Drucke
Sverges Traktater V:2, S. 130-135.
HAL, Vol.V/5, S.130-135.
DUM VI/1,S. 56-57.
Inhalt
Erneuerung des Heilbronner Bundes:
I Eigene Verteidigung und die der unterdrückten Freunde, Sicherung der Ostsee und Meere bis zum sicheren Frieden im Reich. II Man siehst sich genötigt, den Frieden mit Waffengewalt wiederherzustellen, Vereinbarungen zur Truppenstärke. III. Konkretisierung wo und wann die Truppen bereit zu stellen sind. IV. Aushebung der Truppen in Territorien der Konfoederierten V. Behandlung von Deserteuren VI. Den Bewohnern der eroberten Gebiete bleibt die Religionsausübung frei. VII. Freundschaft des Bayrischen Fürsten und der katholischen Liga unter bestimmten Bedingungen. VIII. Einladung zum Beitritt an andere Länder und Fürsten ohne jedoch der gemeinsamen Sache zu schaden IX Keine Friedensvereinbarungen ohne den anderen X. Die Allianz dauert so lange bis es einen stabilen Frieden in Deutschland gibt. XI. Wenn jemand nach einem begonnenen Frieden diesen bricht, gilt die Verpflichtung der Vertragspartner weiter.
Erläuterungen zu Artikel 6 und 7
Transliteration
Cum Serenissimus ac Potentissimus Princeps ac Dominus, Dominus Ludovicus XIII Franciae ac Na- varra Rex Christianissimus, et Serenissima Potentissi- mag Princeps ac Domina, Domina Christina Sue- corum Gothorum, Vandalorumq(ue) designata Regina ac Princeps hareditaria magna Princeps Finlandia, Foedus ante biennium inter praefatum Regem Christia- nissimum et Serenissimum quondam ac Potentissimum Principem ac Dominum, Dominum Gustavum Adolp- hum gloriosissima memoria initum. proximo elapso mense Aprilis, Heilbronna , novis desuper compre- hensis articulis renovarunt: Praeterica Rex Christia- nissimus per S[u]a M[ajesta]tis Legatum Extraordinarium Illrustrissimum Dominum de Feuguiere , cum Corana Suecia, Confoederatos quatuor Superiorum Impery Circulorum nimirum Electoralis, Franconiae, Suevici et Rhenani Ordines, ad idem foedus invitavit, nec nondictus Dominus Legatus Regius Extraordinarius, apud Ordines Ordinumq[ue] Legatos hoc tempore Franco- furti ad Moenum congregatos repetyt: Praefati Ordines Ordinumq[ue] Legati, Praevio inter suam Excellentiam ac ipsos habito tractatu certis tamen conditionibus et declarationibus adhibitis, et cum oblatione Dominorum Confoederatorum, absentum subsecutura ratihabitionis in sura nominatum in- ter utramq[ue] Coronam renovatum foedus per Con- foederatorum Legatos (quos brevi ad Christianissimi Regis M[ajesta]tem praesentes Ordines Ordinumq(ue) Legati mittere decreverunt) perficiendum et confirmandum consenserint uti harum vigore Praesentes respective
perficiunt et confirmant. Sunt autem articuli foederis subsequentes.
I Sit ex hoc die foedus inter Christianissimum Regem Ludovicum XIII. Regnumq[ue] Sueciae, pro defensione suorum respective Communum amicorum, eorum prae- sertim, qui Sese huri foederi communi consensu ad- junxerint: atq(ue) ut horum libertati, dignitati et quieti nunc et inposterum consulatur, securitas Maris Balthici et Oceani conservetur, et maxime, ut in Imperio Romano aequa et secura pax reservato cuiq[ue] confoederatorum sure suo stabiliatur.
II Quoniam vero pax sine Armis quasita teste experien- tia fraudibus plerumq[ue] obnoxia esse soleat, hostiumq[ue] animus ac justa satisfactione et illatarum injutiarum reparatione hactenus sit alienor; Idcirco communium amicorum Salus armata manu vindicetur. Atq[ue] Regina regnumq[ue] Sueciae cum suis per Germaniam confoederatis qui cum illa stant aut stare volunt copias quas habent aut sufficere sua defensioni et adversus hostem judicabunt quaq[ue] ad minimum triginta millibus peditum et sex millibus Cataphractorum constabunt, suis sumptibqalet, sustinebitq[ue], donec bello praesenti Pax praefata communi consensu inventa fuerit.
III Sumptibus vero hisce bellicis sustinendis Rex Galliae quotannis Regina Regnoq[ue] Sueciae favore hujus Con- foederationis contribuat librarum Turonensium ejusq[ue] summa mediam partem decimo quinto mensis May alteram mediam decimo quinto mensis Novembris Lutetia Parisiorum vel
Amsterodami in Batavia. (pro ut Regina Regnoq[ue] Sueciae commodius acciderit, quod eius optione retin- quitur.) deputatis ad id eorum ministris infallibi- liter, ac sine dilatione numerandam tradendamq[ue] curet
IV Conscriptio militum ac Nautarum, conductio Navium exportatio rerum bellicarum utriq[ue] parti in territorijs confoederatorum libera sit, hostibus vero denegata.
V In disciplinam militarem delinquentes et fugitivo Domino suo pro administranda in eos justitia fra- dantur.
VI Regina Regnumq[ue] Sueciae auteorum vice fungentes, cum communibus confoederatis in negotis religionis, non aliter se gerant in locis occupatis deditisve quam secundum leges et Constitutionis Imperij atq[ue] in locis ubi Catholica Romana exercitium repertum fuerit in integro inviolabiliter remaneat, neq[ue] per- sonis aut bonis Ecclesiasticorum, qui subditi Regina Sueciae foederatorumq[ue] manentes fidem et obsequium dederint, servarint, praestiterintque noceatur, in quantum praesens rerum statui ferre potuerit.
VII Sprevit et rejecit hactenus Dux Bavariae, et liga Catholica oblatam Neutralitatis exercenda facul- tatem, ut de eâ non inmerito cogitatio omnis de- ponenda videatur. At cum Christianissimus Rex Galliae eandem etiam num urgeat datum id sit Amici- tiae authoritatiq[ue] S[ua] M[ajesta]tis ut liberum sit eidem Ducem Bavariae, atq[ue] Ligam Catholicam in Romano Imperio provocare, ad neutralitatis Amicitiae aut alium tractatum; Ita tamen, at liceat Serenissima
Regina Sueciae S.uaq[ue] M[ajesta]tis Confoederatis id super hoc negotio statuere, quod videatur ex usu suo ac temporum rationibus esse. Quisquid vero com- muni utriusq[ue] partis consensu constitutum ad- probatumq[ue] fuerit, id utrinq[ue] inviolabiliter ser- vabitur.
VIII Ad hoc foedus quicunq[ue] alij status et Principes sive in Germaniâ sive extra eam voluerint, non admittantur tantum sed et invitentur: Idq[ue] apud admissos caveatur, ne clam aut palam suo vel alieno nomine adversa parti faveant, aut Regibus praefatis eorumq[ue] communibus amicis, et confederatis vel causae communi noceant; quin potius singula ad hoc bellum sumptus pro veribus et peculiari conventione con- tribuant.
IX Quod si per Dei gratiam occasio tractands de pax se offerat, ex communi confoederatorum consilio tracte- tur nec ullus foederatorum sine altero quisquam in eo aggrediatur statuat pacemve ineat: Si quis secus fecerit, a foederatis pro hosle habeatur.
X Hoc foedus eo usq[ue] duret, donec praesentes in Germania motus sedati fuerint atq(ue) pax firma stabilita.
XI Si post pacem initam contigerit alicui Confoederatorum ea quae in tractatu pacis promissa et conclusa erant non servari aut illi bellum inferri ex causa et occasione praesentis foederis, teneantur foederati junctis vizibus arma sumere sine morâ aut tergiversatione ad repel- lendam injuriam statim atq[ue] post mensem ex eo die quo fuerint ab iniuriam passo admonitis idq[ue] observetur ad Decennium a die firmatae pacis.
Declaratio Sexti Capitis Confoederationis
Sexto quemadmodum in negotio Religionis Christia- nissimi Galliarum Regis mens & propositum non est statibus Protestantibus Confoederatis comprobensis nobi- libus liberis et immediater Imperij ullo modo in ijs praeju- dicare qua ante hac et in his ipsis motibus bellicis ipsis competebant; Eta et in futurum praedictis statibus Protestantibus omnia et singula jura, qua ijs vel jure Magistratus vel vi et respectu territorij Superioritatis aut Juristictionis cujuscunque tam circa Ecclesiastica quam Politica competere possunt, salva integra et illibata manere cupit Regia Sua M[ajesta]tis. Ita tamen ut illis in locis qua a statibus confoederatis inpoterum occupari contigerit, et ubi Catholica Ro- mana Religio ante exortum bellum intestinum semp[er] vigvit et etiam num vigit, ejusdem exercitium in- pasterum quoq[ue] relinquatur, neque tollatur vel abolea- tur, donec per futuros pacis tractatus (quibus tota hac confoederatio derogabit vel impedimento erit, salvo articulo nono.) aliter inter partes convenerit. Declaratio et Additio ad septimum Confoederationis Punctum
Circa Secundum Dominorum Statuum dubium: Hi Regiae M[ajesta]tis sinceritate freti omnino certi & securi esse debent, S[uam] M[ajesta]tem o modo permissuram, ut ex Regno suo hostes Protestantium directo vel per indi- rectum inventur aut supportentur et ne ex vicinia
hoc fiat quantum fieri poterit aversuram. Quandoquidem S[ua] M[ajes]tas illos alia mente vel intentione ad suum foedus non invitat quam pro ipsorum stabilimento et conservatione.
In fidem horum omnium Serenissimi Regis Christia- nissimi legatus Extraordinarius Illustrissimus Dominus de Feuguiere ut & hoc congregatorum Ordinum ab- sentiumq[ue] Ordinum legatorum hoc nomine deputati hascer praesentes suis subscriptionibus & sigillis sub- signarunt. Actum Francofurti as Moenum V. septembris Anni MDCXXXIII manasse de pas
Nomine Electoralis Palatinatus & reliquorum DD. Principum confoederatorum
Johan Conrad Blarer à GeijerspergPhilippus Streüff à Lawenstein Johannes Fridericus Jä- ger d. Consil. Württenb. Isaac Bartolus Consil Bad m[anu] p[ro]pia Nominum Dominorum Comitum et Baronum confoederatorum Johannes Comes Nassavius et Saraepontanus Wolfgangus Henericus Isenburgi et Budingae Comes
Nomine liberae immediatae Nobilitatis Imperij Confoederatae Johan Heinrich von Kunsberg m[anu] p[ro]piaReinhardus de Gemmingen m[anu] p[ro]pia