...>Unterschrift unterer rechter Seitenrand. Unleserlich. Diese Signatur fehlt in GSABerlin VI HA Nr.628. Hier schließt sich die königliche Ratifikationsformel des Königs und der Stände, Warschau 1660 V 24 an.

[Declaratio plenipoteniarium Poloniae, seu articulus separatus declaratorius articuli secundi pacis de amnistia et regintegratione jurium, quod non praejudicare debeat juribus electoris Branbeburgici et in specie traditioni Elbingae. Olivae 3. maii anno 1660.]GSABerlin VI HA Nr.632: Ratifikation durch Johann Kasimir, Warschau 1660 VI 26 sowie durch Senat und Stände, Warschau 1660 VI 26.

Nos , Dei gratia rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolensciae Czerniechoviaeque, nec non Suecorum, Gottorum Vandalorumque haereditarius rex.Significamus omnibus et singulis quorum interest. Quod cum illustrissimi, illustres et magnifici nostri et reipublicae commissarii ad tractatus pacis perpetuae, inter nos regnumque nostrum Poloniae et Magnum Ducatum Lithuaniae, nostrosque foederatos et belli socios ab una et serenissimum regem regnumque Sueciae parte ab altera Olivae institutos, illustrissimis, illustribus, magnificis et generosis serenissimi electoris Brandeburgici commissariis articulum separatum declaratorium articuli secundi, qui der amnistia et redintegratione iurium in instrumento pacis habetur, ut sequitur ediderint, isque a partibus acceptatus sit.

[Articulus separatus] Nos infra scripti sacrae regiae majestatis reipublicae Polonae ad tractatus Polono-Sueticos legati plenipotentiarii, notum facimus, quorum interest, vel ulla ratione interesse poterit universis et singulis. Quandoquidem instrumento pacis principali hodie subscripto articulis amnestiae, in quo tam communitatum quam singulorum iura redintegrantur, forma generali conceptus est, et nulla specialis acquisitorum tam in Prussia ducali, quam extra eandem serenissimo electori Brandeburgico per pacta cum sacra regia majestate requepublica primum Velaviae, demum BydgostiaeCTS, Dumont: Bidgostiae. Veträge von Wehlau und Bromberg (1657 19 IX bzw. XI 6) stellen das Verhältnis zwischen Polen und Brandenburg auf eine neue Basis, indem Polen die Souveränität Brandenburgs anerkennt., inita ac constitutione comitiali approbata, suae serenitatis electoralis iurium, ut pote independentiae ducatus Prussiae. Condescensionisque in feudum Bytoviensis et LeoburgensisDumont: Butoviensis. Bütau (poln. Bytów) und Lauenburg (poln. Lębork), westlich von Danzig gelegen, seit 1657 polnische Lehen. districtuum, in palatinu Pomeraniae existentium, tum et iuris competentis in civitatem Elbingensem, nec non praefecturam DraheimensemDraheim, poln. Drahim, in Pommern östl. von Stettin gelegen, war durch die Verträge von Wehlau und Bromberg für drei Jahre als Sicherheitspfand für die Zahlung von Kriegsentschädigungen durch Polen an Brandenburg gegangen. 1668 besetzte Brandenburg Draheim. in eodem facta est mentio. Ne id in praeiudicium memoratorum suae serenitatis electoralis iurium trahi posset, plures modi ratione inclusionis praedictorum, in praefato articuclo amnestiae propositi fuere. Cum autem partibus nequaquam satisfacere potuissent, tandem prudenti illustrissimi et excellentissimi domini christianissimi regis legati mediatione ac indefesso studio, maturandae pacis gratia convenit, ut peculiari articulo, qui tamen pro inserto pacis instrumento haberi, eiusdemqueBöhme: et eiusdem. valoris esse debet, ea ipsa iura serenissimo electori Brandeburgico caverentur, quod et factum est a legatione Suetica per sequentem articulum tenoris eiusmodi.Legatio Suetica declarat, serenissimi regis regni Sueciae nomine, ea, quae in instrumento pacis articulo secundo de redintegratione iurium disponuntur, non debere concernere ditiones, status, civitates, terras et loca, quae a sua serenitate electorali possidentur, nec eo trahenda. Neque obstare eundem articulum, quo minus suae serenitati electorali Elbinga iure, quod eidem suae serenitati electorali competere potest, tendena tradatur, salvis de caetero eiusdem civitatis privilegiis et immunitatibus, tam in ecclesiasticis, quam inBöhme: [Auslassung:] in. politicis, salvo itidem iure retractus conventionalis serenissimo regi et reipublicae Poloniae quo ad Elbingam. Qui quidem articulus tanquam si in ipso instrumento pacis esset insertus, ibidemque cum aliis appositus, eiusdem cum eo valoris (ut supra dictum est) esse haberique debeat.Proinde et nos infra scripti legati commissarii, cum plena potestate sacrae regiae majestatis et statuum reipublicae eorundem nomine mentem nostram praesenti itidem articulo, quem pro inserto et eiusdem cum instrumento pacis valoris haberi volumus, declaramus palamque facimus. Articulum amnistiaeBöhme: amnestiae. generalis in instrumento pacis contentum, nulla tenus posse, vel debere iurbus suae serenitatis electoralis, tam antiquis, quam noviter acquisitis et in specie traditioni Elbingensis civitatis juxta pacta cum sua serenitate electorali inita derogare et praejudicare, imo eadem pacta in omnibus eorundem articulis, punctis et clausulis, salva et integra, conservare et manutenere.In cuius rei fidem praesentem declarationem manibus nostris subscripsimus, sigillisque nostris gentiliis roboravimus. Die tertia maii anno Domini millesimo sexcencesimo sexagesimo in monasterio Olivensis.

Georgius LubomierskiBöhme: Lubomirski., supremus marschalcus, generalisque exercituum regniBöhme, CTS, Dumont: Abweichung in der Reihenfolge der Unterschriften., palatinus PosnaniaeBöhme: Posnaniensis., Maioris Poloniae generalis, Marieburgensis, Korsun[ensis] capitan[eus]Böhme: Morsztin., referendarius regni, episcopus Luceorien[sis] et Bresten[sis], regni cancellarius supremus, thesaurarius curiae regni, supremus Mag[ni]. Duc[atui]. Lithuaniae cancellarius, succamerar[ius]. Pomeran[iae], capitaneus Gnesnensis

Nos itaque eadem gratia rex Poloniae, Mag[nus]. Dux Lithuan[iae]. etc. promittimus et recipimus regio nostro, successorum ac posterorum nostrorum et reipublicae Poloniae nomine, nos praemissum articulum, omniaque et singula, in eo comprehensa capita, approbare et ratihabere, sicuti, vigore quoque praesentium, approbamus, et ratihabemus, ita ut eiusdem autoritatis cum instrumento principali esse debeat et haberi; Nec non passuros ut ab ullo reipublicae statu, vasallo, officiali, aut subdito, quovis modo violetur cavemusque diplomata ratificationis huius pacis, tam hoc nostrum senatorum et equestris ordinis a nobis et republ. Poloniae, lege comitiali delegatorum in proximis comitiis regni generalibus constitutionibuis et volumini legum eipublicae insertum iri. In cuius rei fidem et certitudinem hasce manu nostra subscripsimus et sigillo regni communiri iussimus . Danbatur Varsaviae in convocatione solenni die XXVI mensis iunii anno Domini MDCLX regnorum nostrorum Poloniae et Sueciae XIII.. [Unterschriften]Dumont: Stephanus Hankiewicz, Secr. Reg. Majest.. Stefan Hankiewicz (gest. 1704), Kanzleisekretär.

Reichsarchiv (1660-05-03) Reichsarchiv, Band 5 (1713), PSpec I-3, S.173-202 Aus: Dokumentenarchiv der Universitätsbibliothek Augsburg (Drucke vor 1900 / Historische Geschichtswerke). Theatrum Europaeum (1660-04-23 bis 1660-05-03) Theatrum Europaeum, Band 8 (1657-1660) Aus: Dokumentenarchiv der Universitätsbibliothek Augsburg (Drucke vor 1900 / Historische Geschichtswerke). Friese, Über den äußeren Gang der Verhandlungen beim Frieden von Oliva. Frost, The Northern Wars Frost, After the deluge. Poland-Lithuania and the second Northern War. Opitz, Österreich und Brandenburg im Schwedisch-Polnischen Krieg >Lepszy, Polska w okresie drugiej wojny pól/nocnej 1655-1660. Sundberg, Svenska freder och stillestånd, S. 279-282. Seitz / Rosengren, Sveriges freder och fördrag, S. 48-50.
1

Waffenstillstände zwischen Schweden und Polen: Altmark 1629 IX 29 und Stuhmsdorf 1635 IX 12, geschlossen für 6 bzw. 26 Jahre.

2

Jan II. Kazimierz Wasa (1648-1668), polnischer König.

3

Karl X. Gustav (1654-1660), schwedischer König.

4

Leopold I. (1640-1705), deutscher Kaiser ab 1658.

5

Antoine de Lombres (auch: Lumbres ; 1635-1665), französischer Diplomat.

6

Mikołaj Prażmowksi (1617-1673), Kronkanzler, Primas. Böhme: Prazmovv Prazmovvsky.

7

Krzysztof Pac (1621-1684), litauischer Kanzler.

8

Władysław z Nagłowice Rey (gest.1682), Kronkanzler.

9

Franz Paul von Lisola (1613-1674) stand seit 1638 in kaiserlichen Diensten u.a. auch als Gesandter in verschiedenen europäischen Staaten. Der österreichische Verhandlungserfolg des Friedens von Oliva ist ihm zuzuschreiben. Oberstes Ziel seiner Politik war der Ausbau der Hegemonie Österreichs und die Eindämmung der französischen Großmachtpolitik. Pribram, Franz Paul von Lisola und die Politik seiner Zeit. Baumann, Das publizistische Werk des kaiserlichen Diplomaten Franz Paul Freiherr von Lisola.

10

Johann von Hoverbeck (geb. 1606 in Alexandrowice, gest. 1682 in Hohenstein) stand seit 1631 im Dienst der Kurfürsten. Seiner Ernennung nach war er als Geheimer Sekretär für die „preußischen, polnischen und anderen ausländischen Sachen“ zuständig. Er war auch am Zustandekommen des Vertrages von Wehlau bzw. Bromberg 1657 maßgeblich beteiligt und beschäftigte sich bis zum Ende seiner diplomatischen Laufbahn 1681 überwiegend mit dem Verhältnis zu Polen. Hein, Johann von Hoverbeck.">Hoverbecke

11

Magnus Gabriel de la Gardie (1622-1686), Staatsmann, Diplomat, schwedischer Verhandlungsführer.

12

Christoph Carl Schlippenbach (1624-23.11.1660), Reichsrat, Diplomat.

13

Kurland, lett. Kurzeme, historische Landschaft südwestlich der Düna, begrenzt von Rigaer Bucht und Ostsee, seit 1561 weltliches Herzogtum unter polnischer Lehnshoheit, seit 1617 Adelsrepublik. Im Krieg zunächst neutral, wurde es 1658 von Schweden besetzt.

14

Jacob Kettler (1642-1682), Herzog von Kurland; er geriet 1658 in schwedische Gefangenschaft.

15

Mitau, Stadt in Kurland, südwestlich der Düna und Rigas gelegen.

16

Thorner Übergabetraktat, vermutlich: Zweiter Thorner Frieden 1466 X 19, durch den der Deutsche Orden Gebiete (u.a. Kulm, Pomerellen, Ermland, Marienburg, Elbing) an Polen abgeben mußte. Der Hochmeister mußte als polnischer Fürst für das ihm verbliebene Land einen persönlichen Lehnseid auf den polnischen König ablegen.

17

Anna Maria Radziwiłł (gest. 1667), Tochter von Janusz Radziwiłł.

18

Vertrag von Labiau (1656 XI 20) zwischen Schweden und Brandenburg. Er tritt an die Stelle des Königsberger Vertrages und übergibt Brandenburg die Souveränität über das Herzogtum Preußen und über Ermland. Friedrich Wilhelm wurde zu weiterer Waffenhilfe verpflichtet. Der Vertrag wird mit dem Verträgen von Wehlau und Bromberg (1657 IX 16 bzw.XI 6) zwischen Brandenburg und Polen hinfällig.

19

Karl X. Gustav (1654-1660), König von Schweden.

20

Fredrik III. (1648-1670), König von Dänemark und Norwegen.