[Blatt: 3r ] 150[Art. 1] De Conditione
151Hominis Ante Lapsum.↑

152Deus creavit initio hominem ad imaginem
153et similitudinem suam eumque gratia ornavit
154et fecit per originalem iustitiam, ut esset omni-
155bus cum corporis tum animi viribus rectus
156nec agitaretur ullis turbidis et pravis motibus, Sed in eo
157caro spiritui atque inferiores animi vires superioribus, quae
158tantum ad bonum hortabantur, parerent.

159Cum igitur animus hominis tam bene constitutus
160esset, »reliquit eum Deus in manu consilii sui«, usque eo, ut
161non minorem haberet vim ad eligendum bonum quam
162malum.

163Quod si hac libertate sua usus fuisset recte et man-
164datis, quae ipsi Deus dederat, obedisset, bona, quae accepe-
165rat homo, atque iustitiam sibi et omni posteritati suae conser-
166vasset, nihilque ei ac posteritati ipsius defuisset ad bene bea-
167teque vivendum: non fames, non sitis, non frigus, non
168aestus, non dolor, non morbus, non mors eum afflixisset,
169omne denique peccatum atque vicium vitasset nec ab illis
170tanquam peccatorum stipendiis periculum ei ullum po-
171sterisque illius allatum fuisset.

172[Art. 2] De Conditione Ho-
173minis lapsi.↑

174Verum postquam primus parens noster contra quam
175mandaverat Deus, fecit, incidit in poenam a Deo
176propositam et iustitiae originalis donum pulcherrimum
177amisit. Hinc carentia iustitiae huius una cum vicioso con-
178cupiscentiae habitu, quae spiritui et superioribus animi vi-
179ribus perpetuo repugnat, Quod peccatum (hoc est pri-
180vationem illius iustitiae, qua parte rationem subditam red-
181debat Deo una cum concupiscentia) in omnem posteri- [Blatt: 3v ]
182tatem suam propagavit, ut cum eo omnes, quotquot in
183hanc lucem aeduntur, homines nascantur, nec eo vacuus
184sit ullus, ne unius quidem diei infans, secundum scriptu-
185ras.

186Hinc illud naturae nostrae vulnus, ut animalis homo
187non percipiat quae sunt Spiritus, nec eadem ante gratiam
188expetat atque libere eligat, cum concupiscentia et affectus
189carnis, qui in eo dominatur, inimicitia sit adversus Deum
190et a lege Dei abhorreat tantoque magis impediat in bono,
191quanto magis ad malum impellit.

192Et quanquam retinet homo talis libertatem arbitrii,
193licet infirmam et laesam, ex qua tanquam fonte profluunt
194et virtutes morales Ethnicorum et harum actiones, tamen
195ante gratiam Dei et reparationem ad iustitiam, quae co-
196ram Deo valeat, aspirare haud potest, sed est potius servus
197peccati, Satanae mancipium, inimicus Dei et malis huius
198mundi obnoxius. Premitur enim fame, siti, frigore, aestu,
199dolore, morbo et ad extremum morte ipsa evertitur. »Per
200unum enim hominem peccatum in hunc mundum intra-
201vit et per peccatum mors.«

202Hae autem istius primae praevaricationis poenae re-
203natis cum peccatoribus communes sunt: Illis tamen a
204Deo etiam ad exercitium adhibentur, iniustis vero et im-
205piis infliguntur ad poenam.

206Adde huc, quod in homine tali, quem peccatum ori-
207ginale depravavit, quoad natura tantum constat nec per
208gratiam instauratur, regnat una cum concupiscentia pra-
209va etiam Satan, qui eum vinculis servitutis suae constri-
210ctum tenet in eoque operatur, ut conversetur in desideriis
211suis faciens voluntatem carnis et cogitationum ac origi-
212nale, quod a parentibus traxit, peccatum actualibus cu-
213mulet sitque filius irae secundum Apostolum, ut, si in hac
214miserrima conditione sua moriatur, iusto tandem Dei iu-
215dicio in gehannam coniectus aeternis ibi suppliciis ple-
216ctatur, ubi nec ignis eius (ut apud Esaiam scriptum est)
217extinguetur nec vermis morietur.

[Blatt: 4r ] 218[Art. 3] DE REDEMPTIONE PER
219Christum dominum nostrum.↑

220DEus igitur, qui dives est in misericordia, nolens peri-
221re quos condiderat, filium suum misit in mundum,
222ut cum impossibile esset homini seipsum liberare, in Do-
223mino hoc nostro atque salvatore haberet redemptionem
224per sanguinem eius, ut scriptum est apud Apostolum.

225Posuit enim Deus super eum iniquitates nostras, vt
226in corpore suo peccata ferret in cruce, affigens ea in ligno.
227Hic cum innocens pro nobis peccatoribus pateretur atque
228satisfaceret, redemit quidem nos, et Deum patrem ita pla-
229cavit, ut idem Pater miseros nos, et peccatis inquinatos
230ob sanguinem ipsius absolveret, ac sibi reconciliaret: Ve-
231re enim (inquit Paulus) erat Deus in Christo, mundum
232reconcilians sibi, non reputans illis delicta ipsorum.

233Et quanquam Deus gratuito et propter nomen suum
234propitius est nobis, et iniquitates nostras delet propter se,
235tamen ne sine ullo satisfactionis precio peccata remitte-
236ret ad ostensionem iustitiae suae, pro incomprehensibili sa-
237pientia et immensa bonitate sua, iustitiam cum misericor-
238dia miscuit, et voluit ut precium pro redimendis nobis fi-
239lii sui sanguine constitueretur, ut quas nos peccatores da-
240re deberemus poenas, easdem agnus ille innocentissimus
241perferret in cruce, nosque e vulneribus ipsius, quod nobis
242miseris deesset, redemptionis precium mutuari, et ad libe-
243rationem salutemque nostram usurpare possemus, ut cum
244misereatur nostri benignissimus Pater gratuito, non ta-
245men misereatur nisi interveniente sanguine filii sui, ut
246quod nobis hic gratis contingit, id tamen merito ac iusti-
247tiae Christi acceptum ferre debeamus, ut quicunque gloria-
248tur, in hoc Domino redemptore et salvatore nostro glo-
249rietur.

250[Art. 4] DE IUSTIFICATIONE.↑

[Blatt: 4v ] 251IAm qui precioso sanguine Christi redimitur, et cui me-
252ritum passionis Christi applicatur, is continuo iustifi-
253catur, hoc est, invenit remissionem peccatorum suorum, a
254reatu aeternae damnationis absolvitur, et renovatur per
255Spiritum sanctum, atque ita ex iniusto fit iustus. Nam Deus
256quando iustificat, non humano tantum more agit cum ho-
257mine, ut ei ignoscat duntaxat, peccatum donet, et reum ab-
258solvat, sed facit etiam meliorem, id quod homines tribue-
259re neque solent neque possunt, Communicat namque cum illo
260de Spiritu suo sancto, qui purificat cor eius, et per chari-
261tatem in eodem corde diffusam incitat, ut quod bonum ac
262iustum est expetat, et expetitum opere ipso persequatur.
263Haec est vera illa iustitiae inhaerentis ratio, quam desi-
264derabat David, cum hanc mitteret vocem: Cor mundum
265crea in me Deus, et spiritum rectum innova in visceribus
266meis. De hac Apostolus scribit, Abluti estis, Sanctificati
267estis, Iustificati estis. Et cum inquit: Deum secundum suam
268misericordiam nos salvos fecisse per lavacrum regenera-
269tionis et renovationis Spiritus sancti, quem effudit in nos
270abundanter per Iesum Christum salvatorem nostrum, ut
271iustificati gratia ipsius haeredes simus, secundum spem vi-
272tae aeternae.

273Quanquam autem iustitia haec, quae e fonte legis spi-
274ritus profluit, longe est abundantior quam fuit Scribarum
275atque Pharisaeorum iustitia, tamen in iis, qui hac praediti sunt,
276nihilominus concupiscentia repugnat spiritui, quoad hic
277vivitur: eo fit ut iidem illi mente quidem serviant legi Dei,
278carne autem legi peccati, et sine peccato non vivant.
279Cum igitur homo plenam iustitiae inhaerentis perfe-
280ctionem, quoad in hac terra vivit, non consequatur, certe
281Christus, qui factus est nobis sapientia, iustitia, sanctifica-
282tio, et redemptio a Deo, nobis in hac etiam parte benig-
283nissime succurrit, quatenus et per communicationem iu-
284stitiae suae, iustitiam hominis de illa participantis, inhae-
285rentem, ut effecit, ita auget, ut de die in diem renovetur,
286donec in aeterna patria plene perficiatur, et per meritum [Blatt: 5r ]
287sanguinis sui preciosi, atque iustitiam, quam constituit per-
288fectissimam, impetrat homini indulgentiam, ut quod ho-
289mo per infirmitatem suam minus potest, id per ipsius
290Christi perfectionem recuperetur ac condonetur. Hinc il-
291la Ioannis consolatio: Filioli haec scribo vobis, ut non
292peccetis: Sed et siquis peccaverit, advocatum habemus
293apud patrem Iesum Christum iustum, ipse est propiciatio
294pro peccatis nostris.

295Concurrunt quidem Christi meritum et iustitia in-
296haerens, ad quam renovamur per donum charitatis. Inhae-
297rens, ut ex ea pie, iuste ac sobrie vivamus in hoc seculo, ex-
298pectantes beatam spem, et adventum gloriae magni Dei et
299salvatoris nostri, Sed meritum Christi, ut sit iustitiae no-
300strae inhaerentis causa, et ut cum in multis labamur om-
301nes, ac propter infirmitatem imperfectionemque nostram
302multa occurrant, quae animos nostros turbare, et ad de-
303sperationem sollicitare possint, in eodem merito et pre-
304cioso Christi sanguine respiremus, ac inveniamus, quo ad
305spem salutis firmissime niti valeamus. Nam in Christo
306Iesu Domino redemptore et salvatore nostro, quem in-
307duunt pii, et cum quo donantur eis omnia, secundum
308Apostolum, omnia nobis sunt firmissima, solidissima,
309et perfectissima, ut eisdem ipsis ad spem vivam recte ful-
310ciamur.

311[Art. 5] DE UTILITATE ET FRUCTI-
312bus iustificationis.↑

313HAbent quidem iustificati pacem ad Deum per Domi-
314num nostrum Iesum Christum, eis namque Deus est
315placatus, misericors et propitius ut sperare possint, Si
316cum inimici essent, Deus reconciliaverit sibiipsos per mor-
317tem filii, multo magis fututum esse, ut reconciliati salven-
318tur, ut verbis Apostoli, quae consolationis plenissima
319sunt, utamur.

320Item, qui iustificantur, iidem etiam adoptantur Deo [Blatt: 5v ]
321filii, ut haeredes sint Patris aeterni in coelis, cohaeredes au-
322tem Christi, authore Paulo, et iam habeant ius adeundae
323haereditatis illius, quae est vita aeterna.

324[Art. 6] DE MODO PER QUEM HOMO
325iustificationem accipit.↑

326ET si Deus non ex operibus iustitiae, quae fecit homo,
327sed secundum suam misericordiam iustificat eum, idque
328gratis, hoc est, sine merito eius, ut si gloriari velit, in Chri-
329sto tantum glorietur, cuius solius merito redimitur a cri-
330mine, et iustificatur: tamen Deus misericors non agit hic
331cum homine, ut cum trunco: Sed trahit eum volentem, si
332adultus sit. Talis enim non accipit beneficia illa Christi,
333nisi praeveniente gratia Dei, mens eius atque voluntas mo-
334veatur ad detestationem peccati. Nam cum peccatum se-
335paret inter Deum et nos, ut Esaias inquit, nemo ad thro-
336num gratiae et misericordiae accedere potest, nisi qui prius
337per poenitentiam ab eodem peccato fuerit aversus. Itaque
338Ioannes cum praepararet viam Domino, dixit: Agite
339poenitentiam, appropinquat enim regnum coelorum.

340Mox eadem gratia divina movet mentem in Deum
341per Christum, et hic motus est fidei, per quam homo sine
342haesitatione credens scripturis sanctis, et promissionibus
343quas eaedem afferunt, assentitur. Christus enim ipse, cum
344primo exegisset poenitentiam, mox fidem talem requirit,
345inquiens: Quoniam impletum est tempus, et appropin-
346quat regnum Dei, agite poenitentiam, et credite Evan-
347gelio,

348Qui ita credit, et a divinae iustitiae timore, quo uti-
349liter concutitur, ad considerandam misericordiam Dei,
350et redemptionem per sanguinem Christi est conversus,
351hic erigitur, et movente gratia Dei concipit fiduciam atque
352spem, ut credat praeter spem in spe, praeter spem meriti [Blatt: 6r ]
353sui, In spe misericordiae promissae, tribuens gloriam Deo,
354atque ita perducitur ad charitatem.

355Tali in Deum fide quicunque misericordiae divinae ac
356Christi merito innititur, seque eisdem committit, accipit
357promissionem spiritus, et sic iustificatur per fidem in
358Deum, secundum scripturas, ut ei non solum remittatur
359peccatum, sed idem etiam sanctificetur et renovetur per
360Spiritum sanctum. Ea namque fides impetrat donum Spi-
361ritus sancti, quo diffunditur charitas in cordibus nostris,
362quae quatenus ad fidem et spem accedit, eatenus per iusti-
363tiam inhaerentem vere iustificamur. Haec enim iustitia fi-
364de, spe ac charitate ita constat, ut si aliquam harum iusti-
365tiae huic subtraxeris, eandem ipsam mancam plane reli-
366queris.

367[Art. 7] DE CHARITATE ET BO-
368nis operibus.↑

369CHaritas autem, quae est finis praecepti, et plenitudo
370legis, simul ac iustificationem ingreditur, foecunda
371est, iamque omnium bonorum operum semina intra seipsam
372includit. Quae ut parata est ferre bonos iustitiae fructus,
373ita fert eos in iustificato quamprimum, et quoties debet,
374eique operandi facultas impedimento aliquo non adimi-
375tur. Itaque fides, quae per dilectionem non operatur, non
376videtur viva, sed sterilis potius ac mortua, authore Iaco-
377bo. Quinimo homo quantalibet fide praeditus, si ei desit
378charitas, manet in morte, ut Ioannes testatur, cum prae-
379sertim charitas iam esse debeat pars vitae aeternae in no-
380bis inchoatae, et tandem per glorificationem perficiendae.
381Quanquam enim fides et spes desinent, cum migraveri-
382mus in illa aeterna tabernacula, charitas tamen manebit,
383et in eadem ipsa nobiscum introibit, ut secundum eam
384beatissime vivere, ac Deo, qui tum nobis erit omnia, sem-
385piterno aevo frui possimus, Est tamen fides nihilominus
386vera, qua Christiani ab infidelibus discernuntur, quatenus [Blatt: 6v ]
387scripturis et revelatis a Deo assentiuntur, etsi eadem a cha-
388ritate disiuncta sit.

389Ex hoc maximo Dei dono, quod quanto magis in
390nobis augescit, tanto magis vetustas carnis nostrae immi-
391nuitur, quae manant tanquam e fonte bona opera ad salu-
392tem cuiusque iustificati tam necessaria sunt, ut qui ea non fe-
393cerit, cum tenetur, gratiam Dei amittat, et tanquam pal-
394mes inutilis excindatur a Christo, et in ignem proiiciatur,
395ut Christus ipse in Evangelio suo docet.

396Et quanquam opera haec talia sunt, ut Deus iure
397quodam suo ea a nobis exigere possit, et sancti etiam, si
398omnia quae eis praecepta sunt, fecerint, et agnoscere et di-
399cere debeant, se esse inutiles servos, tamen cum ex charita-
400te profluant, et gratiae Dei effectus sint, ac quia Deus se-
401cundum suam voluntatem operantibus mercedem libera-
402lissime promisit, eadem et temporalium bonorum, et aeter-
403nae vitae remuneratione dignatur, secundum Apostoli te-
404stimonium, inquientis: Abundate in omni opere bono,
405scientes quod labor vester non est inanis in Domino.
406Non enim est iniustus Deus, ut obliviscatur operis vestri
407et dilectionis, quam ostendistis in nomine eius.

408Ac iustificati iam et servi facti iustitiae, membra sua
409exhibentes serva iustitiae ad sanctificationem, cooperante
410gratia bonis operibus abundant, et quanto magis eisdem
411abundant, tanto maiora iustitiae incrementa ipsis adiun-
412guntur, ut qui iusti sunt, iustiores fiant. Ne verearis, in-
413quit scriptura, iustificari ad mortem. Item, Qui iustus est
414iustificetur adhuc. Et qui in Christo fructuosus est, repur-
415gatur a patre coelesti, ut fructum copiosiorem ferat, ut
416Christus ipse docet. Et haec est illa ex operibus iustifica-
417tio, de qua Iacobus frater Domini.

418Quod reliquum est, etsi opera a Deo mandata ut ne-
419cessaria ad salutem, sunt praecipue urgenda, iuxta illud
420Christi, Si vis vitam ingredi, serva mandata: Quae
421tamen praeceptis superaddita aut pie aut honeste susci-
422piuntur, ipsa etiam commendanda sunt, ne a spiritu sancto [Blatt: 7r ]
423multa horum in scripturis sanctis commendante discre-
424pemus, alias relinquere aut vendere omnia, et sequi Do-
425minum: Item servare virginitatem aut continentiam, bo-
426num et utile non esset. Quinimo David cum saltaret an-
427te Arcam, iure fuisset irrisus a Michol. Item Paulus fru-
428stra remisisset salarium iis, quibus verbum Dei praedica-
429verat.

430Breviter discernenda sunt opera supererogationis,
431quae supra praeceptum (ut verbo Chrysostomi utamur)
432fiunt, ab iis, quae contra fiunt. Haec enim Christus ipse
433damnat ut fermentum Pharisaeorum. At illa Spiritus san-
434ctus in scripturis loquens commendat, inquiens, Volun-
435taria oris mei beneplacita fac Domine.

436[Art. 8] DE FIDUCIA REMISSIO-
437nis peccatorum.↑

438HIc cavendum est, ne aut homines faciamus securos ni-
439mis, sibique fidentes, aut anxia dubitatione in despera-
440tionem impellamus. Itaque cum Paulus dicat, Se quidem
441nullius peccati conscium, sed in hoc tamen non iustifica-
442tum esse, homo non potest sine dubitatione propriae infir-
443mitatis aut indispositionis credere sibi peccata remissa esse,
444Sed tametsi non debet se in se ipso iactare, non ita tamen
445terrendus est, ut de promissis Dei, deque mortis et resurre-
446ctionis Christi efficacia dubitet, et desperet se remissionem
447peccatorum, et salutem consequi posse, Quin ei omnis
448spes et totius fiduciae certitudo esse debet in precioso san-
449guine Christi, qui effusus est propter nos, et propter no-
450stram salutem, in quo ipso respirare nos atque confidere et
451possumus certo et debemus, confirmante nos Spiritu san-
452cto, qui dat testimonium spiritui nostro, quod simus filii
453Dei.

454[Art. 9] DE ECCLESIA.↑

[Blatt: 7v ] 455NUnc de Ecclesia, quae est universitas Christifidelium,
456agendum videtur, in quam Spiritus sanctus ita con-
457trahit ac iungit renatos atque Christianos, ut sint una do-
458mus, unum corpus, ab uno Baptismo et una fide, quae,
459authore Paulo, una est in omnibus Christianis. Itaque etsi
460necesse est vitam Christianorum, ut ad perfectum finem,
461quo tendit Ecclesia, perveniatur, bonam esse ac piam, ne-
462mo tamen sibi persuadeat, ullam vitae probitatem sibi pro-
463futuram esse, nisi se huic fidelium unitati et communioni
464iunxerit atque accommodaverit: Sit igitur Ecclesia domus
465Dei viventis, et corpus illud, cuius caput est Christus:
466Multi enim unum corpus sumus in Christo, inquit Pau-
467lus. Pro hac Ecclesia idem Dominus noster Iesus Christus
468se tradidit, ut eam sanctificaret, mundans ipsam lavacro
469aquae in verbo vitae, ut exhiberet sibi gloriosam, non ha-
470bentem maculam, aut rugam, aut aliquid huiusmodi, Sed
471ut sit sancta, et immaculata. Ac cum Ecclesia unica sit illa
472columba, et corpus unum, certe ut hanc solam spiritu suo
473sanctificat, et fovet Christus: ita extra eam dona gratiae
474suae tribuit nemini. Qui igitur in communione huius cor-
475poris non est, nihilomagis Spiritusancto vivificatur ad sa-
476lutem aeternam, quam ullum membrum naturale a corpo-
477re suo abscissum atque avulsum ad vitam naturalem, eo quod
478spiritu vitali, ab uno suo capite defluente, non amplius ve-
479getatur. Itaque credendum est, neminem extra Ecclesiam
480Christianam, et communionem eius spiritualem, vitam
481aeternam consequi posse. Communionis autem huius eam
482esse rationem, ut cum spiritus Christi ab eo, ut capite dela-
483batur in corpus suum, hoc est, Ecclesiam, et omnia mem-
484bra huius permeet, singula membra percipiant ex eo, quan-
485tum sibi satis sit ad salutem, et quod singulis bonum con-
486tingit, id omnibus commodare, atque adeo universitati ipsi
487consulere. Nam (ut ait Apostolus) crescunt membra in
488charitate per omnia in illo, qui est caput Christus, ex quo
489totum corpus compactum et connexum, per omnem iun-
490cturam subministrationis, secundum operationem unius- [Blatt: 8r ]
491cuiusque membri, augmentum corporis facit in aedificatio-
492nem sui, in charitate. In tali coniunctione atque societate
493hominum est summa coniunctio, dum membra pro se in-
494vicem sollicita sunt, et sive patitur membrum unum, pati-
495untur omnia membra, sive gaudet unum membrum, con-
496gaudent omnia membra.

497Et quanquam Ecclesia, quatenus constat membris ta-
498libus, quae secundum charitatem vivunt, Sanctorum est
499tantum, et eatenus spiritualis et invisibilis, eadem tamen
500etiam sensibilis est, qualem Christus ipse monstrat, inqui-
501ens, Dic Ecclesiae. Ad hanc eandem pertinent Episcopi,
502qui regant populum, quem Christus sanguine suo acqui-
503sivit: Pertinent alii item ministri, Dedit namque Deus
504quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas,
505alios vero Evangelistas, alios pastores et Doctores. Ad
506hanc eandem Ecclesiam pertinet verbum Dei, quod in au-
507res influit: Pertinent Sacramenta: pertinent claves ligan-
508di atque absolvendi: Pertinet potestas corcëndi per ex-
509communicationem: Pertinet ius ordinandi ministros Ec-
510clesiae: Pertinent vocationes ad munera Ecclesiastica:
511Pertinet denique ius sanciendi canones. Debent autem, quae
512ad sensibilem et externam Ecclesiae partem pertinent, ser-
513vire ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in
514aedificationem corporis Christi. Iam in Ecclesia non so-
515lum sancti, sed etiam mali, ut huius membra, licet arida,
516versantur. Unde eam Christus modo reti in mare iacto,
517et tam bonos quam malos pisces comprehendenti, modo
518agro seminato, bonas fruges et zizania simul ferenti com-
519parat: Nam qui membra facti sunt Ecclesiae per Baptisma,
520recidunt saepe in crimina, faciuntque se servos peccati, atque
521aeternae damnationis reos. Et quanquam gratiam commu-
522nionis sanctorum et spiritualis Ecelesiae amittunt, haerent
523tamen nihilominus in externa Christianorum societate
524atque Ecclesia, audiunt verbum Dei, et Sacramenta capiunt,
525et alia item sensibilia cum Ecclesia habent communia, nisi
526vel per excommunicationem iustam, vel per schisma, vel [Blatt: 8v ]
527per haeresim, vel per defectionem a fide Christiana abscin-
528dantur.

529Misera est quidem conditio eorum, qui ex peccato
530mortali languent, et a spirituali communione remoti, in
531periculo aeternae damnationis versantur. Sed quia tamen
532eis verbum Dei audire, et Sacramentis item uti licet, utili-
533ter hisce tanquam instrumentis divinae gratiae in commu-
534nionem Sanctorum restitui facilius possunt, praesertim
535cum in Ecclesia etiam externa Spiritus sanctus salutem
536per verbum Dei et Sacramenta operetur. Verum Schis-
537matici, Haeretici, et a fide Christiana desciscentes, quia
538non solum a Spirituali, sed etiam externa Ecclesiae socie-
539tate seiuncti sunt, quamdiu in hoc calamitoso sunt statu,
540non habent quo possint iuvari ac recreari: Imo tanquam
541membra a toto Ecclesiae corpore abscissa in suam ipso-
542rum pernitiem putrescunt, non digni, qui in ulla corporis
543Christi parte consistant, cuius unitatem tam turpiter scin-
544dunt atque lacerant. Hinc illud Apostoli: Hominem hae-
545reticum post unam et alteram admonitionem devita, sci-
546ens quia subversus est, qui huiusmodi est, et delinquit,
547cum sit proprio iudicio condemnatus.

548[Art. 10] DE NOTIS ET SIGNIS
549Ecclesiae verae.↑

550AC quoniam varii sunt coetus humanae consociationis,
551operae precium est notas et signa, quibus Ecclesia ab
552aliis societatibus humanis discernatur, nosse: cum praeser-
553tim qui ab Ecclesia vera deficiunt Schismatici atque Hae-
554retici constituant suos coetus, eisque authoritatem et no-
555men Ecclesiae adiungere non dubitent, et alii eorum alio
556in loco Christum esse dicant: a quibus ut caveamus no-
557bis, Christus ipse monet. Sunt igitur signa Ecclesiae ve-
558rae, hoc est, magnae illius domus, in qua non solum sunt
559vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia: et quaedam [Blatt: 9r ]
560in honorem, quaedam in contumeliam: doctrina sana,
561et rectus Sacramentorum usus, quibus ab Ethnicorum
562et Iudaeorum coetibus Ecclesia disiungitur, quorum
563utrique et sana doctrina, et Sacramentis novi Testamen-
564ti carent. Tertium signum est unitas, quae vinculo cha-
565ritatis et pacis continetur, ac membra Ecclesiae ita con-
566glutinat, ut non solum quod perpetuus sanctorum con-
567sensus ab Apostolis usque ad nos recepit et approbavit,
568idem sentiant, sed etiam idem loquantur, monente Apo-
569stolo: Obsecro autem vos per nomen Domini nostri Iesu
570Christi, ut id ipsum dicatis omnes, et non sint in vobis
571Schismata, sitis autem perfecti in eodem sensu, et in ea-
572dem sententia. Quartum signum Ecclesiae verae est, quod
573sit Catholica et universalis, hoc est, per omnia loca et
574tempora diffusa, et per Apostolos, eorumque successores
575continuata usque ad nos successione, propagata usque ad
576fines terrae, iuxta promissiones Dei: Postula a me et da-
577bo tibi gentes haereditatem tuam, possessionem tuam ter-
578minos terrae. Item, Multi venient ab occidente et orien-
579te, et recumbent cum Abraham, Isaac et Iacob in regno
580coelorum. Item, Et eritis mihi testes in Hierosolima, et in
581omni Iudaea et Samaria, et usque ad ultimum terrae. Item,
582Et ego rogabo patrem, et alium paracletum dabit vobis,
583ut maneat vobiscum in aeternum, spiritum veritatis, quem
584mundus non potest accipere.

585Haec duo signa distinguunt Ecclesiam Christianam
586a schismaticorum atque haereticorum gregibus, qui vincu-
587lum pacis rumpunt, et a Catholica unitate seipsos in
588suam ipsorum perniciem divellunt, dum partem suam toti
589atque universae Ecclesiae anteferunt.

590[Art. 11] DE AUTHORITATE ET
591potestate Ecclesiae.↑

[Blatt: 9v ] 592ET si scriptura, ut Christus inquit, solvi non potest, et
593idcirco immobilis et omni humana authoritate ma-
594ior est, tamen fuit penes Ecclesiam authoritas discernen-
595di scripturas veras ab adulterinis. Hinc Canon scriptu-
596rarum qui germanas a falsis, quae sub nomine Aposto-
597lorum atque discipulorum Domini obtrudebantur, di-
598screvit.

599Et ut Ecclesia huius rei authoritatem potestatemque
600habuit semper, sic etiam interpretandi, atque adeo ex eisdem
601scripturis eliciendi et explanandi Dogmata. Quippe cum
602huic spiritus sanctus non desit, qui ipsam in omnem ducat
603veritatem, quemadmodum Christus ipse promisit. Hinc
604illud Petri, Omnis Prophetia scripturae propria interpre-
605tatione non fit, sed spiritu sancto inspirati sic locuti sunt
606sancti Dei homines. Atque haec interpretandi potestas cum
607primis necessaria est, in iis praesertim, quae difficilia sunt
608intellectu, id quod res ipsa docet.

609Habet praeterea Ecclesia traditiones a Christo et
610Apostolis per manus Episcoporum adhaec usque tempora
611delatas, quas qui convellit, is negat eandem columnam
612esse et firmamentum veritatis. Huius generis sunt Baptis-
613mus parvulorum et alia.

614Constat item potestatem coërcendi atque excommu-
615nicandi esse penes Ecclesiam, idque ex instituto Christi de
616potestate ligandi, cui consentaneum est illud Apostoli:
617Tollite malum ex vobis.

618Habet item potestatem iurisdicendi. Nam cui com-
619petit ius coërcendi, et potestas iurisdicendi deesse non
620potest.

621Ac si quaestiones dubiae oriantur in Ecclesia, habet
622quidem haec potestatem iudicandi de eisdem atque decer-
623nendi, idque per Synodum. Et quod haec in spiritu sancto
624legittime congregata decernit, Spiritus ipse sanctus decer-
625nere videtur, iuxta illud Concilii Hierosolymitani: Vi-
626sum est spiritui sancto et nobis. Itaque saluberrimam esse
627Conciliorum authoritatem dubitare debet nemo.

[Blatt: 10r ] 628Et quod ex eodem Concilio Hierosolymitano intel-
629ligitur, est etiam penes Ecclesiam potestas constituendi
630Canones, idque ad utilitatem Ecclesiae, cuius potestas om-
631nis est ad aedificationem, et non ad destructionem.

632[Art. 12] DE MINISTRIS ECCLESIAE. ↑

633HAbet Ecclesia doctrinam divinitus traditam, quae
634populo explicanda est: habet sacra et externa, quae
635pie et salubriter ad utilitatem Christianorum tractanda
636sunt atque explicanda, Quo minus ministri, qui muneri-
637bus ad has res necessariis funguntur, eidem Ecclesiae de-
638esse vel possunt vel debent. At munera quidem haec om-
639nibus Christianis communia non sunt: verum Deus ipse
640initio dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam Pro-
641phetas, alios vero Evangelistas, alios autem Pastores et
642Doctores ad consummationem sanctorum in opus mini-
643sterii, in aedificationem corporis Christi. Itaque tempore
644Apostolorum non omnibus data fuit potestas ad fun-
645ctionem munerum Ecclesiae, sed certis tantum iisque ad ea-
646dem ipsa segregatis. Nam cum Antiochiae esset Barna-
647bas, Lucius, Manahen, et Saulus, ministrantibus illis Do-
648mino (ut Lucas in Actibus Apostolorum scripsit) et ie-
649iunantibus, dixit illis Spiritus sanctus, Segregate mihi
650Saulum et Barnabam in opus, ad quod assumpsi eos. Ca-
651vendum est igitur nobis, ne spiritale sacerdotium, quod
652omnibus Christianis, quos Spiritus sanctus unxit, com-
653mune est, cum hoc externo atque ministeriali, quod non
654omnium est, sed eorum tantum, qui ad hoc vocati atque ri-
655te ordinati sunt, confundamus. Quod sine gravi ac per-
656niciosa Ecclesiarum perturbatione atque calamitate acci-
657dere non potest.

658[Art. 13] DE PONTIFICE SUMMO
659et Episcopis.↑

[Blatt: 10v ] 660ATque ut Ecclesia, quae est unius capitis, hoc est Chri-
661sti, unum corpus, eo facilius in unitate contineri pos-
662set, etsi multos habet Episcopos, qui populum eius, quem
663Christus precioso sanguine suo acquisivit, regant, idque iu-
664re divino, Unum tamen in remedium schismatis, qui cae-
665teris omnibus praesit, cum plenitudine potestatis summum
666Pontificem habet, idque pro praerogativa Petro concessa,
667Quod ipsum quam utile sit ad avertenda ab Ecclesia schis-
668mata, satis constat iis, qui non ignorant a contemptu hu-
669ius summi Sacerdotis plerunque schismata orta esse, ut Cy-
670prianus scribit, et res ipsa testatur. Qui igitur Cathedram
671Petri tenet summus Pontifex, eo iure, quod Petrus accepit
672a Christo dicente, Pasce oves meas, universam Ecclesiam
673et gubernat, et gubernare debet. Qua tamen potestate sua
674uti debet non ad destructionem, sed ad aedificationem.
675Hanc autem plenitudinem potestatis, sic videtur Christus
676Petro eiusque successoribus dedisse, ut reliquis Episcopis
677partem sollicitudinis eis commissae non abstulerit, sed sua-
678rum Ecclesiarum et diocoesium veros iure divino Episco-
679pos esse voluerit. Debent autem Christiani omnes et Pon-
680tifici summo, et singuli suis etiam Episcopis parere, iux-
681ta illud Apostoli, Obedite Praepositis vestris, qui vigi-
682lant pro animabus vestris.

683[Art. 14] DE SACRAMENTIS
684in genere.↑

685SAcramenta duabus potissimum de causis divina au-
686thoritate instituta sunt. Altera, ut sint signa et notae
687quaedam magnae illius congregationis, quae est Ecclesia,
688In nullum enim nomen coagulari homines possunt, nisi
689aliquo signaculorum vel Sacramentorum visibilium con-
690sortio colligentur. Quamobrem Dominus noster Iesus
691Christus societatem novi populi sacramentis numero pau-
692cissimis, observatione facilimis, significatione praestantis-
693simis colligavit, Baptismo videlicet, Confirmatione, Eu- [Blatt: 11r ]
694charistia, Poenitentia, Extrema unctione, Ordine et Ma-
695trimonio. Altera vero est, ut non solum significent, sed
696etiam sanctificent et conferant invisibilem Dei gratiam,
697non propria rerum externarum virtute, aut merito mini-
698stri, sed Domini instituentis ac secretius operantis. Itaque
699etsi decet bonum esse Sacramentorum ministrum, tamen
700malus etiam potest ea utiliter dispensare.

701[Art. 15] DE BAPTISMO.↑

702AC primo quidem, quia homini ad salutem necessa-
703rium est, ut regeneretur in novam creaturam, cum
704alias natura sit filius irae, instituit Christus ipse Sacramen-
705tum Baptismi, ut sit lavacrum illius nostrae regeneratio-
706nis: quod sane homini non minus est necessarium ad vi-
707tam novam atque spiritualem, quam nativitas carnalis ad
708vitam naturalem, Nec salutem quisquam consequi potest,
709nisi aqua et Spiritu sit renatus, ut Christus ipse testatur:
710Hoc igitur Sacramentum abluit nos, sanctificat, iustificat,
711hoc Sacramentum facit, ut consequamur remissionem pec-
712catorum nostrorum, Originalis atque actualium: hoc denique
713Sacramentum tale est omnino, tanque salutare, ut qui eo
714initiatur, induat Christum, ut Paulus scribit.

715Constat autem Sacramentum hoc verbo Dei et
716aqua, Nam simulac verbum ad elementum accedit, fit Sa-
717cramentum, cuius lavacro regeneramur et mundamur ab
718omni peccato. Itaque quoties aquam corpus abluentem
719cernimus foris, toties Spiritum quem non cernimus, intus
720plus operari cogitemus.

721Iam formam verborum, sine quibus Mysterium hoc
722confici non potest, Christus Apostolis tradidit, cum prae-
723ceperit, ut in nomine patris et filii et spiritussancti bapti-
724zarent. Huic praecepto Domini, quoties Baptismus con-
725fertur, et fides accipientis, si adultus sit, pro infantibus
726vero cum suscipientium eos, et pro ipsis confitenti-
727um, tum totius Ecclesiae fides, et fungentis Ministri [Blatt: 11v ]
728verbum innititur, quatenus hic ait: Ego te baptizo in no-
729mine Patris et filii et spiritus sancti.

730Ac nobis quidem videtur ad excitandam fidem,
731consolationemque adultorum vehementer pertinere, ut in-
732telligant, qui in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti
733baptizantur, Se iam potestate, virtute et potentia Patris,
734et Filii, et Spiritus sancti consecrari ac sanctificari, seque to-
735tos reconciliari Deo, et iam peculium Dei fieri, qui est Pa-
736ter, et Filius, et Spiritus sanctus, in cuius tutelam iam tran-
737seunt, seque foedere sempiterno cum Deo iungunt, quatenus
738Diabolo eiusque operibus abrenuntiant, promittuntque se
739Deo militaturos.

740Quod autem ad munus baptizandi attinet, etsi hoc
741ad Sacerdotes maxime pertinet, tamen Laicus etiam recte
742et utiliter in casu necessitatis baptizare potest. Nec, si Hae-
743reticus baptizarit, dummodo debita materia, forma ac in-
744tentione utatur, Sacramentum hoc iterandum est, cum
745hoc idem non dignitate ministri, sed veritate verbi divini,
746et Spiritus sancti virtute constet.

747Quanquam autem baptismus aufert omnia inquina-
748menta nostra secundum scripturas, hic tamen non omnem
749viciatae naturae languorem aufert, ut supra etiam monui-
750mus. Relinquit enim concupiscentiam ad malum incli-
751nantem, reatu ipso sublato. Concupiscentia autem illa con-
752tra bonum in homine spiritum pugnare non desinit, quo-
753ad in hac terra vivimus.

754In quo tamen ipsa baptismi virtus nobis non deest,
755ut quae non solum peccati omnis reatum semel ademit,
756sed contra concupiscentiam adhuc haerentem in nobis, et
757desideriorum bella cientem firmat vires nostras per spi-
758ritum sanctum, quo ipso ita munimur contra omnem con-
759cupentiae vim, ut resistere ei ac praevalere possimus, mo-
760nente Apostolo, Spiritu ambulate, et desideria carnis non
761perficietis.

[Blatt: 12r ] 762[Art. 16] DE CONFIRMATIONE.↑

763ATque ut homini ad vitam corporis non solum necesse
764est, ut nascatur ac sit, sed etiam ut crescat, atque nutria-
765tur, ita eidem ad salutem non solum necesse est regenera-
766ri, verumetiam in bono confirmari, et per virtutem Spi-
767ritus sancti augeri. In quam rem institutum est Sacramen-
768tum cum primis utile, ipsa nimirum Confirmatio, quam
769celebrarunt Apostoli, cum Samaritanis imponerent ma-
770nus, cum utili huius efficatia, ut in Actibus Apostolorum
771scriptum est. Et quod hic egerunt Apostoli, Christi no-
772mine fecerunt, et in mysterio hoc inducendo, non aliter
773quam in aliis partibus muneris sui, vicem Christi gessisse
774videntur. Innititur autem mysterium hoc promissionibus
775Christi de gratia Spiritus sancti, huiusque missione. Ego
776mittam promissionem patris in vos. Item, Paracletus au-
777tem spiritus, quem mittet pater in nomine meo, ille doce-
778bit vos omnia. Et quanquam Sacramentum Confirma-
779tionis initio impositione manuum tantum celebratum
780fuit, tamen Ecclesia sub ipsis statim Apostolorum tempo-
781ribus, ex eorundem traditione, ut externo signo internam
782Spiritus sancti unctionem designaret, ritui eius adhibuit
783Chrisma, cum impressione signi sanctae crucis, quem mo-
784rem eumque pervetustum Ecclesia Catholica approbare
785non desinit, et credit quos famulos suos Deus regenera-
786vit ex aqua et spiritu, eosdem hoc Mysterio ita consigna-
787ri, ut septiformem Spiritum sanctum Paracletum de coe-
788lis, Spiritum sapientiae et intellectus, Spiritum consilii et
789fortitudinis, Spiritum scientiae et pietatis ac timoris ca-
790piant. Haec cum credat, et in huius Sacramenti admini-
791stratione testificetur Ecclesia Catholica, quae est optima
792mysteriorum Dei interpres, qui aliter sentit, eandem ne-
793gat veritatis columnam esse atque firmamentum.

794Vis igitur Sacramenti huius est, ut qui eo confir-
795mantur, accipiant Spiritum sanctum, quo in via salutis
796progredi, perseverare, et tentationibus atque insidiis car- [Blatt: 12v ]
797nis, mundi, Diaboli, foeliciter resistere possint.

798Ac quia plerique eorum, qui baptizantur infantes
799sunt, nec fidei professionem per se aedunt, conveniet ut
800pueri, cum iam adulti, et de religione Christi iam satis in-
801structi, ad percipiendum Confirmationis Sacramentum
802accedunt, fidem Christi et obedientiam Ecclesiae suo etiam
803ore profiteantur, et ieiuni atque confessi, hoc sacro Myste-
804rio inicientur, quemadmodum per Concilium Aurelia-
805nense constitutum est. Non tamen censemus propterea
806parvulos ab hoc Sacramento repellendos esse, cum Chri-
807stus ipse non dubitarit, eis manus imponere. Non enim
808legem hic damus Ecclesiis. Minister autem huius Sacra-
809menti sit Episcopus, id quod consensu totius Ecclesiae Ca-
810tholicae, et Apostolorum Praxi comprobatur.

811[Art. 17] DE SACRAMENTO POENI-
812tentiae.↑

813AC quoniam homines renati saepe in gravia crimina
814incidunt, instituit Christus Sacramentum poeniten-
815tiae, quod post Baptisma sit nobis tanquam secunda ta-
816bula in naufragio. In hunc enim usum tradidit clavem
817solvendi, inquiens, Accipite Spiritum sanctum, quorum
818remiseritis peccata, remittuntur eis, Simulac enim pecca-
819torem peccati sui poenitet vere, idemque cum fiducia acce-
820dit ad thronum misericordiae, et credit hoc Sacramento
821accipi, quod Christus promisit, fit ei sicuti credit, nec deest
822Sacramento huic, quod promissum est, ut enim Sacramen-
823ta alia, sic et hoc vim habet sanctificandi. Consistit autem
824Sacramentum hoc in absolutione Sacerdotis, quae institu-
825to et verbo Christi nititur, qui in hanc rem potestatem
826suam delegat Sacerdotibus, inquiens, Sicut me misit pater,
827et ego mitto vos, Accipite Spiritum sanctum, quorum re-
828miseritis peccata, remittuntur eis. Sed quia tamen Sacer-
829dos non solum habet potestatem remittendi, verumetiam
830ligandi, cum utraque simul divinitus tradatur, videtur eate- [Blatt: 13r ]
831nus potestatem iudicandi accipere, quatenus hanc utrius-
832que clavis potestatem accipit, nec eam exercere posse, nisi
833intelligat utrum remittere, an retinere debeat. Tale autem
834iudicium non potest aliunde, quam ex confessione oris et
835peccatorum enumeratione hauriri. Nam cum plaeraque ho-
836minum delicta sine teste committantur, occulta autem cri-
837mina animam etiam saucient, atque occidant, ac manifestis
838interdum graviora, et periculosiora sint, Sacerdos de his
839non sane iudicare potest, nisi qui commisit, ea recenseat et
840confiteatur, et haec sua quasi vulnera ipse aperiat.

841Itaque quatenus ad sananda hominum delicta poeni-
842tentiae remedium monstratum est, eatenus etiam confessio
843poenitentis cum enumeratione peccatorum nobis com-
844mendata videtur. Quare ut Sacramentum Poenitentiae, tan-
845quam salutare et necessarium probandum est populo
846Christiano, ita ipsa etiam confessio et peccatorum enume-
847ratio, quae ut non nimis laxanda est, ita vicissim non ni-
848mis astringenda. Delicta enim quis intelligit? Itaque enu-
849meranda sunt peccata, quae non quidem anxie nimis, sed
850tamen diligenter cogitanti, et sese excutienti in mentem
851veniunt: Quae autem in mentem non veniunt, generali con-
852fessioni recte includuntur, et nihilo ea minus remittuntur,
853quam si ea confitendo enumerasses. Et quoniam hic ex ab-
854solutione quaeritur venia, non tantum oneris imponit
855Confessio, quantum consolationis absolutio credenti affert.

856Iam etsi illa satisfactio, quae culpam et aeternam poe-
857nam expiat, soli Christo tribuenda est, satisfactio tamen,
858quae in poenitentiae fructibus consistit, maxime autem in
859ieiunio, Eleemosyna, et oratione, sive a nobisipsis susce-
860pta, sive a Parochis et dispensatoribus Sacramentorum
861iniuncta, si ex fide et charitate peragitur, peccatorum cau-
862sas excindit, et peccati reliquiis medetur, ac temporalem
863poenam vel tollit vel mitigat, et in exemplum denique ad-
864hibetur.

865Sed ut ad absolutionem Sacerdotis, in qua consistit
866vis Sacramenti Poenitentiae, redeamus, forma eius et ver- [Blatt: 13v ]
867bum tale esse debet, ut qui confitetur, audire atque intellige-
868re possit, sibi virtute, merito ac beneficio Christi peccata
869remitti, iuxta huius institutum et verbum, Quorum remi-
870seritis peccata, remittuntur eis. Nam hoc munus est Dei,
871cum ministerium sit Sacerdotis, ut verbis Ambrosii uta-
872mur.

873[Art. 18] DE SACRAMENTO
874Eucharistiae.↑

875QUi iam per Sacramentum poenitentiae revixit in Do-
876mino, ei item necesse est ali, et in bono spirituali cre-
877scere. Instituit igitur Christus Sacramentum Eucharistiae
878sub visibili specie panis et vini, quod verum Christi cor-
879pus et sanguinem nobis praebet, et hoc spirituali cibo unit
880nos sibi ut capiti, et membris corporis sui, ut in ipso ad
881omne bonum enutriamur, et cum sanctis in eorumque com-
882munione augescamus per charitatem, Unus enim panis,
883unum corpus multi sumus, omnes qui ex uno pane par-
884ticipamus, inquit Paulus. Forma autem huius Sacramen-
885ti, sunt verba illa solennia, quae Christus ipse dedit, hoc
886est corpus meum. Et iterum. Hic est enim calix sanguinis
887mei, etc. Quod si igitur Christo et verbo eius tantum tri-
888buimus, quantum debemus, dubium non est, quin simul ac
889verba eadem accedunt ad panem et vinum, ex his fiat ve-
890rum corpus, et verus Sanguis Christi, quatenus panis ac
891vini Substantia in verum Christi corpus et sanguinem
892transmutatur. Quod qui negat, idem Christi omnipoten-
893tiam in dubium vocat, et eundem ipsum vanitatis insimu-
894lat. Quo magis cavendum est, ne indigne hoc Sacramen-
895tum sumatur, Scriptum est enim, Nam qui edit aut bibit
896indigne, iudicium sibi edit ac bibit, non diiudicans corpus
897Domini. Propter hoc multi inter vos infirmi sunt, ac im-
898becilles, et dormiunt multi. Indigne autem sumit Sacra-
899mentum illud, quicunque aut aliter de eo sentit quam opor-
900teat, aut non vere resipiscit. Nam (ut Augustinus inquit) [Blatt: 14r ]
901mutet vitam, qui vult accipere vitam: nam si non mutet
902vitam, ad iudicium accipiet vitam, et magis ex ipsa cor-
903rumpitur quam sanetur, magis occiditur quam vivificetur,
904Itaque probanda est consuetudo Ecclesiae, quae hominem
905non ante ad Sacramentum Eucharistiae ducit, quam Poe-
906nitentiae Sacramentum eum repurgarit. Habet Eucharistia
907vim roborandi in bono spirituali, cui rei non sane ullus
908est locus, nisi repurgatio peccatorum antecesserit. In quo
909ipso imitari debemus bonos medicos, qui non ante prae-
910bent, quae roborare ac confirmare possunt, quam malos
911humores e corporibus eiecerint, Quod nisi fecerint, non
912prosunt aegroto, sed magis obsunt. Iam quanto maior hic
913adhibenda est cautio, ne indigne sumas, tanto plus conso-
914lationis capiunt, qui Eucharistiam digne ac pie sumunt, et
915cogitant se pane e coelo descendente, qui vitam dat mun-
916do, vesci, et ex hoc verum atque spirituale robur contra
917omnia mala percipere.

918[Art. 19] DE SACRA UNCTIONE.↑

919SAcramenta, quae paulo superius posuimus, magnam
920sane et multiplicem utilitatem generi humano affe-
921runt, dum aut ex vetustate carnis languentes regenerant,
922aut regeneratos in gratia, quam acceperunt, confirmant,
923aut relapsos in gratiam unde deciderunt, restituunt, aut
924restitutos Christo firmius uniunt. In quem usum eumque
925salutarem, non deest Sacramentis gratia Christi, sed haec
926potius per eadem veluti instrumenta hominibus tribui-
927tur. Quanquam igitur horum Sacramentorum utilitas
928latissime per omnem vitam patet, tamen ne homo, cum
929aegrotat, desyderet subsidium peculiare, quod hoc eius pe-
930riculosissimo tempore, vel corpori ipsius subvenire, vel
931animam contra ignita Satanae tela munire possit, insti-
932tuta est Unctio sacra, ad quam oratio Ecclesiae accedat,
933Hanc unctionem primi exercuerunt Apostoli, qui mandato [Blatt: 14v ]
934Domini ad praedicandum Evangelium missi, daemonia
935eiiciebant, et oleo ungebant multos infirmos, et sanaban-
936tur. Quae utique Sacramentalis et mystica, non medicinalis
937aut corporalis unctio fuit, ad quam inter initia fidei exter-
938na etiam corporis sanitas, quasi quoddam internae sana-
939tionis signum, consequebatur, quemadmodum in aliis Sa-
940cramentis ad commendationem et confirmationem rudis
941adhuc fidei, interna virtus externis et sensibilibus signis
942et miraculis demonstrabatur.

943Nunc vero adulta et corroborata fides, signa, quae
944infirmis dantur, non requirit. Huius mysticae et salutaris
945Unctionis a Domino fundatae ritum quo administrari
946eam conveniat, Apostolus Iacobus promulgavit, Infirma-
947tur quis in vobis, inducat Presbyteros Ecclesiae, ut orent
948super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et ora-
949tio fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus,
950etc. Quanti autem in Ecclesia esse debeat testimonium fra-
951tris illius Domini? testimonium dicimus, imo vero pro-
952mulgatio, quam cum fecit legatus atque Apostolus Christi,
953Christus ut a se factam procul dubio ratam habuit, qui
954igitur contemnit hoc Sacramentum, Christum ipsum con-
955temnere, et gratiam, quam hic per unctionem sacram no-
956bis quodammodo porrigit, aspernari videtur, atque hoc
957fuerit tanto periculosius quanto gravius est discrimen, in
958quo aegrotus versatur, non solum corporis, sed etiam ani-
959mae, in quod potestates tenebrarum eum adducunt, quate-
960nus in extremo vitae tempore omnes quasi machinas ad
961extinguendam salutem hominis admovent, eiusque animum
962terroribus incredibilibus frangere, et in desperationem
963impellere conantur.

964Unctionem quidem hanc sacram solis infirmis ad-
965hibendam Iacobus Apostolus insinuat, quod reliqui
966etiam Apostoli servaverunt, Non tamen in omnibus, sed
967periculosis modo infirmitatibus, et ubi vitae huius interi-
968tus timetur, exercenda est mystica illa unctio.

[Blatt: 15r ] 969[Art. 20] DE SACRAMENTO
970ordinis.↑

971QUod autem ad ministeria Ecclesiae attinet, quanto
972haec maiora sunt, tanto magis dono Dei ac gratia
973egent, Quanquam enim Christiani omnes sunt Sacerdo-
974tes, quatenus spirituales hostias Deo offerre, et nomen
975item eius in omni loco utiliter invocare possunt, non om-
976nes tamen sunt Ecclesiae ministri. Sed iam inde ab ortu Ec-
977clesiae segregati sunt quidam in ministerium Ecclesiae, qui
978huius muneribus fungerentur, et eosdem ita distinxit
979Deus, ne iidem omnia possent, neúe ex promiscua illa ra-
980tione perturbatio nasceretur. Neque enim Deus est confu-
981sionis author. Institutum est igitur Sacramentum ordinis,
982cum signo impositionis manuum, et aliis huic Sacramen-
983to congruentibus ritibus, quo qui consecrarentur ad mu-
984nera Ecclesiae, acciperent gratiam, qua ad eadem ipsa mu-
985nera administranda apti, habiles, atque idonei efficerentur.
986Hinc illud Apostoli ad Timotheum: Noli negligere gra-
987tiam quae in te est, quae data est tibi per Prophetiam, cum
988impositione manuum Presbyterii. Hoc autem ordinis Sa-
989cramentum verbis Christi nititur, Sicut me misit pater, et
990ego mitto vos. Accipite Spiritum sanctum, quorum remi-
991seritis peccata, remittuntur eis. Item, Euntes in mundum
992universum, praedicate Evangelium omni creaturae. Item,
993Euntes docete omnes gentes, baptizantes eas. Item, Hoc
994facite in meam commemorationem. Quibus igitur in per-
995petua Ecclesiae successione manus imponunt Episcopi, ut
996ordinibus initientur, potestatem muneris sui exequendi
997dant, Quae sane duplex est. Ordinis videlicet et Iurisdi-
998ctionis, Sub alteram cadit ministerium verbi divini, admi-
999nistratio Sacramentorum, et Ecclesiarum ordinatio ad
1000aedificationem, Sub alteram vero potestas excommuni-
1001candi, et poenitentes absolvendi. Ordines autem quos Ca-
1002tholica Ecclesia agnoscit, sunt hi septem, Presbyterorum, [Blatt: 15v ]
1003Diaconorum, Subdiaconorum, Acoluthorum, Lectorum,
1004Exorcistarum, Ostiariorum, quibus distincta munera, eaque
1005aut necessaria Eeclesiis, aut utilia assignari debent, ut faci-
1006le appareat, eum de Ecclesia Christiana male mereri, qui-
1007cunque Ordines hos vel spernit, vel tollit.

1008[Art. 21] DE SACRAMENTO
1009Matrimonii.↑

1010INstituerat Deus in paradiso Matrimonium, quo Mas
1011et Foemina ad perpetuam, et individuam vitae societa-
1012tem coniungerentur, iuxta verbum Domini, Quamobrem
1013homo relinquet patrem et matrem, et adhaerebit uxori
1014suae, et erunt duo in carne una. Quanquam autem Matri-
1015monium ad tam arctam hominum societatem institutum
1016erat, tamen sub lege Patrum matrimonia a prima institu-
1017tione duobus modis degenerarunt, Videlicet ut et unus
1018plures uxores duceret, et ductam aliquando dato libello
1019repudii a se dimitteret, Quorum prius ex dispensatione
1020Dei permissum, futuri temporis mysterio serviebat, ut per
1021plures unius viri uxores insinuaret, Christum tam ex Sy-
1022nagoga, quam ex multitudine gentium, Ecclesiam sibi col-
1023lecturum, et sponsam sibi adiuncturum, et ut foecunditate
1024plurium uxorum Christo Salvatori, ex eorum semine na-
1025scituro, servirent. Repudium vero Moses populo ob duri-
1026tiam cordis permisit, levius ducens uxorem a viro odio
1027habitam dimitti, quam occidi, ut caede eius novis nuptiis
1028locum aperiret. Verum postquam plenitudo gratiae venit,
1029ut alia quae vel in coelo, vel in terra essent, restauravit
1030Christus, Sic etiam Matrimonium restituit. Hinc illud
1031Christi, Qui fecit hominem ab initio, masculum et foemi-
1032nam fecit eos, et dixit: Propter hoc dimittet homo pa-
1033trem et matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in
1034carne una. Itaque iam non sunt duo, sed una caro, Quos
1035igitur Deus coniunxit, homo non separet. Et paulo post.
1036Moses ob duriciam cordis vestri permisit vobis dimittere [Blatt: 16r ]
1037uxores vestras, ab initio autem non fuit sic. Quamobrem
1038quicunque dimittit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et
1039aliam duxerit, moechatur.

1040Quod Apostolus interpretatur, cum ait: Iis, qui ma-
1041trimonio iuncti sunt, praecipio non ego, sed Dominus,
1042uxorem a viro non discedere, quod si discesserit, manere
1043innuptam, aut viro suo reconciliari. Hae itaque Christiani
1044Matrimonii singulares conditiones manifestis scripturae
1045sanctae testimoniis comprobantur, una, ut sit matrimoni-
1046um duorum tantum, hoc est, viri unius cum una muliere
1047coniunctio. Duo, inquit, erunt in carne una. Nec sic iun-
1048ctis liceat, defraudato coniuge suo, alicui tertio corporis
1049sui potestatem permittere, prohibente Apostolo, et dicen-
1050te: Mulier potestatem corporis sui non habet, sed vir, Si-
1051militer et vir non habet potestatem sui corporis, sed mu-
1052lier. Altera conditio est, ut vinculum coniugii inter duos
1053semel colligatum, nullo amplius divortio, sed sola alter-
1054utrius morte dissolvatur. Nam quod Christus ob fornica-
1055tionem dimitti posse uxorem insinuat, haec separatio tho-
1056ri et mensae consuetudinem inter coniuges scindit, vincu-
1057lum coniugii non solvit, ita ut adulterium committat, ve-
1058lut alienam contrectans uxorem, quisquis sic dimissam
1059duxerit.

1060Quoniam igitur Christus matrimonium gratia sua
1061melius fecit, et arctiore quasi vinculo constrinxit, ut quem-
1062admodum Christus unius Ecclesiae unus est sponsus, idque
1063indissolubili nexu, Sic unius uxoris unus sit maritus, idque
1064perpetua coniunctione, et similiter atque Christus cum Ec-
1065clesia sponsa sua perpetuo iungitur, Quare matrimonium
1066non solum coniunctio est maris atque foeminae, sed etiam
1067Sacramentum, ob gratiam Christi, quae ei nunquam deest,
1068ut cum vir uxorem suam diligere possit, perinde quasi
1069Christus Ecclesiam, sic ille cum hac colat societatem indi-
1070viduam, ut una sit in perpetuum contentus, nec cum hac
1071innita divortium faciat, exceptis causis quae iure divino
1072explicantur.

[Blatt: 16v ] 1073Ac quoniam Deus fovet matrimonium gratia sua,
1074idemque approbat, quatenus coniuges inter se matrimoni-
1075um contrahunt, Signum datur illustre, ad sperandum con-
1076suetudinem ipsorum cum bonam esse per se, tum Deo gra-
1077tam. Et quanquam prolis procreandae causa matrimoni-
1078um potissimum contrahi debet, tamen qui contrahit etiam
1079fornicationis vitandae causa, non peccat: habeat enim
1080unusquisque uxorem suam propter fornicationem, inquit
1081Paulus. Vis igitur Sacramenti huius est, ut intelligant
1082coniuges se non humana, sed divina authoritate coniun-
1083ctos gratiam accepisse, qua ipsis legittimus congressus non
1084imputetur ad culpam, qua item Christianus uxorem gen-
1085tilem cum eo manere volentem sanctificet, et sanctos, hoc
1086est, Deo dicatos filios procreet: qua denique perpetuam fi-
1087dem coniugi servet, ut sint duo in carne una, et qua mu-
1088lier fidelis salva fiat in procreatione filiorum, si perman-
1089serit in fide et dilectione, et sanctificatione cum sobrietate.
1090Itaque matrimonium honorabile, in eoque thorus immacu-
1091latus esse potest. Quod cum Manichaei, Taciani, et En-
1092cratitae ignorarent, matrimonium reprehendere non du-
1093bitarunt, Quam eorum sceleratam temeritatem a do-
1094ctrina Daemoniorum profectam, Apostolus Paulus dam-
1095nat.

1096Ac quoniam vinculum matrimonii tale est omnino,
1097tantamque vim habet ad coniungendum, ut non sit ullum
1098coniunctionis humanae vinculum, quod magis constrin-
1099gat. Quod cum agnosceret Adam in Paradiso, sic de mu-
1100liere, quam Deus e costa corporis ipsius aedificaverat, lo-
1101cutus est. Hoc nunc os de ossibus meis, et caro de carne
1102mea, ob hoc vocabitur virago, quoniam de viro sumpta
1103est: Quamobrem relinquet homo patrem et matrem, et
1104adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una. Itaque cum
1105patria potestas huic inter coniuges coniunctioni summo
1106iure cedat, audiendi non sunt, qui volunt hoc tempore
1107matrimonium vel Sponsalia contracta scindi et irrita esse,
1108si parentum consensus non accesserit. Nihil hic detrahi- [Blatt: 17r ]
1109mus obedientiae, quam liberi parentibus debent, sed nolu-
1110mus parentes in impediendis aut dirimendis matrimoniis
1111potestate sua abuti, Quia tamen censemus honestatis esse,
1112ut liberi sine consilio et consensu parentum non contra-
1113hant matrimonium, huius officii sui per Concionatores
1114sedulo admonendi sunt.

1115An vero parentibus potestas permitti debeat, in hoc
1116casu liberorum inobedientiam derogatione, aut saltem di-
1117minutione dotis, aut aliqua alia via puniendi, de hac re
1118ordinariae potestati cura reliquenda videtur.

1119[Art. 22] DE SACRIFICIO MISSAE.↑

1120UT religionem, sine qua nulla gens vivit, ius Naturae
1121introduxit, sic etiam Caeremonias, sine quibus religio
1122coli nec potest, nec solet, In ipsis vero Caeremoniis exter-
1123nam oblationem velut praecipuam omnes omnium secu-
1124lorum gentes observaverunt, quae etsi (teste Cypriano)
1125circumcisionem velut crudelem et naturae inimicam hor-
1126ruerunt, non tamen similiter repudiarunt reliqua Sacrifi-
1127cia, sed in multis legem naturae sequentes, expiationum
1128retinuerunt instrumenta, et immolare victimas, et incen-
1129dere adipes, et libaminibus fundere coram Deo vota et
1130preces, cultu cum ipsa natura hominibus insito, et per
1131omnium animos divinitus vulgato, perseveraverunt, Sed
1132et hoc commune, et omnium animis affixum omnes gen-
1133tes tenuerunt, ut externae oblationis cultum uni Deo de-
1134beri magno consensu existimarent. Nemo enim externa
1135oblatione colendum unquam censuit, nisi quem Deum
1136esse, aut scivit, aut putavit, aut finxit, Cuius cultus antiqui-
1137tatem duorum fratrum, Cain et Abel, Sacrificia compro-
1138bant, quorum priorem simul et munera eius aversatus re-
1139probavit Deus, Minoris vero oblationem placatus aspe-
1140xit.

1141Hunc vero sacrificandi ritum Deus (volens omnes
1142homines salvos fieri) mentibus hominum hac de causa [Blatt: 17v ]
1143divinitus insevit, Cum enim propter unius hominis pec-
1144catum universum genus humanum irae Dei, et iustae dam-
1145nationi obnoxium teneretur, tantoque gravior et pericu-
1146losior illis damnatio immineret, quanto magis peccata
1147peccatis accumulando iustam Dei iram contra se incita-
1148bant. Deus nolens perire quos condiderat, Mediatorem
1149et Reconciliatorem humano generi destinavit, qui nos
1150cum Authore nostro reconciliaret, et iustam Dei iram sin-
1151gularis Sacrificii oblatione placaret. Deus igitur magnae
1152dilectionis, filium suum carne nostra circundatum, misit
1153in mundum, qui peccata nostra in se suscipiens, in corpo-
1154re suo ea pertulit in cruce, et semetipsum pro nobis ho-
1155stiam appendens per proprium sanguinem in sancta se-
1156mel ingressus, aeternam redemptionem adinvenit.

1157Huius preciosissimae hostiae nidore delinitus pater
1158iram remisit, et homines prius peccatis immersos, impu-
1159ros et iniustos, et damnationi obnoxios, nunc filii sui
1160sanguine ablutos, absolvit, iustificavit, ac sibi reconcilia-
1161vit.

1162Huius unicae oblationis virtus, atque efficatio non il-
1163li modo tempori serviens, quo Christus in carne hostiam
1164se appendit, sed omnes omnium seculorum aetates com-
1165plectens, omnium hominum, qui ab origine mundi fue-
1166runt, et in finem usque seculi nascituri sunt, delendis pecca-
1167tis suffecit: Vere enim erat Deus in Christo, mundum sibi
1168reconcilians. Et, Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mun-
1169di. Et. Ipse est propitiatio pro peccatis nostris, et non
1170pro nostris tantum, sed pro totius mundi. Mundus au-
1171tem non unius temporis, sed omnium aetatum homines
1172comprehendit. Hinc in Apocalypsi, Christus Agnus di-
1173citur, ab origine mundi occisus, quoniam sanguis eius
1174omnium aetatum iam inde ab initio mundi delicta emun-
1175davit.

1176De hac oblatione, quae ad totius generis humani re-
1177conciliationem una suffecit, Paulus ait, Unica oblatione
1178consummavit inaeternum sanctificatos. Et, Quia in ipso [Blatt: 18r ]
1179complacuit omnem plenitudinem inhabitare, et per eum
1180reconciliari omnia in ipsum pacificans per sanguinem
1181crucis, sive quae in terris, sive quae in coelis sunt. Et. Pla-
1182cuit instaurari omnia in Christo, quae in coelis, et quae in
1183terra sunt in ipso. Et in Esaia, Torcular (inquit) calcavi
1184solus. Et, Cuius livore sanati sumus.

1185Ut vero huius tam efficacis oblationis, quae omnium
1186hominum salutem plenissime, sufficientissime et perfe-
1187ctissime meruit, omnes homines participes fierent, et eius
1188fructum in se transferrent, Deus ab initio mundi sub lege
1189naturae divina inspiratione in animis hominum sacrifi-
1190candi ritum excitavit, et mox data lege diversa sacrificia
1191monstravit, quorum omnium hic usus erat, non ut homi-
1192nes Deo reconciliarent, et salutem ipsa mererentur, Sed ut
1193per haec externa sacrificia venturi sacrificii, in quo redem-
1194ptionem omnium Deus promiserat, memoria in animis
1195hominum subinde excitaretur, fides confirmaretur, et fru-
1196ctus eius credentibus, et in virtute venturi sacrificii spe-
1197rantibus applicaretur: et ut quoties ista sacrificia celebra-
1198rentur, homines tum aliorum beneficiorum Dei, quae con-
1199tinua eius benignitate accipiebant, tum salutis suae per
1200promissum reconciliatorem accipiendae, gratis animis re-
1201cordarentur.

1202Nullum itaque sive sub Naturae, sive sub Mosi lege
1203sacrificium per se Deo placebat, quippe qui iis quae offe-
1204rebantur se non indigere saepe potestatus est, Si esuriero,
1205inquit, non dicam tibi, meus est enim orbis terrae, et ple-
1206nitudo eius. Nunquid manducabo carnes taurorum, aut
1207sanguinem hircorum potabo? Sed quatenus haec visibilia
1208sacrificia invisibilis et futuri sacrificii Sacramenta erant,
1209si quis ea in fide a Deo promissi Reconciliatoris obtulis-
1210set, hoc agens his externis sacrificiis, ut fidem in venturum
1211Christum ostenderet, et salutaris illius sacrificii fructum,
1212quem iam et fide conceperat, et firma spe expecta-
1213bat, in se transferret, et Deo pro tantis beneficiis animi
1214sui gratitudinem declararet, Utique talia sacrificia et Deo [Blatt: 18v ]
1215grata, et offerenti salutaria erant, nulla quidem sua pro-
1216pria, sed futuri sacrificii virtute, quam per fidem offerenti
1217applicabant.

1218Et ut ratio Sacrificiorum diserte intelligatur, uni-
1219cum est Sacrificium meritorium, cuius virtus delendis ho-
1220minum peccatis, efficax homines a Deo alienatos, et irae
1221eius ac damnationi obnoxios reconciliavit, et aeternam sa-
1222lutem et redemptionem toti hominum generi meruit. Illa
1223videlicet Christi Victima salutaris, qua pro delictis homi-
1224num in cruce se hostiam appendens, in aeternum consum-
1225mavit sanctificatos, Cuius meritum non accipit augmen-
1226tum, quia perfectum est, nec diminuitur aut exhauritur,
1227quia aeternum est. Unde et reliqua omnia Sacrificia nihil
1228huic Sacrificio superaddunt, nihilque ipsa per se merentur,
1229Sed unicae huius oblationis fructum credentibus appli-
1230cant, et ad excitandam et retinendam in animis hominum
1231huius unicae oblationis memoriam, et fidem confirman-
1232dam, et pro omnibus Dei beneficiis declarandam gratitu-
1233dinem serviunt.

1234Sunt autem huiusmodi applicatoria Sacrificia quae-
1235dam omnibus legibus communia, et promiscue omnibus
1236hominibus permissa, qualia sunt Sacrificium contribulati
1237cordis, et humiliati Spiritus, et ob colendam pietatem su-
1238sceptae carnis afflictiones, sacrificium labiorum, precum,
1239gratiarum actionis et laudis, et si qua sunt similia. Quae-
1240dam vero semper fuerunt uniuscuiusque legis propria, et
1241certis hominum officiis alligata, a quorum oblatione alii
1242magnis comminationibus et poenis arcebantur, 1. Regum
124313. 2. Paralip. 26. Nec ulla lex quemadmodum nec ulla
1244Gentium religio Sacrificiis caruit. Haec enim tria colliga-
1245ta sunt, et se invicem necessario consequuntur, Lex, Sacer-
1246dotium et Sacrificium, Hebr. 7.

1247Sic itaque sub lege Naturae iusti homines, et de Dei
1248promissionibus edocti, in eum quem futurum sciebant
1249Salvatorem credentes, Sacrificia offerebant, quorum obla-
1250tione, futurae salutis fidem et spem, et pro ea gratitudinem [Blatt: 19r ]
1251suam declarabant, et eius quod futurum expectabant, sa-
1252lutaris Sacrificii, meritis adiuvari ambiebant. Hunc mo-
1253rem caeterae gentes, occulta inspiratione animis eorum in-
1254sita imitantes, non quidem verum Deum, sed quem Deum
1255aut putabant, aut fingebant, sacrificiis placare voluerunt.
1256Lex vero per Mosen data, ad legem Naturae acce-
1257dens, non ut eam tolleret, sed ut meliorem redderet, obla-
1258tiones externas instituit, quae et praefigurarent futurum
1259Christi Sacrificium, et quoties eas celebrarent Iudaei, tum
1260aliorum beneficiorum Dei gratis animis recordarentur,
1261tum illius venturi Sacrificii virtutem in se, credendo et
1262sperando, et orando transferrent.

1263Christus autem, qui non venerat legem solvere, qua-
1264tenus vel naturalis vel moralis erat, sed eam potius adim-
1265plere, cum novam legem suam, de qua iam ante per Hie-
1266remiam promiserat, in mundum induceret, ne eam solam
1267in hac parte contra praecedentium legum communem
1268morem mancam, aut imperfectiorem relinqueret, peculia-
1269ri Sacrificio, pariter et Sacerdotio eam instruxit, siquidem
1270necesse fuit iuxta Apostoli sententiam, succedente nova
1271lege etiam sacrificium huic legi peculiare consequi, Hebr.
12721. et Sacerdotes velut huius sacrificii ministros assumi,
1273Hebr. 5.

1274In qua legis parte sane bona, sancta, et pia idem Do-
1275minus noster Iesus Christus ne Ecclesiae suae deesset, in ul-
1276tima coena cum gratias egisset Deo, Sacramentum corpo-
1277ris et sanguinis sui instituit, duplicem eius usum statim
1278commendans, ut a fidelibus velut animae salutare alimen-
1279tum sumeretur: Accipite, inquit, et comedite, Et ut in me-
1280moriam passionis suae offerretur. Cuius oblationis mini-
1281sterium Apostolis, velut novae legis Sacerdotibus contra-
1282dens, Hoc, inquit, facite in mei commemorationem.

1283Quemadmodum igitur ante Christi adventum Deus
1284Patribus certa quaedam sacrificia tradidit, quibus ma-
1285gni istius Sacrificii, quod futurum ipsi expectabant, me-
1286moriam in animis suis excitarent, fidem stabilirent, et [Blatt: 19v ]
1287fructum eius credendo et orando sibi applicarent, et per
1288eorum oblationem beneficiorum Dei gratis animis recor-
1289darentur, Sic Christus Ecclesiae suae mundam et salutarem
1290corporis et sanguinis sui oblationem sub speciebus panis
1291et vini commendavit, qua corporis eius in cruce pro no-
1292bis appensi, et sanguinis effusi memoriam subinde in ani-
1293mis nostris renovaremus, et fructum istius oblationis
1294cruentae, qua in aeternum consummavit sanctificatos, in
1295nos transferremus, Hoc est enim facere in memoriam
1296eius, id est, gratis animis commemorare mortem Domini,
1297et per memoriam et meritum passionis eius deprecari pa-
1298trem, ut nobis reconcilietur.

1299Haec est munda et salutaris oblatio, illius unici Sa-
1300crificii, quo omnium salus comparata est, rememorativa,
1301non solum significans, sed reipsa in se comprehendens ve-
1302ritatem illarum rerum, quas diversorum sacrificiorum ob-
1303lationes olim praesignabant, Eadem nimirum corporis et
1304sanguinis Christi hostia, quae in cruce est oblata, non alia,
1305idem Agnus non alius, et unus utrobique Christus, sed
1306tunc cruento et passibili modo oblatus est, qua oblatio-
1307ne omnibus credentibus remissionem peccatorum et re-
1308demptionem sufficienter impetravit. Nunc vero eundem
1309sub Mysterio, et modo incruento, et impassibili offeri-
1310mus, non ut peccatorum remissionem, et animarum no-
1311strarum salutem iam primum promereamur, sed ut passio-
1312nis Dominicae memoriam recolentes, Deo gratias aga-
1313mus, pro salute nobis in cruce impetrata, et ibi promeri-
1314tam peccatorum remissionem et redemptionem, fide et de-
1315votione nobis applicemus et appropriemus.

1316Hanc tam salutarem victimam in Spiritu praevidit
1317Malachias, cum ait: Non est mihi voluntas in vobis, di-
1318cit Dominus exercituum, et munus non suscipiam de ma-
1319nu vestra: ab ortu enim solis usque ad occasum magnum
1320est nomen meum in gentibus et in omni loco sacrificatur,
1321et offertur nomini meo oblatio munda, Quod vaticinium
1322de solis spiritualibus sacrificiis accipi non potest, quae [Blatt: 20r ]
1323nullius legis propria, sed omnibus temporibus et homini-
1324bus communia existunt, et cum Sacrificiis veterum sem-
1325per commixta duraverunt, at ipsa verborum serie satis
1326convincitur Prophetam loqui, de Sacrificio, quod sublatis
1327veteribus Sacrificiis in locum eorum erat successurum,
1328Unde recte haec verba de sacratissimo Christi Sacrificio
1329accipiuntur, non illo quidem, quo se in cruce pro peccatis
1330generis humani obtulit (illud enim nec inter Gentes, nec
1331in omni loco, Sed in Iudaea consummatum est) Sed quod
1332ex Gentibus congregata Ecclesia per totum terrarum or-
1333bem offert ad recordationem mortis Domini, et ad vir-
1334tutem eius in credentes transfundendam.

1335Atque hic loci illius intellectus luculentis Patrum te-
1336stimoniis roboratur. Irenaeus libro quarto contra Haere-
1337ses capite tricesimo secundo, Eum qui ex natura panis est,
1338accepit, et gratias egit, dicens: Hoc est corpus meum. Et
1339calicem similiter, qui est ex ea creatura, quae est secundum
1340nos, suum sanguinem confessus est, et novi testamenti no-
1341vam docuit oblationem, quam Ecclesia ab Apostolis ac-
1342cipiens, in universo mundo offert Deo, de quo in duode-
1343cim Prophetis. Malachias sic praesignavit, Ab ortu so-
1344lis usque ad occasum nomen meum glorificatur inter Gen-
1345tes, et in omni loco incensum offertur nomini meo, et Sa-
1346crificium purum.

1347Augustinus. Noverint, inquit, qui legunt, quid pro-
1348tulerit Melchisedech. Quando benedixit Abraham, Et si
1349iam sunt participes eius, vident tale Sacrificium nunc of-
1350ferri Deo toto orbe terrarum. Unde alius Propheta dicit,
1351Ad eum qui secundum carnem est, Israël, Non est mihi vo-
1352luntas in vobis, etc.

1353Ambrosius de hoc novae legis Sacrificio testatur,
1354Ante agnus offerebatur, offerebatur vitulus, nunc Chri-
1355stus offertur, quasi recipiens passionem, et offert seipsum
1356quasi Sacerdos.

1357Chrysostomus. Nonne per singulos dies offerimus?
1358offerimus quidem, sed recordationem facientes mortis [Blatt: 20v ]
1359eius. Et una est haec hostia, non multae, quomodo una est,
1360et non multae. Et quia semel oblata est illa, oblata est in
1361sancta sanctorum, Hoc autem Sacrificium exemplum est
1362illius, idipsum semper offerimus, nec nunc quidem alium
1363Agnum, crastina alium, sed semper idipsum etc.

1364Athanasius. Inaeternum, inquit, Christi est Sacerdo-
1365tium, quia quottidie offertur per ministros Dei oblatio,
1366Christum et Pontificem habens et Sacrificium.

1367Hanc vero oblationem, quam Ecclesiae in recorda-
1368tionem mortis suae faciendam Christus commendavit,
1369prius ipsum in coena exercuisse, et Patri seipsum sub spe-
1370ciebus panis et vini obtulisse, magni testes comprobant,
1371inter quos David Christum appellans Sacerdotem secun-
1372dum ordinem Melchisedech, satis ostendit, Christum Sa-
1373crificio panis et vini figuram, quae in Melchisedech Sa-
1374cerdote praecesserat, adimplesse, de qua re S. martyr Cy-
1375prianus lib. 2. epist. 3. Qui ordo utique est de illo Sacrificio
1376veniens et inde descendens, quod Melchisedech Sacerdos
1377Dei summi fuit, Quod panem et vinum obtulit, quod Ab-
1378raham benedixit. Nam quis magis Sacerdos Dei summi,
1379quam Dominus noster Iesus Christus, Qui sacrificium
1380Deo patri obtulit, et obtulit hoc idem, quod Melchise-
1381dech obtulerat, id est, panem et vinum, scilicet corpous et
1382sanguinem, Et mox, Ut in Genesi per Melchisedech Sa-
1383cerdotem benedictio circa Abraham posset rite celebrari,
1384praecedit ante imago sacrificii in pane et vino scilicet
1385constituta, quam rem perficiens et adimplens Dominus,
1386panem et calicem mixtum vino obtulit, et qui est plenitu-
1387do, veritatem praefiguratae imaginis adimplevit. Arno-
1388bius: Hic (inquit de Christo loquens) qui per Mysterium
1389panis et vini Sacerdos factus est in aeternum, secundum
1390ordinem Melchisedech, qui panem et vinum solus obtu-
1391lit in Sacerdotibus, dum Abraham victor reverteretur de
1392praelio. Damascenus, Pane et vino suscepit Melchisedech
1393Abraham ex caede alienigenarum, qui erat Sacerdos Dei
1394altissimi, illa mensa hanc mysticam praefiguravit men- [Blatt: 21r ]
1395sam, velut et Sacerdos ille Christi veri Sacerdotis praefi-
1396guratam prae se ferebat imaginem, Tu es, inquit, Sacerdos
1397secundum ordinem Melchisedech. Similia multa testimo-
1398nia inveniuntur apud Hieronymum ad Evagrium, Au-
1399gustinum de Doctrina Christiana, lib. 4. cap. 21. Ambro-
1400sium de Sacramentis libro 4. Chrysostomum, Theophi-
1401lactum.

1402Secundum haec sacrae scripturae et sanctorum Pa-
1403trum testimonia Catholica Ecclesia duo Christi sacrificia
1404agnoscit, eadem secundum substantiam, sed secundum ra-
1405tionem et ritum offerendi multum diversa, Unum in cru-
1406ce cruentum, alterum quo in coena sub panis et vini spe-
1407cie corpus et sanguinem suum ipse Sacerdos iuxta ordi-
1408nem Melchisedech patri obtulit, perpetuum condens no-
1409vae legis Sacrificium, quod Apostolis suis ac successoribus
1410ipsorum, ut ad finem usque seculi in memoriam ipsius fa-
1411cerent, commendavit. Horum ut modus offerendi diver-
1412sus, sic et usus discretus est, Cruento suo sacrificio Chri-
1413stus totius mundi reconciliationem et propitiationem
1414pro peccatis, et plenam omnium redemptionem impetra-
1415vit, Alterum vero Sacrificium ad recordationem cruenti
1416Sacrificii institutum, et Ecclesiae commendatum est, quo
1417Christum impassibili et incruento modo sistimus Patri,
1418non ut remissionem peccatorum, et redemptionem de no-
1419vo mereamur, sed ut in cruce meritam fide et devotione
1420nobis applicemus, Christi iussionem sequentes, qua iussit,
1421ut hoc in memoriam sui faceremus, id est, ut per memo-
1422riam et meritum passionis suae Patrem pro reconciliatio-
1423ne nostri, et peccatorum remissione, et animarum nostra-
1424rum salute, proque corporum, ac rerum nostrarum incolu-
1425mitate deprecaremur.

1426Hactenus ostensum est, quibus rationibus et testi-
1427moniis Sacrificium Altaris subnixum subsistat: Nunc de
1428ritu eius pauca subiiciantur.

1429In celebratione Sacrificii Altaris, nunc laudes Dei,
1430nunc fidelis populi preces, nunc gratiarumactiones, nunc [Blatt: 21v ]
1431scripturarum lectiones subinde admiscentur, Unde et lau-
1432dis, et gratiarumactionis, et precum Sacrificium recte
1433nuncupatur, quo ritu Catholica Ecclesia Christi exem-
1434plum refert, qui in coenae Sacrificio pro incolumitate Ec-
1435clesiae, quam in terris relicturus erat, multas preces ad Pa-
1436trem fudit, et tandem Hymnis et gratiarum actione coe-
1437nam mysticam consummavit. Sed et hanc Pauli tam se-
1438riam commonitionem, qua in primis fieri voluit obsecra-
1439tiones, orationes, postulationes, gratiarum actiones, pro
1440omnibus hominibus, pro Regibus, et omnibus qui in sub-
1441limitate constituti sunt, ut quietam et tranquillam vitam
1442agamus, in omni pietate et castitate. Ecclesia in celebra-
1443tione Sacrificii Altaris, iuxta Augustini sententiam, plene
1444et examussatim observat, dum obsecrationes facit, ante-
1445quam illud, quod est in Domini mensa, incipiat benedici,
1446Orationes vero cum benedicitur et sanctificatur: Postu-
1447lationes autem, seu interpellationes, cum populus benedi-
1448citur, et misericordissimae potestati commendatur. Qui-
1449bus peractis, et participato Sacramento, gratiarum actio
1450cuncta concludit. Vide Augustinum Epistola 59. ad Pau-
1451linum, ubi ritum celebrandi Sacrificii Altaris, qualem ho-
1452die observat Ecclesia, perspicue agnosces.

1453Sed et apud alios omnium aetatum viros Catholicos
1454hunc ritum receptum et confirmatum videre licet, qui ad-
1455mixtas in celebratione huius Sacrificii preces, et gratia-
1456rum actiones, et ipsam hostiam solenni prece consecrari
1457solitam, magno consensu meminerunt. De qua re Chry-
1458sost. in Matthaeum homi. 83. de Sacerdotio lib. 3. Basilius
1459Magnus de Spiritu sancto cap. 27. Theophy. in cap. 14.
1460Marci. Gregorius Epistola 63. ad Ioannem Episcopum
1461Siracusanum. Ambrosi. de Sacra. lib. 4. capi. 5. Qui et
1462hunc Canonem quo nunc utitur Ecclesia pene secundum
1463singula eius verba passim in libris a se aeditis recen-
1464sent.

[Blatt: 22r ] 1465[Art. 23] DE MEMORIA SANCTORUM
1466in Altaris Sacrificio fieri consueta, et de eorum
1467intercessione inibi expetita, et obiter de
1468Sanctorum invocatione.↑

1469CUm itaque in hoc Altaris Sacrificio immensi istius be-
1470neficii memoriam recolamus, quo Christus semet-
1471ipsum pro totius corporis sui Mystici, id est, pro omnium
1472credentium incolumitate et salute hostiam fecit, ibique se-
1473cundum Domini exemplum, et Apostoli commonitio-
1474nem pro totius Ecclesiae incolumitate preces ad Deum
1475fundendae, et pro omnibus eius beneficiis gratiae agendae
1476sint, Ecclesia intra sese omnia sua membra colligens, eo-
1477rum etiam memoriam facit, qui hac mortalitate exuti, apud
1478Dominum vivunt, et in primis grata veneratione Deo
1479dilectos Sanctos complectens, pro his gratias Deo agit,
1480qui eos, cum natura imbecilles essent, gratiae suae munere
1481ita roboravit, ut vitia carnis superarent, et contra pecca-
1482tum, Diabolum et mortem, non sua, sed Dei virtute for-
1483tes, viriliter dimicando coronam iustitiae a iusto Iudice
1484impetrarent. De huius gratiarum actionis pro Sanctis an-
1485tiquitate, et consuetudine per totam Ecclesiam divulgata.
1486Vide apud Dionysium Areopagitam. Cyprianum lib. 3.
1487Epistola 6. lib. 4. Epistola 5. Augustinum de Civitate
1488Dei, lib. 8. cap. 27. lib. 22. cap. 10. contra Faustum Manich.
1489lib. 20. cap. 21.

1490Nec solum veneramur Sanctos, et pro his gratias
1491agimus, sed eorum precibus et meritis in omnibus divinae
1492protectionis auxilio muniri postulamus, recte sentientes
1493eos velut eiusdem communionis cives, et corporis eius-
1494dem membra, etiamnum uno spiritu, et vinculo charita-
1495tis nobiscum colligatos, salutem nostram appetere, et ma-
1496lis nostris indolere, ideoque pro necessitatibus nostris
1497apud communem Deum Patrem, per Iesum Christum
1498communem omnium mediatorem interpellare, Quod ut fa-
1499ciant, ipsum ius communionis, qua nobis iuncti sunt, simul [Blatt: 22v ]
1500et praeceptum eos adducit, Orate, inquit Iacobus, pro in-
1501vicem, ut salvemini. Et charitas, qua erga nos afficiuntur,
1502suadet et monet, et ea qua apud Deum nunc pro se secu-
1503ri, et ab infirmitatibus et defectibus immunes vivunt, fa-
1504cultas non prohibet, quodque eos in alia vita facere aper-
1505tis scripturae testimoniis cognovimus, 2. Macha. 15. Ubi
1506Onias conspicitur manus protendens, et orans pro popu-
1507lo, et alius vir, aetate et gloria mirabilis, de quo dicitur:
1508Hic est fratrum amator et populi Israhel: hic est, qui mul-
1509tum orat pro populo, et universa sancta civitate Hieru-
1510salem, Hieremias Propheta. Et Zacha. 1. Angelus pro
1511civitatibus Iuda interpellat, Domine exercituum, usquequo
1512non misereberis Hierusalem, et urbium Iuda, quibus ira-
1513tus es?

1514Hac fide, sicut eorum qui nobiscum in carne vivunt,
1515ita et Sanctorum apud Deum viventium, preces pro no-
1516bis postulamus, et ut pro nobis orent, eos nominatim ap-
1517pellamus, nec dubitamus, quin ei qui potest omnia, facile
1518sit efficere, sive per Angelorum ministeria, sive alia sibi
1519placita ratione et via, ut nostras petitiones Sancti resci-
1520scant, Qui utique hoc praestat, ut Angeli, peccatoris con-
1521versionem in coelo cognoscentes, gaudio exultent.

1522Merita vero Sanctorum non talia esse asserimus,
1523qualia in Christo invenimus, qui semetipsum pro nobis
1524impendens, et sanguinem suum pro nobis fundens, ple-
1525nam cum Deo reconciliationem mundo promeruit. San-
1526cti vero merita sua, quibus et ipsi salvati sunt, et nobis suf-
1527fragantur, ex eodem omnis salutis et totius meriti fonte,
1528Christi videlicet passione hauserunt. Non enim si iustitiae
1529rigorem spectemus, cuiquam Sanctorum operationes suae,
1530quantumvis virtuosae ad propriam salutem suffecissent,
1531iuxta illud: Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vi-
1532vens. Et illud Christi: Si feceritis omnia quae praecepta
1533sunt vobis, dicite quia servi inutiles sumus. Et illud Pau-
1534li: Non sunt condignae passiones huius temporis ad fu-
1535turam gloriam, quae revelabitur in vobis. Ex Dei autem [Blatt: 23r ]
1536misericordia et liberalitate, et Christi gratia, non solum
1537ipsis ad salutem, Sanctorum merita conducunt, Sed etiam
1538nobis ad protectionem, et gratiae divinae impetrationem
1539prosunt, Deo in eis misericorditer complente, quod vera-
1540citer promisit, cum ait, Ego sum Deus fortis, zelotes, visi-
1541tans iniquitates filiorum in tertiam et quartam generatio-
1542nem, eorum qui oderunt me, Et faciens misericordiam in
1543milia, his qui diligunt me, et custodiunt praecepta mea,
1544Sic defuncti Abrahami merita filio Isaac profecerunt,
1545Genes. 26. Et Iacob in hac religione Nepotes suos erudi-
1546ens, nomen suum et patrum suorum, super ipsos invocari
1547edocuit, Genes. 48. Quod et Moses plena fiducia fecit,
1548Quiescat, inquit, ira tua, et esto placabilis, super nequitia
1549populi tui, recordare Abraham, Isaac et Israhel servorum
1550tuorum, Exod. 32. Sic propter gratiam, qua apud Deum
1551valuit David, vir secundum cor Dei, tota eius posteritas
1552indulgentiam Dei in commodum suum persaepe sensit, 3.
1553Reg. 12. 4. Reg. 19. Esa. 37. Ezech. 14.

1554[Art. 24] DE MEMORIA DEFUNCTO-
1555rum in Christo.↑

1556DOminus noster Iesus Christus, secundum voluntatem
1557Patris, hostiam redimendis hominibus salutarem se-
1558ipsum in cruce affigens, utique omnes eos, qui hanc victi-
1559mam suam, salvandis hominibus, iam inde ab origine
1560mundi destinatam, fide et voto praevenissent, vel in se-
1561quentibus temporibus fide eam amplexuri essent, intra
1562seipsum velut membra sua collegerat, volens passionis suae
1563fructum ad omnes pariter, qui corporis eius membra un-
1564quam effecti essent, pervenire: Unde Ecclesia communis
1565huius Sacrificii memoriam recolens, omnia sua membra
1566pariter advocare, nec quenquam eorum excludere debet,
1567qui secundum Domini liberalem voluntatem utilitatis hu-
1568ius sacrificii capax existit, ideoque quemadmodum prius san-
1569ctorum, ita postea etiam reliquorum Christianorum memoriam [Blatt: 23v ]
1570circa Sacrificium Altaris inducit, quos in vera Christi fi-
1571de decessisse pie credit, de quibus tamen satis certum esse
1572nequit. Utrum satis emundati, et purgati hinc emigrave-
1573rint, Aliam tamen Sanctorum, et aliam aliorum in somno
1574pacis quiescentium memoriam servat. Illorum quidem,
1575non ut oremus pro eis, sed magis ut orent ipsi pro nobis,
1576ut vestigiis eorum inhaereamus. Horum vero, ut commu-
1577ni Domino pro eis supplicemus, quatenus Deus, omnibus
1578in Christo quiescentibus locum refrigerii, lucis, et pacis,
1579indulgere dignetur, per Christum Dominum nostrum.

1580Eos vero, qui nos in signo fidei praecesserunt, ut a
1581commercio orationum nostrarum non secludamus, ipsa
1582communionis, quam cum omnibus Sanctis confitemur,
1583ratio diserte exposcit, quippe qui etiam corporibus soluti
1584Spiritualibus tamen nexibus nobiscum cohaerent, et uno
1585spiritu, velut eiusdem corporis membra nobis adglutinan-
1586tur, et vinculo charitatis connexi adhaerent nobis, nec
1587mors eos corporalis ex mystici corporis Christi compa-
1588ge praescindere, aut separare potest.

1589Cum itaque talem orandi formam nobis Dominus
1590insinuaverit, ut nemo pro sua tantum, sed, velut magnae
1591communionis Civis, pro omnium utilitate rogare debeat,
1592et per Apostolum praecipiat, nos pro invicem orare, ut
1593salvemur, magnae in consortes suos crudelitatis, et contra
1594Dominum detestandae temeritatis fuerit, si quis a com-
1595mercio orationum nostrarum in Christo defunctos exclu-
1596serit, quod eum facere, nusquam scriptura praecipit, et
1597communionis spiritalis, quam cum Sanctis omnibus pro-
1598fitemur, ratio diserte vetat.

1599Hanc autem consuetudinem per totam Christi Ec-
1600clesiam divulgatam, qua circa Altaris sacrificium memo-
1601ria defunctorum adhibetur, ex Apostolica traditione pro-
1602manasse, magnis et fide dignis testimoniis abunde doceri
1603potest, Dionysius Areopagita lib. Ecclesiast. Hierach cap.
16047. De prece super defunctis facienda: »Ex divinis Ducibus«,
1605hoc est Apostolis, »traditio pervenit ad nos«. Ubi et totum [Blatt: 24r ]
1606harum precum ordinem, et rationem luculenter explicat:
1607Precatur, inquit, oratio illa divinam clementiam, ut cun-
1608cta dimittat per humanam infirmitatem admissa peccata
1609defuncto, eumque in luce statuat, et regione vivorum, etc.

1610Chrysostomus ad populum Antiochenum Homil.
161169. Non temere inquit, ab Apostolis haec sancita fuerunt,
1612ut in tremendis Mysteriis defunctorum agatur comme-
1613moratio. Sciunt enim illis inde multum contingere lu-
1614crum, Cum enim constiterit populus extensis manibus, et
1615tremendum proponatur Sacrificium, quomodo Deum
1616non exorabimus pro his deprecantes?

1617Damascenus, Apostoli (inquit) discipuli salvatoris,
1618qui totius mundi circulum coepere praedicando verbum
1619vitae, quod suis oculis viderant, in tremendis vitalibusque
1620Sacramentis memoriam eorum qui fideliter obdormie-
1621runt, habendam edixerunt, quod adhuc firmiter atque adeo
1622sine contradictione observat Apostolica et Catholica Ec-
1623clesia Christi et Dei, a finibus usque ad fines terrae, ab eo
1624tempore usque in praesens, et in finem mundi usque.

1625Augustinus. Neque negandum est defunctorum ani-
1626mas pietate suorum viventium relevari, cum pro illis Sa-
1627crificium Mediatoris offertur, vel eleemosynae in Eccle-
1628sia fiunt. Sed haec eis prosunt, qui cum viverent, ut haec
1629eis prodesse possent, meruerunt etc. Similia vide apud
1630Epiphanium lib. 3. contra haereses. Tertul. ad uxorem, de
1631corona militis. Ambrosium in oratione pro Imperatore
1632Theodosio. De excessu fratris. Item lib. 2. Epist. ad Fau-
1633stum. Cyprianum lib. 1. Epist. 9. Bernard. in cant. ser-
1634mo. 66.

1635Post hanc defunctorum memoriam, ubi iam iterum
1636Ecclesia communem viventium salutem clementi Domi-
1637no commendavit, reliquae preces ad dignam sumendae sa-
1638crosanctae Eucharistiae praeparationem referuntur. Quae
1639pars Missae peculiaris est praesentibus, et sacrosanctam
1640Eucharistiam sacramentaliter, aut saltem spiritualiter su-
1641mentibus, nec in commune admodum servit, cum nemo, [Blatt: 24v ]
1642sicut pro alio baptizari, ita nec Sacramentum sumere uti-
1643liter possit, Participato tandem Sacramento, et caeteris ri-
1644te peractis, gratiarum actio cuncta (ut ait Augustinus)
1645concludit.

1646[Art. 25] DE COMMUNIONE CUM
1647Sacrificio iungenda.↑

1648ATque hic expedierit, cum verissimum illud et singula-
1649re Sacrificium offertur, veterem Ecclesiae morem re-
1650vocari, quo non solum sacrificans ipse, sed et Diaconi, et
1651reliqui Ecclesiae ministri, qui diebus solennioribus velut
1652testes tanti Sacrificii, et necessariorum ministeriorum co-
1653adiutores adhibentur, ut perceptionis corporis et sangui-
1654nis Domini nostri Iesu Christi participes se praeberent,
1655seria Canonum sanctione iubebantur. Sed et fideles om-
1656nes pro recolenda mortis Domini, et nostrae redemptio-
1657nis memoria, ad hoc Mediatoris nostri Sacrificium con-
1658fluentes, sedulis exhortationibus monendi et excitandi
1659sunt, ut prius explorati, confessi et absoluti sacrosanctae
1660communionis gratiam sumant, et divinissimae Euchari-
1661stiae participationem, una cum Sacerdote sedulo et devo-
1662te frequentent.

1663[Art. 26] DE CAEREMONIIS ET
1664usu Sacramentorum.↑

1665CAEremoniae veteres, quae Sacramento Baptismatis
1666adhibentur, retineantur omnes. Exorcismus videlicet,
1667abrenunctiatio, Professio fidei, Chrisma et alia. Pertinent
1668enim ad efficaciam huius Sacramenti adumbrandam et
1669significandam.

1670Item in caeremoniis veteribus, quae ab Ecclesia Ca-
1671tholica adhibentur Missae, nihil mutandum videtur, sunt
1672enim omnes ad id quod in Missa agitur, cum primis aptae.

[Blatt: 25r ] 1673Et quod ad usum huius Sacri attinet, debent in sin-
1674gulis civitatibus et in singulis Ecclesiis (etiam si in una
1675civitate, aut loco plures sint) quae proprios Sacerdotes,
1676et populi illuc convenientis frequentiam habent, singulis
1677diebus duae ad minimum Missae celebrari. Altera matu-
1678tina, cui interesse possint homines, qui labore manuum
1679rem quaerunt, ut convenientes vel communicent de Eu-
1680charistia, vel se Deo pie commendent. Altera vero cele-
1681brior, quae canatur circa horam octavam diei antemeri-
1682dianam, cui eodem modo adsint, qui vel communicare de
1683Eucharistia, vel se Deo commendare velint. In pagis au-
1684tem, singulis quibusque Dominicis et festis diebus, singulae
1685Missae ad minimum celebrentur.

1686Atque ut populus ad usum Missarum reuocetur com-
1687mode, concionatores iuxta sententiam de hoc Sacro supe-
1688rius explicatam, populum hortari debent, ut eidem liben-
1689ter intersit, cui etiam praescribendae sunt certae meditatio-
1690nes, eaeque ad singulas Missae partes aptae. Et ante praefa-
1691tionem Presbyter aut Diaconus, si huius copia sit, osten-
1692dat verum Missae usum, eumque populo ex praescripto, de
1693quo etiam conveniat, commendet, pro ratione de Sacro
1694hoc superius explicata.

1695Canon item, in quo nihil mutetur, habeat etiam suam
1696succinctam et dilucidam interpretationem, ut inde Pres-
1697byteri et functionem officii sui eo melius intelligere, et
1698quod intelligunt, populo explicare possint.

1699Caeremoniae reliquae Sacramentorum iuxta praescri-
1700ptum agendarum veterum adhibeantur. In quas tamen si
1701quid irrepsit, quod causam dari possit superstitioni, tolla-
1702tur. Altaria, vestes Sacerdotum, vasa Ecclesiae, vexilla,
1703item cruces, candelae, imagines retineantur in Ecclesia. Sed
1704ita tamen, ut sint monimenta, nec cultus Latriae in hoc ge-
1705nus transferatur, nec ad imagines et statuas supersticiose
1706concursus fiant.

1707Horae item Canonicae, et illa pia Psalmodia, quam
1708nobis Apostolus ipse commendavit, ex Ecclesiis minime [Blatt: 25v ]
1709tollantur. Et ubi sublatae sunt, restituantur, maxime vero
1710de tempore et Dominica, et aliis vetustis et solennioribus
1711festis.

1712Quae autem de Sanctis adiecta sunt, ad ea, quae in ve-
1713teri de Sanctis communi posita sunt, revocanda, et sicubi
1714modum excedunt corrigenda videntur.

1715Vigiliae item et exequiae mortuorum, de more ve-
1716teris Ecclesiae celebrentur. Esset enim immane, in Ecclesia
1717nullam illorum memoriam retinere, quasi animae ipsorum
1718una cum corporibus interierint.

1719Festi item dies ab Ecclesia recepti retineantur, si non
1720omnes, tamen praecipui. Dominicae dies, Natalis Domi-
1721ni, Circumcisio Domini, Epiphania, Palmarum, Pascha
1722cum duobus diebus sequentibus, Ascensio Domini, Pen-
1723tecoste cum duobus diebus sequentibus, Corporis Chri-
1724sti. Festi item dies beatae Mariae virginis, et sanctorum
1725Apostolorum, Sancti Ioannis Baptistae, Mariae Magda-
1726lenae, Stephani, Laurentii, Martini, Michaëlis, omnium
1727Sanctorum. Et apud singulas Ecclesias eorum Sanctorum,
1728qui ibidem singulares Patroni habentur, ut in eisdem San-
1729ctorum festis Deum in Sanctis honoremus, nosque ad imi-
1730tationem ipsorum excitemur, et desideremus orationibus
1731ipsorum adiuvari, et meritis associari.

1732Dies item rogationum ante Ascensionem Domini,
1733et Litania in die S. Marci, et per annum aliae consuetae
1734Processiones pro veteri more observentur, Similiter in
1735hebdomada sancta, et circa reliqua Ecclesiae festa debitae
1736solennitates adhibeantur, et in vigilia Paschae et Pente-
1737costes aqua Baptismalis per omnes Ecclesias Parochiales
1738solenni benedictione praeparetur.

1739Ac cum abstinentia carnium, quae non abominatio-
1740nis, sed temperantiae causa suscipitur, per se bona et ad car-
1741nem castigandam apta sit, ac etiam publica utilitas postu-
1742let, ut certis temporibus a carnibus abstineamus, cum
1743alias pecora ad assiduum carnium esum sufficere vix pos-
1744sint, mos et institutum veteris Ecclesiae diebus ieiuniorum, [Blatt: 26r ]
1745feria sexta, et sabbato a carnibus abstinendi, retineatur.
1746Hanc enim abstinentiam Ecclesia ex nulla superstitione
1747suscepit, quae a cibis quibusdam, certis temporibus absti-
1748net, non ob ullam ciborum immundiciam (sciens omnia
1749munda esse mundis, et nihil inquinare hominem, quod
1750per os ingreditur) sed ad edomandam carnem, ut anima
1751a pravis cupiditatibus, et malis motibus melius humilie-
1752tur. Eamque abstinentiam praecipue diebus feriae sextae et
1753sabbati indixit, ut homines ad cultum Deo debitum per-
1754solvendum, ad auditionem verbi Dei, et ad sacrosanctae
1755Eucharistiae perceptionem (quae olim frequentior diebus
1756Dominicis servabatur) hac biduana abstinentia praepa-
1757rati, magis idonei ac digniores accederent, et ut hac vo-
1758luntaria castigatione quasi cum Christo (cuius passionis
1759memoria his diebus potissimum a fidelibus recolitur) car-
1760nem suam crucifigerent, Consueta etiam Ecclesiae ieiunia
1761observentur, sed ita tamen ut non astringantur, quos ne-
1762cessitas excusat, quales sunt, qui gravioribus laboribus ex-
1763hauriuntur, et peregrinantes, Item gravidae mulieres, la-
1764ctantes, pueri, senes, aegroti.

1765Nec improbetur benedictio earum rerum, quae Ex-
1766orcismis et orationibus ad usum hominum praeparantur,
1767dummodo operationes, quae inde nascuntur, non rebus
1768ipsis, sed divinae virtuti tribuantur, et caveatur, ne eaedem
1769ad ullum incantationis aut superstitionis genus transfe-
1770rantur.

1771Et quanquam cum Apostolo sentiendum est, eum
1772qui coelebs est, curare quae sunt Domini etc. eoque magis
1773optandum multos inveniri Clericos, qui cum coelibes sint,
1774vere etiam contineant, tamen cum multi qui ministerii Ec-
1775clesiastici functiones tenent, iam multis in locis duxerint
1776Uxores, quas a se dimittere nolint, super ea re generalis
1777Concilii sententia expectetur, cum alioqui mutatio in ea
1778re, ut nunc sunt tempora, sine gravi rerum perturbatione
1779modo fieri non possit.

1780Illud tamen negandum non est, etsi Coniugium per [Blatt: 26v ]
1781se honorabile est, iuxta scripturam, eum tamen qui non
1782ducit uxorem, et vere continet, melius facere, secundum
1783scripturam.

1784Eadem est ratio usus Eucharistiae sub vtraque specie,
1785cui multi etiam assueverunt, et ab eo avelli, sine gravi re-
1786rum motu, hoc tempore non possunt. Et quia Concilium
1787Oecumenicum, cui omnes Imperii status se submiserunt,
1788proculdubio piam et sollicitam curam adhibebit, ut in
1789hoc casu conscientiis multorum, et publicae tranquillitati
1790optime consulatur, qui usum utriusque speciei ante hac rece-
1791perunt, eumque relinquere nolunt, super ea quoque re delibe-
1792rationem et sententiam Oecumenici Concilii expectent.

1793Hi tamen qui utriusque speciei usum amplectuntur, il-
1794Iam inveteratam sub una specie communicandi consuetu-
1795dinem reprehendere non debent: nec alteri alteros pertur-
1796bent, donec super ea re Concilium Oecumenicum decreverit.

1797Et quanquam Sacramentum Eucharistiae sub utraque
1798specie institutum est, non tamen sentiendum est, Christum
1799in carne dividi, contra quam scriptura divinitus inspirata
1800tradit, sed sub singulis speciebus integrum contineri.

1801Ac quoniam in Sacramento Eucharistiae est verum
1802Christi corpus, et verus Christi sanguis, in hoc Sacramen-
1803to Christum merito adorari debere.

1804Item, Sacramentum Eucharistiae semel verbo Christi
1805consecratum, etiamsi asseruetur diutius, tamen Sacramen-
1806tum, et corpus, et sanguinem Christi remanere, donec su-
1807matur.

1808Quae vero ad disciplinam Cleri et populi pertinent,
1809videntur cum primis necessaria esse, ad tollenda ex Eccle-
1810siis scandala, quae dant magnam causam horum temporum
1811perturbationi, id quod res ipsa loquitur. Itaque si quam Ec-
1812clesiis utilem Reformationem Caesarea Maiestas procura-
1813verit, tantum abest ut quisquam sanctae Religionis et pub-
1814licae tranquillitatis studiosus, repudiare eam velit, ut om-
1815nes etiam pro ea citius promovenda et procuranda Caesa-
1816ream Maiestatem obnixe et humillime precari debeant.