Drucke
CTS XV, S. 119-129. DUM VII/I, S. 401-403 Link zum Druck auf gallica.bnf.fr Actes et Mémoires de la Négociation de la Paix de Nimégue IV, S. 389-394. Lünig, Teutsches Reichs-Archiv, pars specialis, continuatio I (3) (15), S. 234ff. Londorp, Acta publica X, S. 702 (dt.). Theatrum Europaeum XI, S. 1289-1290 (dt.). Theatrum Pacis II, S. 881-892 (lat.,frz., dt.).
Inhalt
Art. 1 Friede zwischen Schweden und Fürstbistum Münster. Einstellung Feindseligkeiten. Künftige Freundschaft. Art. 2 Amnestie. Art. 3 Bekräftigung des Friedens von Osnabrück (1648). Art. 4 Münster restituiert alle Eroberungen in Bremen und Verden an Schweden. Modalitäten. Art. 5 Einklang mit weiteren Friedensschlüssen. Art. 6 Schwedische Entschädigung an Münster. Modalitäten. Pfand Wildeshausen. Art. 7 Bezug zu Frieden zwischen Kaiser und Schweden. Gültigkeit. Ratifikation. Geheimartikel Beitritt Dänemarks.
Transliteration
In nomine Sanctissimæ et Individuæ Trinitatis
Notum sit omnibus et singulis, quorum interest, aut quomodolibet interesse potest. Quandoquidem Serenissimus et Potentissimus Princeps et Dominus, Dominus Carolus Suecorum, Gothorum, Vandalorumq[ue] Rex, Magnus Princeps Finlandiæ, Dux Scaniæ, Esthoniae, Livoniæ, Careliæ , Bremæ, Verdæ, Stettini Pomeraniæ, Cassubiæ et Vandaliæ, Princeps Rugiæ, Dominus Ingriæ et Wisma- riæ, nec non Comes Palatinus Rheni, Bavariae, Juliaci, Cliviæ, et Montium Dux, nihil magis in votis habeat, quam ut pax quæ cum Sacra Cæsarea Majestate et Imperio Neomagi die vigesima sexta Januarij / quinta Februarij Anni currentis sancita est, etiam ad residuas et in dictæ pacis Articulo quinto Nomi- natas partes Extendi possit, Imprimis vero ut omes in Imperio motus, Eorumque Occasiones quantocyus et penitus tollantur, et Reverendis- simus et Celsissimus Princeps Dominus Fer- dinandus Episcopus Monasteriensis et Pader- bornensis, Burggravius Strombergensis, Sacri
Romani Imperij Princeps, Comes in Pyrmont et Dominus in Borckelo, a sua etiam parte testatum velit, qua promptitudine feratur ad Conformandum Se, Suaq[ue] Consilia cum Imperij Capite; totoq[ue] Corpore, adeoq[ue] ad dissidia illa sopi- enda, quæ inter Sacram Regiam Majestatem Sueciæ, et suæ Celsitudinis prædecessorem quondam Reverendissimum et Celsissimum Principem, Dominum Christophorum Bernardum, Episcopum Monasteriensem, Administratorem Corbejensem, Burgravium Stromber- gensem, Sacri Romani Imperij Principem et Dominum in Borckelo, occasione nuperorum motuum exorta fuerunt; factum proinde esse Divinâ annuente gratiâ, et Laudabili Serenissimi et potentissimi Principis et Domini, Domini Caroli Secundi Magnæ Britanniæ Regis Mediatione adlaborante, ut Consti- tuti a parte Sacræ Regiæ Majestatis Sueciæ, Legati Extraordinarij et plenipotentiarij Illustrissimi et Excellentissimi Domini Dominus Benedictus Oxen- stierna, Comes in Korsholm et Wasa, Liber Baro in Möhrbÿ et Lindholm, Dominus in Kapuria et Kattila, Sacræ Regiæ Majesatis Regnique Sueciæ Senator ac præses in summo, quod Wismariae est, Tribunali, ut et Supremus Legiffer Ingriæ et Kexholmiæ; Et Dominus Johannes Paulin Oliwekrans Dominus in Ulffhall et Hofmanstorp, Sacræ Regiæ Majestatis Sueciæ Consiliarius Cancellariæ, Secretarius Status et Judex Ordinarius Territorij Widboensis, a parte vero Reverendissimi et Celsissimi Episcopi et Principis Monasteriensis et Paderbornensis Ablegatus Extraordinarius et Minister plenipotentiarius Dominus Wernerus Zur Muhlen, <...>Unklare Abkürzung. tus Celsitu- dinis Suæ Consiliarius Intimus et Vice Cancellarius Neomagi ad Colloquia Pacis convenerint, ibiq[ue] Commutatis reciproce plenipotentiarum Tabulis in mutuas pacis et amicitiæ Leges Consenserint tenore sequenti
1. Sit pax Christiana et perpetua, since- raque amicitia inter Sacram Regiam Majesta- tem, Ejusq[ue] Hæredes et Successores Reges, Regnumq[ue] Sueciæ ab unâ, et Suam Celsitudinem et Episcopa- tum Monasteriensem et Paderbornensem, Ejusque Successores ab altera parte, ita ut statim cessent omnes cujuscunque generis Hostilitatum Actus ubivis locorum, inter omnes et singulos utriusque partis subditos et Incolas, Cujuscunque fuerint Conditionis, adeoque Altera pars Alteri nihil posthac inimicitiæ aut Damni, clam aut palam, directe vel indirecte per Suos vel per Alios inferat vel inferri faciat, sed utrinque potius honori et Commodis mutuis studeant et omnia amicitiæ bonæq[ue]
viciniæ officia præstent.
2. Sit utrinque perpetua oblivio et Amnestia omni- um Eorum, quæ quocunque loco, modove ab una vel Altera parte hactenus hostiliter facta sunt, ita ut nec Eorum vel ullius alterius rei Causâ vel prætextu Alter Alteri quidquam posthac hostilitatis, aut moles- tiæ, specie juris aut via facti, inferat vel inferri faciat aut patiatur, sed omnes et singulæ hinc inde, tam ante bellum quam in bello, verbis, scriptis aut factis illata Injuriæ, violentiæ, hostlilitates, præjudicia, Damna, Expensæ, absque omni personarum rerumve respectu, ita penitus abolitæ sint, ut quicquid eo nomine una pars adversus Alteram prætendere possit, perpetuâ sit oblivione sepultum. Gaudeantque pariter hac eadem amnestia, Eiusque beneficio, et Effectu, omnes et singuli utriusq[ue] partis Vasalli, ac Subditi, ita ut Nemini noxæ damnove sit aut præiu- dicio, has vel Illas partes s<ec>Undeutliche Schreibweise.utum esse, quominus pristino, in quo ante bellum immediate fuit, statui, quo ad honores et bona plene restituatur.
3. Recipitur utrinque Pax Westphalica Osnabrugis die decima-quarta / vigesima quarta Octobris, Anni Millesimi Sexcentesimi quadragesimi octavi sancita, pro vi firma basi et omnimoda normâ hujus pacificationis, ita ut in omnibus suis
Articulis plenum et pristinum Vigorem obtineat et utrique parti exinde obligatio incumbat omnia ea conferendi et præstandi, quæ ad dictæ pacis Conservationem et integritatem facere possint.
4. Quævis loca munita vel non munita, atque adeo omne id quod tempore horum Motuum in Ducatibus Bremensi et Verdensi, et terris vigore Instrumenti pacis Westphalicæ ad Sacram Regiam Majestatem Regnumque Sueciæ pertinen- tibus, Armis Monasteriensibus occupatum fuit, ijsdemq[ue] adhuc tenetur, Sacræ Regiæ Majestati Regnoque Sueciæ omni meliori, quo fieri potest, modo restituatur, ita ut Munitionum præsentium la fiat demolitio, vel deterioratio, sed in statu præsenti cum omnibus Tormentis bellicis ad Regiam Majestatem Sueciæ antehac pertinentibus, et in ijsdem munitionibus nunc Existentibus, Cæteroque apparatu Militari relinquantur integræ, unà cum quibuscunque Archivis et Literarijs Documentis ad Ducatum Bremensem et Verdensem, vel Eorunde[m] Civitates et Incolas spectantibus, fiatque horum Locorum Evacuatio, et traditio eo tempore, quo post ratificatum hunc Tractatum Sacra Regia Majestas eam sibi faciendam postulaverit; Maneatque Dominus Episcopus interea in possessione, Eamque
Contra quosvis defendet; ita tamen ut nihil hostile à suis patrari, nec Urbibus, Agris, Sÿlvisque quidquam detrimenti inferri sinat; Verùm erga Incolas quosvis Se ita moderate gerat, Eosque Novis et inusitatis Exactionibus non gravet, Alijs tamen Obventionibus et Emolumentis tam Ordinarijs quam Extraordinarijs sine Contradictione et Impedimento gaudeat et frua- tur; nec ulla eorum, quæ hactenus Exacta sunt, vel usque ad deoccupationem, supradicto modo obvenient, repetitio locum habeat.
5. Cum Partes hic paciscentes Constituerint hanc Suam pacificationem, paci cum Cæsare et Imperio conclusæ, in omnibus Conformem reddere; Ideo speciatim hic inter se utrinque recipiunt obligati- onem, omnium Eorum, quæ Articulo quarto dictæ pacis de mutuis hostibus non iuvandis expressa sunt, non secus ac si totus Articulus de verbo ad verbum hic repetitus esset. Et proinde Dominus Episcopus statim bona fide revocabit, Sibique reddi curabit omnes et singulos Officiales et Milites Equestres et Pedestres, quos Suæ Celsitudinis Præde- cessor Regi Daniæ concessit.
6. Ut autem Dominus Episcopus Eorum, quæ Vigore huius Tractatus præstanda in Se recipit, nec non Impensarum in Munitionibus tam reparatis, quam
Sumptuose extructis, nunc autem restituendis factarum, aliquam habeat Compensationem Sua Regia Majestas Celsitudini Suæ, aut Eius Successori Centum Millia Thalerorum Imperialium de banco Hamburgi numerari Curabit. In Cuius solutionis Majorem securitatem Eidem et Episcopatui Monasteriensi in firmam hpothecam relinquit et constituit Præfecturam Wildshausen, ab omni onere aeris alieni liberam, cum omni Jure superiori- tatis et Territoriali, omnibusque appertinentijs, et dependentijs, ac reditibus quibuscunque ad dictam Præfecturam pertinentibus, plane pro ut a Regibus Regnoque Sueciæ possessa fuit, aut vi pacis West- phalicæ possidere potuit; ita ut Dominus Episcopus Monasteriensis, Eiusq[ue] in Episcopatu Successores dictâ hÿpothecâ omni meliori modo, jureque antichreseos sine ulla reductione aut onere red- dendarum rationum, liberé absq[ue] ulla turbatione et Impedimento, uti frui possint, usque ad Eiusdem hypothecæ reluitionem, summâ prædictâ Centum Millium Thalerorum Imperialium faciendam.
7. Hi pacis articuli Instrumento pacis Cæsareo Suecico Comprehensi intelligantur, non secus ac si specifice eidem inserti essent, et ratihabeantur a Sua Regia Majestate ab unâ, et Reverendissimo
Domino Episcopo, ut et Capitulo Monasteriensi Cathedrali ab altera parte, intra octo septimana- rum spatium, vel citius si fieri possit. In quorum omnium fidem et majus robur hanc Conventionem tam Sacræ Regiæ Majestatis Sueciæ Legati Extra- ordinarij et Plenipotentiarij, quàm Suæ Celsitudinis Ablegatus Extraordinarius et Minister Plenipoten- tiarius Nominum subscriptionibus sigillisque propriis munierunt. Actum Noviomagi die decima nona/ vigesima nona martij, A.o Millesimo Sexcentesimo Septuagesimo nono.
Benedictus Oxenstierna Johan Paulin Olivek<rans>Verdeckt durch Siegel. W. Zur Mühlen
Nos Carolus Dei Gratia Suecorum Gothorum Wandalorumq[ue] Rex, Magnus Princeps Finlandiæ, Dux Scaniæ, Esthoniæ, Livoniæ, Careliæ, Brehmæ Vehrdæ, Stetini Pomeraniæ, Cassubiæ et Wandaliæ, Princeps Rugiæ, Dominus Ingriæ et Vismariæ, Nec non Comes Palatinus
Rheni, Bavariæ, Juliaci, Cliviæ et Montium Dux, Notum Testatumq[ue] facimus Omnibus et singulis quorum interest, aut quomodolibet interesse poterit. Quod cum occasione belli hujus quod iam flagrat, motus etiam Nos inter et quondam Reveren- dissimum ac Illustrissimum Principem, Dominum Christophorum Bernardum Episcopum Monasteriensem Administratorem Corbejensem, Burgravium Strombergensem, Sacri Romani Imperij Principem et Dominum in Borckelo, oborti, à morte Eius, Nos inter et Reverendissimum ac Illustrissimum Principem Dominum Ferdinandum Episcopum Monasteriensem et Paderbornen- sem Burgravium Strombergensem, Sacri Romani Imperij Princi- pem, Comes in Pÿrmont, et Dominum in Borckelo, adhuc conti- nuentur, Nosque non solum nihil in optatis magis habeamus, quam ut pax, cujus spes læta, laudabili Cura et Mediatione Serenissimi ac Potentissimi Magnae Britanniae Regis affulgere coepit, Orbi Christiano quantocyus restituatur sed e<t> ut dicti quoq[ue] armorum motus feliciter componi possint, quicquid in Nobis est lubenter Conferre velimus; Nos idcirco Nostris ad pacis Tractatus Neomagi institutis Legatis Extraordinarijs ac Plenipotentiarijs, Nostro Regniq[ue] Nostri Senatori ac Præsidi in summo, quod Wismariæ est Tribunali, ut et supremo Legiferi Ingriæ et Kexholmiæ, Illustri, Nobis sincere fideli Domino Bene- dicto Oxenstierna, Comiti in Korsholm et Wasa, Libero Baroni in Mohrbÿ et Lindholm, Domino in Kapuria et Kattila, sicut et Nostro Consiliario Cancellariæ, Secretario status et Judici Ordinario territorij Widboensis, Generoso ac Nobili, Nobis sin- cere fideli Johanni Paulini Oli<w>ekransAuch "Oli<ev>ekrans" möglich., Domino in Ulffhall et Hoffmanstorp, specialiter in Mandatis dare voluerimus, ut etiam pacis Colloquia sive directé sive interven<i>ente opera respective hinc inde receptorum Mediatorum instituant, cum prænominati Principis sufficienti mandato ad armorum motus ac Contro- versias, Nos inter sive separatim sive Coniunctim cum Foederatis Eius per bonam et firmam pacem Componendas munitis.
Damus itaq[ue] plenam et absolutam potestatem cum omni auc- toritate et Mandato ad id Necessario supradictis Legatis Nostris Extraordinarijs et Plenipotentiarijs sive Duobus conjunctim sive uni Eorum soli, altero absente, vel aliter Impedito, Pacis Tractatum Contraversiarumq[ue] Compositionem pro Nobis, Nostroq[ue] Nomine ineundi, Concludendi, et signandi inter Nos et prædictum Principem. omnia quoq[ue] instrumenta, quæ in eum finem requiri possint Conficiendi, Expediendi, Extradendi, adeoq[ue] in universum agendi, promittendi, stipulandi, Concludendi et signandi, acta, declarati- ones, pacta, Conventa Commutandi, aliaq[ue] omnia quæ ad dictum pacis Negocium pertineant faciendi, æqué liberé et amplé, ac Ipsi præsentes id faceremus vel facere possemus, quantumvis mandato adhuc specialiori et expressiori, quam quod hisce præsentibus Continetur opus esse visum fuerit. Promittimus præterea et Declaramus fide et verbo Nostro Regio, Nos acceptum et gratum, firmum quoq[ue] et ratum habituros, quæcunq[ue] per dictos Nostros Legatos Extraordinarios et Plenipotentiarios sive binos Conjunctim, sive unum Eorum solum, altero absente vel aliter Impedito, Acta, Conclusa, Signata, Extradita et Commu- tata fuerint, Nos obstringentes hisce præsentibus ad Expedi- endum Ratificationum Nostrarum Diplomata in decenti et solenni forma, intraq[ue] tempus pro ut Convenerit, in quorum omnium fidem præsentes manu Nostra subscriptas, Sigillo Nostro Regio Communiri jussimus. Dedimus in Castris Nostris ad Liungbÿ die 3. decembris A[nn]o 1678.
Carolus
Nos Ferdinandus Dei et Apostolicæ Sedis Gratia Epsicopus Monasteriensis et Paderbornensis, Burgravius Strombergensis, Sacri Romani Imperij Princeps Comes Pÿrmon montanus et Dominus in Borckelo. Notum Testatumq[ue]
facimus quod cum nihil ardentius Ex<.>Ein unklares Zeichen. temus, quam ut præsens bellum quo Christianus Orbis affligitur, in æquam et honestam pacem quantocÿus Converti queat, atque præterea grato acceperimus animo Serenissimi et Potentissimi Magnæ Britanniæ Regis laudabili Cura et Mediatione eo proventum esse, ut partium hinc inde Consensu Tractatus et Colloquia pacis Neomagi institue- rentur; Ideo quicquid in Nobis est ad Comparandam tranquillitatem Orbi Christiano lubenter Conferre Volentes, Confisi prudentiâ, Experi- entia et fide Honorabilis et Clarissimi Consiliarij Nostri Intimi et Vice-Cancellary sincere Nobis dilecti et fidelis Werneri Zur Muhlen Jurium <D>oetoris, Eum Nominavimus, Elegimus et Constituimus Nostrum plenipotentiarium ad dictos Conventus et Tractatus pacis Neomagi habendos, reservando Nobis libertatem, Illum postmodum pro lubitu principe legationis Charactere insigniedi, Cui proinde Committimus et specialiter Mandamus ut se ad dictam urbem Conferat ibiq[ue] pacis colloquia sive Directé sive interveniente operâ respective hinc inde receptorum Mediatorum instituat cum Serenissimi et Potentissimi Principis Domini Caroli, Suecorum, Gothorum, Vandalo- rumq[ue] Regis, Magni Principis Finlandiæ, Ducis Scaniæ, Esthoniæ Livoniæ, Careliæ, Bremæ, Verdæ, Stettini Pomeraniæ, Cassubiæ et Wandaliæ, Principis Rugiæ, Domini Ingriæ et Wismariæ, Comitis Palatini Rheni, Ducis Bavariæ, Eiusq[ue] Confoederatorum Legatis, Deputatis et Commissarijs sufficieti Mandato ad præsens bellum terminandum, Controversiasq[ue] quæ eo spectant, per bonam et firmam pacem componendas, munitis. Damus quoq[ue] plenam et absolutam potestatem cum omni auctoritate et Mandato ad id Necessarijs supradicto plenipotentiario Nostro, pacis Tractatum pro Nobis, nostroq[ue] nomine, ineundi, concludendi, et signandi inter Nos et prædictum Serenissimum et Potentissimum Regem Eiusque Foederatos, omnia quoq[ue] Instrumenta quæ in eum finem requiri possint, Conficiendi, Expediendi, Extradendi, adeoque in universum agendi, promittendi, stipulandi, concludendi et signandi, Acta, Declarationes, pacta, Conventa commutandi, aliq[ue] omnia quae ad dictum pacis Negotium pertineant faciendi, æque, libere et
Amplé ac Ipsi præsentes id faceremus vel facere possemus quantumvis mandato adhuc specialiori et Expressiori, quam quod hisce præsentibus continetur, opus esse visum fuerit. Promittimus præterea et Declaramus fide et verbo Principis Nos acceptum et gratum, firmum et ratum habituros, quæ- cunq[ue] per dictum plenipotentiarium Nostrum, Acta, Conclusa, signata extradita et commutata fuerint. Nos obstringentes hisce præsentibus ad Expediendum Ratificationum Nostrarum Diplomata in decenti et solenni forma, intraq[ue] tempus pro ut Convenit. In Cuius rei fidem maiorem hasce Manu Nostra subscripsimus et sigillo Nostro Communiri jussimus. Dabantur in Arce Nostra Neuhusana die decimo Mensis Novembris anno supra Millesimum sexcentesimum septuagesimi octavo. Ferdinandus Articulus Secretus
Sacræ Regiæ Majestatis Sueciæ Legati Extraordinarij et plenipotentiarij, ut et Su<æ> Celsitudinis Domini Episcopi Monasteriensis et Paderbornensis Ablegatus Extraordinarius et Minister Plenipotentiarius, præter pacis Conven- tionem hodie coclusam ulterius Convenerunt <de> Articulo Secreto pro ut sequitur. Cum articulo quinto pacis hodie inter Sacram Regiam Majesta- tem Sueciæ, et Reverendissimum ac Celsissimum Principem, Episcopum Monasteriensem Conclusæ statutum sit de efficaci revocatione officialium et Militum Monasteriensium è Dania, accidere aute[m] possit, ut Rex Dani<a> non obstante quo vis, vel maxime serio, qui ad id efficiendum adhibere poterit, Conatu Copias dimittere recuset, sicq[ue] impossibilem reddat præstationem eorum, qu<æ> Dominus Episcopus supradicto Articulo in se recepit, Ideo Conventum est in eum Casum, quo dictæ Copiæ vel in totum vel ex parte, statim a ratihabito hoc Tractatu effective redditæ non fuerint, quod præfectura Wildeshausen non minus quidem quam si Militum revocatio effectum sortita fuisset, pro summa centum Millium Thalerorum Imperialium, donec ea soluta fuerit, obligata maneat, Dominus Episcopus autem ut præiudicium eo Damnum ex æquissim<æ> Conditionis defectu emergens avertat et resar<....> Wortende unlesbar wegen Siegeldurchdruck. atque porro se Ipsum Contra injuriam et Co<...>mUnlesbar wegen Siegeldurchdruck. tueatur.
Suaque vindicet, spondet et recipit, se quanto citius fieri poterit, arma in Comitatus Oldenburgensem et Delmenhorstiensem illaturum, ibiq[ue] pro ratione belli acturum Donec Rex Dania justissimis postulatis satisfecerit. Cum autem Domino Episcopo in possessione dictorum Comitatuum Existente. Interesse Domini Ducis Holsatiæ Gottor- piensis vel quo ad ipsos Comitatus, vel quo ad Agrum Stadt Budiadingensem et Telonium Elflitense sine dubio aliqua ratione Commode promoveri possit Ideo spondet Dominus Episcopus se causa Eiusdem non defuturum, verum pro renata, uti de hac planius Conveniri poterit, omni studio procuraturum, ut dicto Domino Duci propterea satisfiat. Et vicissim Sua Regia Majestas Suecia promittit Suæ Celsitu- dini efficacem de super guarantiam, spondetq[ue] Se am cum Rege Daniæ pacem vel Conventionem inituram, nisi præviâ Communicatione Cum Domino Episcopo, Condignaq[ue] satisfactione pro eodem obtenta. Hic Articulus Secretus eandem vim, eundemq[ue] vigorem habebit ac si Tractatui principali insertus esset. Actum Neomagi die decima nona / vigesima nona Martij A[nn]o Millesimo Sexcentsimo Septuagesimo nono.
Benedictus OxenstiernaJohan Paulin Oliwekran<s> W. zur Mühlen<s>