Drucke
Akten und Urkunden zur Außenpolitik Christoph Berhards von Galen (1650-1678) [=Quellen und Forschungen zum Absolutismus in Westfalen. Bd.1], Münster 1980, I, S. 562-568. CTS IX, 129-146. Dumont VI/3, S. 106-110. Aitzema, Affaires d´Etat et de Guerre XII, S. 784f. Lünig, Teutsches Reichs-Archiv, pars specialis, continuatio I(III)(15), S.215ff. Lündorp, Acta Publica IX, S.481-483 (dt.). Theatrum Europaeum X, S.156-160 (dt.).
[Anm.:] Unklare Angabe in CTS: Receuil des Traitez faits entre les Etats des Provinces-Unies des Pays-Bas.
Inhalt
Einstellung Feindseligkeiten. Vermittlung des Kaisers und einiger Kurfürsten. Bevollmächtigte. Art. 1 Friede. Art. 2 Amnestie. Art. 3 Münster restituiert Kriegseroberungen. Modalitäten. Art. 4 Abzug aller Münsteraner Soldaten aus dem Gebiet der Generalstaaten. Art. 5 Generalstaaten stellen ab 24. April alle Übergriffe ein. Art. 6 Abzug aller niederländischen Soldaten aus dem Gebiet Münsters. Modalitäten. Art. 7 Truppenbegrenzung auf 3000 Mann für Münster. Art. 8 Münster verpflichtet sich, keine gegen die Generalstaaten gerichteten Bündnisse einzugehen. Art. 9 Die Generalstaaten verpflichten sich, keine gegen Münster gerichteten Bündnisse einzugehen. Art. 10 Einschluß der Bündnispartner in den Vertrag (Kaiser, Dänemark, u.a.) Art. 11Status quo ante für Borckeloh. Art. 12 Aufgabe jeglicher Prätentionen. Art. 13 Münster verpflichtet sich zur Nichteinmischung in Angelegenheiten der Generalstaaten. Art. 14 Garantie des Vertrages durch den Kaisern, die Kurfürsten von Mainz, Köln und Brandenburg, sowie durch Paderborn, Pfalz-Neuburg und Braunschweig-Lüneburg. Art. 15 Ratifikation.
[Vollmacht Generalstaaten] [Vollmacht Münster]
[Die Bevollmächtigten verpflichten sich, innerhalb 6 Wochen die Garantien beizubringen.] [Separatartikel: Einstellung der Feinseligkeiten am 24. April. Verschiebung wegen der Ostertage auf den 27. April. Abzug der Truppen zu diesem Datum.]
Transliteration
Notum sit unicuiq[ue] hisce præsentibus, quod cum anno proximè elapso orta sint quædam dissidia inter Celsos et Præpotentes Dominos Ordines Generales foedera- tarum Belgij Provinciarum ab una, et Reverendissimum ac Celsissimum Dominum, Dominum Christophorum Bern- hardum, Episcopum et Principem Monasteriensem, e<.>Undeutliche Schreibart, etc. , auch et möglich. ab altera parte, quæ eo usq[ue] increverunt, ut non modo in a- pertum bellum exarserint, sed et periculum fuerit, ne se ad Vicinas Regiones, præcipuè etiam ad Romani Imperij terras et ditiones extenderent, easq[ue] suis incommodis et damnis involverent, nisi in tempore provisum esset, quo dicta dissidia, eorumq[ue] calamitates, pericula & sequelæ via amicabili componerentur; Tandem divina bonitate factum esse, ut mediantibus, annitentibus, et operam suam conferentibus, Romanorum Imperatore, Rege Christianissimo, Sacri Romani Imperij Electoribus, Moguntino, Coloniensi, ac Brandeburgico, et Principibus, Episcopo Paderbornensi, Palatino Rheni Neoburgico, Ducibus Brunsvico Lunæburgicis Wulffenbuttano et Calenbergensi de Pace sit suscepta cogita-
tio, in eumq[ue] finem Domini Ordines Generales uniti Bel- gij, ad tam bonam metam collimantes commiserunt ac depu- tarunt Nobilissimum et Strenuum Dominum Hÿeronÿmum à Beverningk, in consessu Dominorum Ordinum Generalium Deputatum ab una. Et prædictus Dominus Episcopus et Princeps Monasteriensis ab altera parte, admodum Reve- rendum et Generosum Dominum Matthiam Korff, condictum Schmiesing, nec non Nobilissimum ac Strenuum Dominum Berhardum à Wiedenburgk, respective Ecclesiarum Ca- thedralium Monasteriensis et Hildesheimiensis Decanum et Thesaurarium, et prædicti Domini Episcopi intimos Con- siliarios ac Judicij aulici Monasteriensis Praesidem. Qui vigore sufficientium mandatorum et necessariarum procurationum, (quarum apographa sub finem hujus in- strumenti de verbo ad verbum inserta sunt) in mutuas Pa- cis et amicitiæ leges consenserunt et convenerunt tenore sequenti.
1. Pax sit perpetua & constans inter Celsos et Præpotentes Dominos Ordines Uniti Belgij, et Reverendissimum ac
Celsissimum Dominum Episcopum et Principem Mo- nasteriensem, eaq[ue] sic colatur et servetur serio, ut mu- tuis sibi invicem commodis studeant, et omnia humani- tatis bonaeq[ue] viciniæ officia præstent.
2. Sit omnium utrinq[ue] actorum amnestia et perpetua oblivio eorum quae ab una vel altera parte facta sunt, ita ut nec eorum nec ullius alterius causa vel praetextu alter alteri posthac quicquam hostilitatis, molestiæ vel impedimenti inferat, moliatur, aut in detrimetuurn vel præjudicium alterius tentet, aut tentari faciat. Sit etiam amnestia hæc universalis, ratione omnium eo- rum, qui uni vel alteri parti adhæserunt, exceptis iis qui Proditionis arguentur, ita tamen, ut illis via Juris utrinq[ue] aperta et uxoribus, liberisq[ue] et hæredibus bona salva maneant; Dominusq[ue] Episcopus nemini Vasallorum ex occasione et causa hujus belli investituram tam ab Episcopatu Monasteriensi , quam Abbatia Cor- bejensi dependentem negabit, neq[ue] ob alias prætensiones aut lites protrahet aut differet, quod idem ex parte
Dominorum Ordinum in similibus casibus reciprocè observabitur.
3. Porrò Dominus Episcopus Monasteriensis statim et illicò pace facta Dominis Ordinibus Generalibus Con- foederati Belgij restituet omnia ea loca, o reservato, quæ durante hoc bello occupavit, et quæ ex iisdem in ipsius potestate tempore conclusionis invenientur, eaq[ue] omnia in eo statu reddet, quo tempore restitutionis erunt, specialiter etiam Castrum et Oppidum Borclu- loë, et insuper promittet, se durante hoc negotio, et à die ultimo mensis Martij sedulò curaturum, ne inter- eà in prædictis locis occupatis suo facto vel mandato quicquam deterius reddatur, aut à Subditis aliquid amplius vel pro redimendis ædibus, vel sub aliorum belli onerum prætextu, quocunq[ue] demum nomine fiat, petantur aut exigatur; Sed è contrà providebit modis omnibus, ut in eo Statu conserventur, quo die ante nominato fu- ere, et si quid contrarium interea autum, aut qualecunq[ue] damnum locis ijs illatum fuerit, ipse bona fide resar-
ciet, et in priorem illum Statum suis impensis restitu- et, eumq[ue] in finem utrinq[ue] liberum sit , Commissarios ali- quo si velint, quàm primùm ad præfata loca mittere, qui curent, ne quid contra tenorem hujus articuli quis attentet.
4. Curabit insuper bona fide, ut Miles omnis, qui præfa- to tempore in prædictis locis reperietur, ex iis omnibus, et quidem generaliter ex universo Territorio Domino- rum Ordinum Generalium abducatur; Liberum autem ei transitum per Territoria sua, modò necessarius sit, Do- mini Ordines Generales pollicentur, ita tamen, ut brevi- ori et commodiori, qua fieri poterit, via eaq[ue], quam præ- eunte Comissario præscribent, ad Territorium Mo- nasteriense transeat, nec Spolium ullum aut bona de- prædata secum auferat, nec vim aut damnum quodcunq[ue] Incolis in eo transitu inferat.
5. Vicissim Domini Ordines Generales bonâ fide pro- mittunt, um actum hostilitatis à die vigesimo quarto Aprilis contra Dominum Episcopum aut Ejus Episcopatum Monasteriensem exercituros, et si quid contrarium actum fuerit, se bonâ fide resarcituros.
6. Domini Ordines Generales ex Territorio Domini E- piscopi Exercitum suum, omnemque Militem abducent, qui tum temporis ibidem in expeditione aut Statione reperi- etur, eodemq[ue] modo liber iis transitus concedetur, si ne- cessarius sit, nec vim aut damnum quodcunq[ue] Incolis in eo transitu inferat, nec Spolium ullum aut bona post prædictum diem deprædata se cum auferat. Captivi etiam hujus belli, cujuscunq[ue] conditionis sint, utrinq[ue] sine soluto pretio seu lÿtro liberi dimittentur, solutis solummodo debitis in captivitate ab iis legitimè contractis, nec exigetur post hac quod à prædictis Captivis, aut etiam durante hoc bello ab unius vel alterius incolis extortum et promissum quidem, sed prædicto die vigesimo quarto Aprilis non- dum præstitum fuerit:Et cum ab una vel altera parte indictæ sint Contributiones ad certas summas pro personarum et locorum securitate
singulis mensibus aut septimanis persolvendæ, eae secundum normam et regulam, de qua cum Oppidorum aut Pagorum Commissarijs, aliisve quibuscunq[ue] conventum est, ad ulti- mum usq[ue] diem hujus mensis Aprilis, nec ulterius per- solvantur.
7. Conventum est, ut Dominus Episcopus Exercitum suum statim subsecuta ratificatione hujus tractatus dimittat, retento solummodò eo Milite, qui firmandis præ- sidijs, et ad securitatem Provinciæ Suæ necessarius est; Quod cum Domini Mediatores et ipse Dominus Episco- pus judicent, fieri posse cum tribus millibus; ita et ille promittit, se illum numerum non excessurum, et quod imposterum novum Militem non conscribet, nisi id ne- cessitas et Securitas Imperij et Circulorum, vel etiam foedera huic Tracatui non contraria requisiverint aut postulaverint, idq[ue] insuper non aliter, quàm secundum Imperij Constitutiones, Instrumentum Pacis et Jura Principum, quibus Domini Ordines per hoc nihil dero- gatum volunt.
8. Renunciabit insuper Dominus Episcopus omnibus et singulis foederibus huic Paci contrarijs, et nunquam se de novo contra Dominos Ordines Generales cum a- lijs Principibus aut Magnatibus devinciet, neque eorum Rempublicam novo unquam bello adorietur.
9. Ut et ad reciprocam Domini Episcopi securitatem Do- mini Ordines Generales declarabunt, quemadmodum de- clarant hisce præsentibus, se deinceps is omninò foe- deribus obstrictos esse, quæ huic Paci sint contraria, ejusvè Scopum aut effectus aliquo modo possint impedi- re;Bona etiam fide promittunt, se peracto hujus Tractatus negotio nihil unquam hostile sub quocunq[ue] præ- textu vi aut armis contra Domini Episcopi personam, aut contra Episcopatus Monasteriensis Territoria m<o>- lituros, neq[ue] unquam se contra Eundem aut Ejus Episcopa- tum cum alijs Principibus aut Magnatibus devinctu- ros.
10. Confoederati etiam et Amici utrinque hoc Tractatu com- prehenduntur, et nominatim ex parte Dominorum Or- dinum Generalium Serenissimus et Potentissimus Princeps ac Dominus, Dominus Fridericus Tertius, Daniæ, Norwegiæ, Gothorum et Vandalorum Rex etc. Serenissimus et Celsissimus Princeps ac Dominus, Do- minus Georgius Wilhelmus, Dux Brunsvicensis et Lü- næburgensis etc. Reverendissimus, Serenissimus ac Cel- sisimus Princeps ac Dominus, Dominus Ernestus Au- gustus, Episcopus Osnabrugensis, Dux Brunsvicensis et Lunæburgensis, etc. Serenissimus et Celsissimus Prin- ceps ac Dominus, Dominus Christianus Albertus, Hæ- res Norwegiæ, Dux Schleswici, Holsatiæ, etc. Illustrissi- mus Comes ac Dominus, Dominus Anthonius Guntherus, Comes in Oldenburg, etc. cum omnibus Regnis, Ducatibus, Comitatibus, Ditionibus, Regionibus et terris, quæ jam possident aut imposterum possidebunt, simul et eorum Incolis et Subditis. Et ex parte Domini E- piscopi Monasteriensis, Sacra Cæsarea Majestas et Romanorum Imperium, ac Confoederati Rhenani, aut qui ex iis vel alijs amicis includi voluerint, et duorum vel trium mensium spatio se includi velle declaraverint, cum omnibus Regnis, Ducatibus, Comitatibus, Ditio- nibus, Regionibus et Terris, quæ jam possident aut imposterum possidebunt, simul et eorum Incolis et Subditis. Similiter includantur utriusq[ue] partis Duces et Præfecti militiæ, nominatim Il- lustrissimus Comes ac Dominus, Dominus Georgius Fridericus, Comes de Waldeck , cum suis Comitati- bus et terris; idq[ue] eo cum effectu, ut de omnibus et singulis in iis contentis absolutè gaudeant, eodem mo- do et eodem jure, quo ipsae partes Principales, ita tamen, ut si inter partes prædictas illarumq[ue] Con- foederatos et comprehensos lis aut controversia quæ- dam aut jam sit, aut deinceps orta fuerit, illa hinc inde non aliter, quam via amicabili, aut secundum Jus et Constitutiones Imperij absq[ue] via facti aut armo- rum strepitu determinetur.
11. Quantum ad Dominium de Borckuloe, Domini Ordines Generales non desiderant, ut ratione Juris sive di- recti Dominii sive utilis per hunc Tractatum aliquid mutetur, sed manet hoc jus in eo statu, in quo fuit an- te hoc bellum.Renunciat verò præfatus Domi- nus Episcopus Juri Superioritatis in dicto dominio de Borckuloë cum suis dependentijs, cum consensu Ca- pituli, ita tamen, ut ista renunciatio non præjudicet Juri Imperij, sed illud per omnia salvum maneat, quod ipsum tamen inter Imperatorem et Dominos Ordi- nes non nisi via amicabili aut alia utrinq[ue] benè visa decidetur.
12. Ut et utrinq[ue] omnibus et singulis prætensionibus quæ- cunq[ue] tandem illæ sint, vel esse possint, porrò Domini Or- dines Generales et Dominus Epicopus, etiam consenti- ente prædicto Capitulo Monasteriensi bonâ fide re- nunciant, ita ut præsenti hoc tractatu pro extinctis habeantur.
13. Nunquam posthac Dominus Episcopus vel Ejus Suc- cessores sub quocunq[ue] prætextu vel ex quacunq[ue] causa, neq[ue] per se, neq[ue] per sibi incorporatos et Subjectos , causis ad Dominos Ordines Generales confoederati Belgij ejusq[ue] incorporatos et subjectos pertinentibus se im- missebit, neq[ue] imposterum contra illos arresta et re- præssalias decernet, vel executiones rerum judicata- rum impediet; Et si quæ controversiæ præter spem inter prædictos Dominos Ordines et Dominum E- piscopum Ejusvè successores unquam oriantur, non alio quàm amicabili modo, vi Guarantiæ super hoc Tractatu præstitæ, componantur; Privatorum verò lites semper ad Judicem competentem remittan- tur; earum autem vel etiam cujuscunq[ue] alterius prætextu et causa, nunquam contra Dominos Ordines Generales Ejusve incorporatos et Subjectos armis, vi aut facto ipso aliquid attentabit. Idem Domini Ordines Generales Confoederati Belgij pro se et omnibus sibi incorporatis pollicentur, atq[ue] pro- mittunt, quem in finem utraque pars paciscens tenebitur, quemadmodum se teneri velle hoc ipso se obstringit et obligat facturam, ut omnibus et singulis partibus in judicio litigantibus absq[ue] mora et ullo personarum respectu Justitia administretur.
14. Ad majorem prædictorum cautelam et securitatem Ro- manorum Imperator, Rex Christianissimus, Electores Moguntinus, Coloniensis et Brandeburgicus, Episcopus Paderbornensis, Princeps Palatinus Rheni Neoburgicus, Augustus et Johannes Fridericus Duces Brunsvicen- ses et Lunæburgenses, usq[ue] dum plures ad eandem re- quirantur, super hoc tractatu et omnibus ac singulis ejus articulis Guarantiam, solemni et meliori forma, vi- gore specialis desuper confecti Instrumenti promittunt, ita, ut si una vel altera pars huic Paci ejusvè articu- lis non satisfecerit, vel iisdem quocunq[ue] tempore in quo- cunq[ue] capite contravenerit, obstricti esse velint, eam non solum authoritatum et dignitatum suarum interven- tione, sed et omni ope et medijs sufficientibus ad implen- da et servanda pacta compulsuros.
15. Item conventum est, utrinq[ue] placuit, quòd præsens Tracatus atq[ue] omnia in eo contenta et conclusa à dictis Dominis Ordinibus Generalibus Foederata- rum Provinciarum, et dicto Domino Episcopo et Principe, simul et à Capitulo Monasteriensī per pa- tentes utriusq[ue] partis literas, sigillo magno munitas, debtiâ et authenticâ formâ intra quindecim dies proximè insequentes aut citiùs si fieri poterit, confir- mabuntur et ratihabebuntur, mutuaq[ue] Instrumenta intra prædictum tempus hinc inde extradentur, et concedetur hunc in finem illis qui extraditionem istam facient Salvus-Conductus, qui hoc ipso pro concesso habebitur, fietq[ue] à die prædictæ extraditionis mili- tum exauctoratio, prout articulo septimo conventum, nec ab exauctoratione cessetur, donec illa perfecta fuerit, quod absq[ue] intervallo et intra quindecim dies à prædicto die computandos absolvi debet, nec non et Tractatus hic statim à traditis et permutatis Instru- mentis forma et loco solitis publicabitur. Sequuntur mandata in lingua vernacula:
[Es folgt die niederländische Vollmacht, Den Haag 1666 IV 9]. [Es folgt die Münsteraner Vollmacht, Münster 1666 III 25].
In quorum omnium fidem prænominatus Celsorum et Præpotentum Dominorum Ordinum Generalium Deputatus Extraordinarius, sicut et prænominati Reve- rendissimi ac Celsissimi Episcopi et Principis Monasterien- sis Deputati Extraordinarij vi et vigore præfatarum suarum Commissionum et Mandatorum manibus proprijs subscripserunt, et sigillis suis muniverunt. Actum Cli- viæ ipso die Palmarum, qui est 18.vus Aprilis Stÿli novi A[nno] 1666.
(L S) H. v. Beverningh mp (L S) Matthiaß Korf dictus Schmisinck mp (L S) Bernhardt von Wyden- buch mp.
In supradictorum omnium fidem infra scripti Domini Pleni- potentiarij non solum hoc Instrumentum subsignatione sua communi- verunt, sed insuper etiam promiserunt, sicuti hoc ipso promittunt, quod spatio sex septimanarum Guarantiæ seu Manutentionis assecurationem, in tali formâ prout conventum et à dictis Do- minis Plenipotentiarijs ipsis partibus paciscentibus extraditum est, propriâ Dominorum Committentium suorum manu subscriptam exhiberi curabunt. Actum Clivis eodem quo supra die Pal- marum, qui est 18.rus Aprilis Stÿli novi, A[nno] 1666.
Joannes Baro de Goesse, S[acra]. C[aesarea]. M[ajesatis]. Plenip[otentiarius].
Colbert , S[acra]. Christ[ianissi].mo Maj[esta].tis plenipot[entiar].ius
M. Fridericus liber Baro de Schönborn
Henr[icus]. Batz <dr> <et> Christophor GudenusPlenipot[entiarius]. Elect[oris]. Mogunt[iae].
Pet[er]. Buschman Plenipot[entiarius]. Elect[oris]. Col[oniensis].
Ottho l[iber]. B[aro]. à Schwerin et W.W. Blasp<ei>l Plenipot[entiarius]. El[ectoris]. Brande[bugico].
Caspar Philip v. Kettler mp
Johannes Adolphus l[liber].B[aro]. de Fürstenbergh
Conradus Meinders Dr. Consiliarius Epi[scopi]. Pader[bornenisi]. et plenipotentiarij
Franciscus de Gise plenipotentiarius ducis palatino Neoburgici . Fridericus ab Hei<m>burg Augusti Ducis Brunswic et Lunæb[urgae]. plenipotentarius
Otto Grote
Ludolphus Hugo, Johannis Friderici Ducis Brunsvic. et Lunæburg. Plenipotentiarii.