[Blatt: 3r ] 150DE CONDITIONE
151HOMINIS ANTE LAPSVM.↑

152DEVS creauit initio hominem ad imaginem
153& ſimilitudinem ſuam, eumq́ꝫ gratia ornauit,
154& fecit per originalem iuſtitiam, vt eſſet omni=
155bus cum corporis tum animi viribus rectus,
156nec agitaretur vllis turbidis & prauis motibus, Sed in eo
157caro ſpiritui, atqꝫ inferiores animi vires ſuperioribus, quæ
158tantum ad bonum hortabantur, parerent.

159Cum igitur animus hominis tam benè conſtitutus
160eſſet, reliquit eum Deus in manu conſilij ſui, uſqꝫ eò vt
161non minorem haberet vim ad eligendum bonum quàm
162malum.

163Quod ſi hac libertate ſua vſus fuiſſet rectè, & man-
164datis quæ ipſi Deus dederat, obediſſet, bona quæ accepe-
165rat homo, atqꝫ iuſtitiam ſibi & omni poſteritati ſuę conſer=
166uaſſet, nihilq́ꝫ ei ac poſteritati ipſius defuiſſet ad benè bea=
167teq́ꝫ viuendum: non fames, non ſitis, non frigus, non
168æſtus, non dolor, non morbus, non mors eum afflixiſſet:
169omne deniqꝫ peccatum atqꝫ vicium vitaſſet, nec ab illis
170tanquàm peccatorum ſtipendijs, periculum ei vllum, po-
171ſterisq́ꝫ illius allatum fuiſſet.

172DE CONDITIONE HO-
173minis lapſi.↑

174VErum poſtquàm primus parens noſter contra quàm
175mandauerat Deus, fecit, incidit in pœnam à Deo
176propoſitam, & iuſtitiæ originalis donum pulcherrimum
177amiſit. Hinc carentia iuſtitiæ huius vnà cum uicioſo con-
178cupiſcentiæ habitu, quæ ſpiritui & ſuperioribus animi ui-
179ribus perpetuo repugnat, Quod peccatum (hoc eſt pri-
180uationem illius iuſtitiæ, qua parte rationem ſubditam red=
181debat Deo, vnà cum concupiſcentia) in omnem poſteri- [Blatt: 3v ]
182tatem ſuam propagauit, vt cum eo omnes quotquot in
183hanc lucem æduntur, homines naſcantur, nec eo vacuus
184ſit vllus, ne vnius quidem diei infans, ſecundum ſcriptu-
185ras.

186Hinc illud naturæ noſtræ vulnus, ut animalis homo
187non percipiat quæ ſunt Spiritus, nec eadem ante gratiam
188expetat, atqꝫ libere eligat: cum concupiſcentia & affectus
189carnis qui in eo dominatur, inimicitia ſit aduerſus Deum,
190& à lege Dei abhorreat, tantoq́ꝫ magis impediat in bono,
191quanto magis ad malum impellit.

192Et quanquam retinet homo talis libertatem arbitrij,
193licet infirmam & læſam, ex qua tanquam fonte profluunt
194& virtutes morales Ethnicorum, & harum actiones, tamen
195ante gratiam Dei & reparationem, ad iuſtitiam quæ co-
196ram Deo valeat, aſpirare haud poteſt, ſed eſt potius ſeruus
197peccati, Satanæ mancipium, inimicus Dei, & malis huius
198mundi obnoxius. Premitur enim fame, ſiti, frigore, æſtu,
199dolore, morbo, & ad extremum morte ipſa euertitur. Per
200vnum enim hominem peccatum in hunc mundum intra=
201uit, & per peccatum mors.

202Hæ autem iſtius primæ præuaricationis pœnæ, re=
203natis cum peccatoribus communes ſunt: illis tamen à
204Deo etiam ad exercitium adhibentur, iniuſtis uero & im-
205pijs infliguntur ad pœnam.

206Adde huc, quod in homine tali, quem peccatum ori-
207ginale deprauauit, quoad natura tantum conſtat nec per
208gratiam inſtauratur, regnat vnà cum concupiſcentia pra-
209ua, etiam Satan, qui eum vinculis ſeruitutis ſuæ conſtri-
210ctum tenet, in eoq́ꝫ operatur, vt conuerſetur in deſiderijs
211ſuis, faciens voluntatem carnis & cogitationum, ac origi-
212nale, quod à parentibus traxit, peccatum actualibus cu-
213mulet, ſitq́ꝫ filius iræ, ſecundum Apoſtolum, vt ſi in hac
214miſerrima conditione ſua moriatur, iuſto tandem Dei iu-
215dicio in gehannam coniectus, æternis ibi ſupplicijs ple=
216ctatur, vbi nec ignis eius (ut apud Eſaiam ſcriptum eſt)
217extinguetur, nec vermis morietur.

[Blatt: 4r ] 218DE REDEMPTIONE PER
219Chriſtum dominum noſtrum.↑

220DEus igitur, qui diues eſt in miſericordia, nolens peri=
221re quos condiderat, filium ſuum miſit in mundum,
222ut cum impoſsibile eſſet homini ſeipſum liberare, in Do=
223mino hoc noſtro atqꝫ ſaluatore haberet redemptionem
224per ſanguinem eius, ut ſcriptum eſt apud Apoſtolum.

225Poſuit enim Deus ſuper eum iniquitates noſtras, vt
226in corpore ſuo peccata ferret in cruce, affigens ea in ligno.
227Hic cum innocens pro nobis peccatoribus pateretur atqꝫ
228ſatisfaceret, redemit quidem nos, & Deum patrem ita pla-
229cauit, vt idem Pater miſeros nos, & peccatis inquinatos
230ob ſanguinem ipſius abſolueret, ac ſibi reconciliaret: Ve-
231rè enim (inquit Paulus) erat Deus in Chriſto, mundum
232reconcilians ſibi, non reputans illis delicta ipſorum.

233Et quanquàm Deus gratuito & propter nomen ſuum
234propitius eſt nobis, & iniquitates noſtras delet propter ſe,
235tamen ne ſine vllo ſatisfactionis precio peccata remitte=
236ret ad oſtenſionem iuſtitiæ ſuæ, pro incomprehenſibili ſa-
237pientia & immenſa bonitate ſua, iuſtitiam cum miſericor-
238dia miſcuit, & voluit vt precium pro redimendis nobis fi=
239lij ſui ſanguine conſtitueretur, vt quas nos peccatores da=
240re deberemus pœnas, eaſdem agnus ille innocentiſsimus
241perferret in cruce, nosq́ꝫ è vulneribus ipſius, quod nobis
242miſeris deeſſet, redemptionis precium mutuari, & ad libe-
243rationem ſalutemq́ꝫ noſtram vſurpare poſſemus, ut cum
244miſereatur noſtri benigniſsimus Pater gratuito, non ta=
245men miſereatur niſi interueniente ſanguine filij ſui, vt
246quod nobis hic gratis contingit, id tamen merito ac iuſti-
247tiæ Chriſti acceptum ferre debeamus, vt quicunqꝫ gloria-
248tur, in hoc Domino redemptore & ſaluatore noſtro glo-
249rietur.

250DE IVSTIFICATIONE.↑

[Blatt: 4v ] 251IAm qui precioſo ſanguine Chriſti redimitur, & cui me-
252ritum paſsionis Chriſti applicatur, is continuò iuſtifi-
253catur, hoc eſt, inuenit remiſsionem peccatorum ſuorum, à
254reatu æternæ damnationis abſoluitur, & renouatur per
255Spiritum ſanctum, atqꝫ ita ex iniuſto fit iuſtus. Nam Deus
256quando iuſtificat, non humano tantum more agit cum ho-
257mine, ut ei ignoſcat duntaxat, peccatum donet, & reum ab=
258ſoluat, ſed facit etiam meliorem, id quod homines tribue-
259re neqꝫ ſolent neqꝫ poſſunt, Communicat namqꝫ cum illo
260de Spiritu ſuo ſancto, qui purificat cor eius, & per chari-
261tatem in eodem corde diffuſam incitat, vt quod bonum ac
262iuſtum eſt expetat, & expetitum opere ipſo perſequatur.
263Hæc eſt uera illa iuſtitiæ inhærentis ratio, quam deſi-
264derabat Dauid, cum hanc mitteret vocem: Cor mundum
265crea in me Deus, & ſpiritum rectum innoua in uiſceribus
266meis. De hac Apoſtolus ſcribit, Abluti eſtis, Sanctificati
267eſtis, Iuſtificati eſtis. Et cum inquit: Deum ſecundum ſuam
268miſericordiam nos ſaluos feciſſe per lauacrum regenera-
269tionis & renouationis Spiritus ſancti, quem effudit in nos
270abundanter per Ieſum Chriſtum ſaluatorem noſtrum, vt
271iuſtificati gratia ipſius hæredes ſimus, ſecundum ſpem vi=
272tæ æternæ.

273Quanquàm autem iuſtitia hæc, quæ è fonte legis ſpi-
274ritus profluit, longè eſt abundantior quàm fuit Scribarum
275atqꝫ Phariſęorum iuſtitia, tamen in ijs, qui hac pręditi ſunt,
276nihilominus concupiſcentia repugnat ſpiritui, quoad hic
277viuitur: eo fit vt ijdem illi mente quidem ſeruiant legi Dei,
278carne autem legi peccati, & ſine peccato non uiuant.
279Cum igitur homo plenam iuſtitiæ inhærentis perfe=
280ctionem, quoad in hac terra viuit, non conſequatur, certè
281Chriſtus, qui factus eſt nobis ſapientia, iuſtitia, ſanctifica-
282tio, & redemptio à Deo, nobis in hac etiam parte benig-
283niſsimè ſuccurrit, quatenus & per communicationem iu-
284ſtitiæ ſuæ, iuſtitiam hominis de illa participantis, inhæ-
285rentem, ut effecit, ita auget, vt de die in diem renouetur,
286donec in æterna patria plenè perficiatur, & per meritum [Blatt: 5r ]
287ſanguinis ſui precioſi, atqꝫ iuſtitiam, quam conſtituit per-
288fectiſsimam, impetrat homini indulgentiam, ut quod ho-
289mo per infirmitatem ſuam minus poteſt, id per ipſius
290Chriſti perfectionem recuperetur ac condonetur. Hinc il-
291la Ioannis conſolatio: Filioli hæc ſcribo uobis, vt non
292peccetis: Sed & ſiquis peccauerit, aduocatum habemus
293apud patrem Ieſum Chriſtum iuſtum, ipſe eſt propiciatio
294pro peccatis noſtris.

295Concurrunt quidem Chriſti meritum & iuſtitia in=
296hærens, ad quam renouamur per donum charitatis. Inhæ-
297rens, vt ex ea piè, iuſtè ac ſobriè viuamus in hoc ſeculo, ex-
298pectantes beatam ſpem, & aduentum gloriæ magni Dei &
299ſaluatoris noſtri, Sed meritum Chriſti, ut ſit iuſtitiæ no-
300ſtræ inhærentis cauſa, & ut cum in multis labamur om-
301nes, ac propter infirmitatem imperfectionemq́ꝫ noſtram
302multa occurrant, quæ animos noſtros turbare, & ad de-
303ſperationem ſollicitare poſsint, in eodem merito & pre=
304cioſo Chriſti ſanguine reſpiremus, ac inueniamus, quo ad
305ſpem ſalutis firmiſsimè niti valeamus. Nam in Chriſto
306Ieſu Domino redemptore & ſaluatore noſtro, quem in-
307duunt pij, & cum quo donantur eis omnia, ſecundum
308Apoſtolum, omnia nobis ſunt firmiſsima, ſolidiſsima,
309& perfectiſsima, vt eiſdem ipſis ad ſpem viuam rectè ful-
310ciamur.

311DE VTILITATE ET FRVCTI=
312bus iuſtificationis.↑

313HAbent quidem iuſtificati pacem ad Deum per Domi-
314num noſtrum Ieſum Chriſtum, eis namqꝫ Deus eſt
315placatus, miſericors & propitius vt ſperare poſsint, Si
316cum inimici eſſent, Deus reconciliauerit ſibijpſos per mor=
317tem filij, multo magis fututum eſſe, vt reconciliati ſaluen-
318tur, vt verbis Apoſtoli, quæ conſolationis pleniſsima
319ſunt, vtamur.

320Item, qui iuſtificantur, ijdem etiam adoptantur Deo [Blatt: 5v ]
321filij, vt hæredes ſint Patris æterni in cœlis, cohæredes au-
322tem Chriſti, authore Paulo, & iam habeant ius adeundæ
323hæreditatis illius, quæ eſt vita æterna.

324DE MODO PER QVEM HOMO
325iuſtificationem accipit.↑

326ET ſi Deus non ex operibus iuſtitiæ, quæ fecit homo,
327ſed ſecundum ſuam miſericordiam iuſtificat eum, idq́ꝫ
328gratis, hoc eſt, ſine merito eius, vt ſi gloriari velit, in Chri-
329ſto tantum glorietur, cuius ſolius merito redimitur à cri-
330mine, & iuſtificatur: tamen Deus miſericors non agit hic
331cum homine, vt cum trunco: Sed trahit eum uolentem, ſi
332adultus ſit. Talis enim non accipit beneficia illa Chriſti,
333niſi præueniente gratia Dei, mens eius atqꝫ voluntas mo-
334ueatur ad deteſtationem peccati. Nam cum peccatum ſe-
335paret inter Deum & nos, ut Eſaias inquit, nemo ad thro-
336num gratiæ & miſericordiæ accedere poteſt, niſi qui prius
337per pœnitentiam ab eodem peccato fuerit auerſus. Itaqꝫ
338Ioannes cum præpararet viam Domino, dixit: Agite
339pœnitentiam, appropinquat enim regnum cœlorum.

340Mox eadem gratia diuina mouet mentem in Deum
341per Chriſtum, & hic motus eſt fidei, per quam homo ſine
342hæſitatione credens ſcripturis ſanctis, & promiſsionibus
343quas eædem afferunt, aſſentitur. Chriſtus enim ipſe, cum
344primo exegiſſet pœnitentiam, mox fidem talem requirit,
345inquiens: Quoniam impletum eſt tempus, & appropin-
346quat regnum Dei, agite pœnitentiam, & credite Euan-
347gelio,

348Qui ita credit, & à diuinæ iuſtitiæ timore, quo vti=
349liter concutitur, ad conſiderandam miſericordiam Dei,
350& redemptionem per ſanguinem Chriſti eſt conuerſus,
351hic erigitur, & mouente gratia Dei concipit fiduciam atqꝫ
352ſpem, vt credat præter ſpem in ſpe, præter ſpem meriti [Blatt: 6r ]
353ſui, In ſpe miſericordiæ promiſſæ, tribuens gloriam Deo,
354atqꝫ ita perducitur ad charitatem.

355Tali in Deum fide quicunqꝫ miſericordiæ diuinæ ac
356Chriſti merito innititur, ſeq́ꝫ eiſdem committit, accipit
357promiſsionem ſpiritus, & ſic iuſtificatur per fidem in
358Deum, ſecundum ſcripturas, vt ei non ſolum remittatur
359peccatum, ſed idem etiam ſanctificetur & renouetur per
360Spiritum ſanctum. Ea namqꝫ fides impetrat donum Spi-
361ritus ſancti, quo diffunditur charitas in cordibus noſtris,
362quæ quatenus ad fidem & ſpem accedit, eatenus per iuſti-
363tiam inhærentem uerè iuſtificamur. Hæc enim iuſtitia fi-
364de, ſpe ac charitate ita conſtat, ut ſi aliquam harum iuſti-
365tiæ huic ſubtraxeris, eandem ipſam mancam planè reli-
366queris.

367DE CHARITATE ET BO-
368nis operibus.↑

369CHaritas autem, quæ eſt finis præcepti, & plenitudo
370legis, ſimul ac iuſtificationem ingreditur, fœcunda
371eſt, iamq́ꝫ omnium bonorum operum ſemina intra ſeipſam
372includit. Quæ vt parata eſt ferre bonos iuſtitiæ fructus,
373ita fert eos in iuſtificato quàmprimum, & quoties debet,
374eiq́ꝫ operandi facultas impedimento aliquo non adimi-
375tur. Itaqꝫ fides, quæ per dilectionem non operatur, non
376videtur viua, ſed ſterilis potius ac mortua, authore Iaco-
377bo. Quinimò homo quantalibet fide præditus, ſi ei deſit
378charitas, manet in morte, ut Ioannes teſtatur, cum præ-
379ſertim charitas iam eſſe debeat pars vitæ æternæ in no-
380bis inchoatæ, & tandem per glorificationem perficiendæ.
381Quanquàm enim fides & ſpes deſinent, cum migraueri-
382mus in illa æterna tabernacula, charitas tamen manebit,
383& in eadem ipſa nobiſcum introibit, vt ſecundum eam
384beatiſsimè viuere, ac Deo, qui tum nobis erit omnia, ſem=
385piterno æuo frui poſsimus, Eſt tamen fides nihilominus
386vera, qua Chriſtiani ab infidelibus diſcernuntur, quatenus [Blatt: 6v ]
387ſcripturis & reuelatis à Deo aſſentiuntur, etſi eadem à cha=
388ritate diſiuncta ſit.

389Ex hoc maximo Dei dono, quod quanto magis in
390nobis augeſcit, tanto magis vetuſtas carnis noſtræ immi-
391nuitur, quæ manant tanquàm è fonte bona opera ad ſalu-
392tem cuiuſqꝫ iuſtificati tam neceſſaria ſunt, vt qui ea non fe=
393cerit, cum tenetur, gratiam Dei amittat, & tanquam pal-
394mes inutilis excindatur à Chriſto, & in ignem proijciatur,
395vt Chriſtus ipſe in Euangelio ſuo docet.

396Et quanquam opera hæc talia ſunt, vt Deus iure
397quodam ſuo ea à nobis exigere poſsit, & ſancti etiam, ſi
398omnia quæ eis præcepta ſunt, fecerint, & agnoſcere & di-
399cere debeant, ſe eſſe inutiles ſeruos, tamen cum ex charita-
400te profluant, & gratiæ Dei effectus ſint, ac quia Deus ſe=
401cundum ſuam voluntatem operantibus mercedem libera-
402liſsimè promiſit, eadem & temporalium bonorum, & ęter-
403næ vitæ remuneratione dignatur, ſecundum Apoſtoli te-
404ſtimonium, inquientis: Abundate in omni opere bono,
405ſcientes quod labor veſter non eſt inanis in Domino.
406Non enim eſt iniuſtus Deus, vt obliuiſcatur operis ueſtri
407& dilectionis, quam oſtendiſtis in nomine eius.

408Ac iuſtificati iam & ſerui facti iuſtitiæ, membra ſua
409exhibentes ſerua iuſtitiæ ad ſanctificationem, cooperante
410gratia bonis operibus abundant, & quanto magis eiſdem
411abundant, tanto maiora iuſtitiæ incrementa ipſis adiun-
412guntur, vt qui iuſti ſunt, iuſtiores fiant. Ne uerearis, in=
413quit ſcriptura, iuſtificari ad mortem. Item, Qui iuſtus eſt
414iuſtificetur adhuc. Et qui in Chriſto fructuoſus eſt, repur=
415gatur à patre cœleſti, vt fructum copioſiorem ferat, ut
416Chriſtus ipſe docet. Et hæc eſt illa ex operibus iuſtifica-
417tio, de qua Iacobus frater Domini.

418Quod reliquum eſt, etſi opera à Deo mandata ut ne-
419ceſſaria ad ſalutem, ſunt præcipuè vrgenda, iuxta illud
420Chriſti, Si vis vitam ingredi, ſerua mandata: Quæ
421tamen præceptis ſuperaddita aut piè aut honeſtè ſuſci=
422piuntur, ipſa etiam commendanda ſunt, ne à ſpiritu ſancto [Blatt: 7r ]
423multa horum in ſcripturis ſanctis commendante diſcre=
424pemus, aliâs relinquere aut uendere omnia, & ſequi Do-
425minum: Item ſeruare uirginitatem aut continentiam, bo-
426num & utile non eſſet. Quinimò Dauid cum ſaltaret an=
427te Arcam, iure fuiſſet irriſus à Michol. Item Paulus fru-
428ſtra remiſiſſet ſalarium ijs, quibus uerbum Dei prædica-
429uerat.

430Breuiter diſcernenda ſunt opera ſupererogationis,
431quæ ſupra præceptum (ut uerbo Chryſoſtomi vtamur)
432fiunt, ab ijs, quæ contra fiunt. Hæc enim Chriſtus ipſe
433damnat vt fermentum Phariſæorum. At illa Spiritus ſan-
434ctus in ſcripturis loquens commendat, inquiens, Volun-
435taria oris mei beneplacita fac Domine.

436DE FIDVCIA REMISSIO-
437nis peccatorum.↑

438HIc cauendum eſt, ne aut homines faciamus ſecuros ni=
439mis, ſibiq́ꝫ fidentes, aut anxia dubitatione in deſpera-
440tionem impellamus. Itaqꝫ cum Paulus dicat, Se quidem
441nullius peccati conſcium, ſed in hoc tamen non iuſtifica-
442tum eſſe, homo non poteſt ſine dubitatione propriæ infir-
443mitatis aut indiſpoſitionis credere ſibi peccata remiſſa eſſe,
444Sed tametſi non debet ſe in ſe ipſo iactare, non ita tamen
445terrendus eſt, vt de promiſsis Dei, deq́ꝫ mortis & reſurre-
446ctionis Chriſti efficacia dubitet, & deſperet ſe remiſsionem
447peccatorum, & ſalutem conſequi poſſe, Quin ei omnis
448ſpes & totius fiduciæ certitudo eſſe debet in precioſo ſan=
449guine Chriſti, qui effuſus eſt propter nos, & propter no-
450ſtram ſalutem, in quo ipſo reſpirare nos atqꝫ confidere &
451poſsumus certo & debemus, confirmante nos Spiritu ſan-
452cto, qui dat teſtimonium ſpiritui noſtro, quòd ſimus filij
453Dei.

454DE ECCLESIA.↑

[Blatt: 7v ] 455NVnc de Eccleſia, quæ eſt vniuerſitas Chriſtifidelium,
456agendum videtur, in quam Spiritus ſanctus ita con-
457trahit ac iungit renatos atqꝫ Chriſtianos, vt ſint vna do-
458mus, vnum corpus, ab vno Baptiſmo & vna fide, quæ,
459authore Paulo, vna eſt in omnibus Chriſtianis. Itaqꝫ etſi
460neceſſe eſt vitam Chriſtianorum, vt ad perfectum finem,
461quo tendit Eccleſia, perueniatur, bonam eſſe ac piam, ne-
462mo tamen ſibi perſuadeat, vllam vitę probitatem ſibi pro-
463futuram eſſe, niſi ſe huic fidelium vnitati & communioni
464iunxerit atqꝫ accommodauerit: Sit igitur Eccleſia domus
465Dei viuentis, & corpus illud, cuius caput eſt Chriſtus:
466Multi enim vnum corpus ſumus in Chriſto, inquit Pau-
467lus. Pro hac Eccleſia idem Dominus noſter Ieſus Chriſtus
468ſe tradidit, ut eam ſanctificaret, mundans ipſam lauacro
469aquæ in uerbo uitæ, ut exhiberet ſibi glorioſam, non ha-
470bentem maculam, aut rugam, aut aliquid huiuſmodi, Sed
471vt ſit ſancta, & immaculata. Ac cum Eccleſia vnica ſit illa
472columba, & corpus unum, certè vt hanc ſolam ſpiritu ſuo
473ſanctificat, & fouet Chriſtus: ita extra eam dona gratiæ
474ſuæ tribuit nemini. Qui igitur in communione huius cor-
475poris non eſt, nihilomagis Spirituſancto uiuificatur ad ſa=
476lutem æternam, quam vllum membrum naturale à corpo-
477re ſuo abſciſſum atqꝫ auulſum ad uitam naturalem, eò quòd
478ſpiritu uitali, ab uno ſuo capite defluente, non amplius ue-
479getatur. Itaqꝫ credendum eſt, neminem extra Eccleſiam
480Chriſtianam, & communionem eius ſpiritualem, vitam
481æternam conſequi poſſe. Communionis autem huius eam
482eſſe rationem, ut cum ſpiritus Chriſti ab eo, ut capite dela-
483batur in corpus ſuum, hoc eſt, Eccleſiam, & omnia mem-
484bra huius permeet, ſingula membra percipiant ex eo, quan=
485tum ſibi ſatis ſit ad ſalutem, & quod ſingulis bonum con=
486tingit, id omnibus commodare, atqꝫ adeò uniuerſitati ipſi
487conſulere. Nam (ut ait Apoſtolus) creſcunt membra in
488charitate per omnia in illo, qui eſt caput Chriſtus, ex quo
489totum corpus compactum & connexum, per omnem iun-
490cturam ſubminiſtrationis, ſecundum operationem vniuſ- [Blatt: 8r ]
491cuiuſqꝫ membri, augmentum corporis facit in ædificatio-
492nem ſui, in charitate. In tali coniunctione atqꝫ ſocietate
493hominum eſt ſumma coniunctio, dum membra pro ſe in-
494uicem ſollicita ſunt, & ſiue patitur membrum vnum, pati-
495untur omnia membra, ſiue gaudet vnum membrum, con-
496gaudent omnia membra.

497Et quanquam Eccleſia, quatenus conſtat membris ta=
498libus, quæ ſecundum charitatem viuunt, Sanctorum eſt
499tantum, & eatenus ſpiritualis & inuiſibilis, eadem tamen
500etiam ſenſibilis eſt, qualem Chriſtus ipſe monſtrat, inqui-
501ens, Dic Eccleſiæ. Ad hanc eandem pertinent Epiſcopi,
502qui regant populum, quem Chriſtus ſanguine ſuo acqui-
503ſiuit: Pertinent alij item miniſtri, Dedit namqꝫ Deus
504quoſdam quidem Apoſtolos, quoſdam autem Prophetas,
505alios vero Euangeliſtas, alios paſtores & Doctores. Ad
506hanc eandem Eccleſiam pertinet verbum Dei, quod in au=
507res influit: Pertinent Sacramenta: pertinent claues ligan-
508di atqꝫ abſoluendi: Pertinet poteſtas corcëndi per ex-
509communicationem: Pertinet ius ordinandi miniſtros Ec-
510cleſiæ: Pertinent vocationes ad munera Eccleſiaſtica:
511Pertinet deniqꝫ ius ſanciendi canones. Debent autem, quæ
512ad ſenſibilem & externam Eccleſiæ partem pertinent, ſer-
513uire ad conſummationem ſanctorum in opus miniſterij, in
514ædificationem corporis Chriſti. Iam in Eccleſia non ſo-
515lum ſancti, ſed etiam mali, vt huius membra, licet arida,
516verſantur. Vnde eam Chriſtus modo reti in mare iacto,
517& tam bonos quàm malos piſces comprehendenti, modo
518agro ſeminato, bonas fruges & zizania ſimul ferenti com-
519parat: Nam qui membra facti ſunt Eccleſiæ per Baptiſma,
520recidunt ſæpe in crimina, faciuntq́ꝫ ſe ſeruos peccati, atqꝫ
521æternæ damnationis reos. Et quanquàm gratiam commu=
522nionis ſanctorum & ſpiritualis Eceleſiæ amittunt, hærent
523tamen nihilominus in externa Chriſtianorum ſocietate
524atqꝫ Eccleſia, audiunt verbum Dei, & Sacramenta capiunt,
525& alia item ſenſibilia cum Eccleſia habent communia, niſi
526vel per excommunicationem iuſtam, vel per ſchiſma, vel [Blatt: 8v ]
527per hæreſim, vel per defectionem à fide Chriſtiana abſcin-
528dantur.

529Miſera eſt quidem conditio eorum, qui ex peccato
530mortali languent, & à ſpirituali communione remoti, in
531periculo æternæ damnationis verſantur. Sed quia tamen
532eis uerbum Dei audire, & Sacramentis item vti licet, vtili=
533ter hiſce tanquam inſtrumentis diuinæ gratiæ in commu-
534nionem Sanctorum reſtitui facilius poſſunt, præſertim
535cum in Eccleſia etiam externa Spiritus ſanctus ſalutem
536per verbum Dei & Sacramenta operetur. Verum Schiſ-
537matici, Hæretici, & à fide Chriſtiana deſciſcentes, quia
538non ſolum à Spirituali, ſed etiam externa Eccleſiæ ſocie=
539tate ſeiuncti ſunt, quamdiu in hoc calamitoſo ſunt ſtatu,
540non habent quo poſsint iuuari ac recreari: Imò tanquam
541membra à toto Eccleſiæ corpore abſciſſa in ſuam ipſo-
542rum pernitiem putreſcunt, non digni, qui in vlla corporis
543Chriſti parte conſiſtant, cuius unitatem tàm turpiter ſcin-
544dunt atqꝫ lacerant. Hinc illud Apoſtoli: Hominem hæ-
545reticum poſt unam & alteram admonitionem deuita, ſci-
546ens quia ſubuerſus eſt, qui huiuſmodi eſt, & delinquit,
547cum ſit proprio iudicio condemnatus.

548DE NOTIS ET SIGNIS
549Eccleſiæ ueræ.↑

550AC quoniam uarij ſunt cœtus humanæ conſociationis,
551operæ precium eſt notas & ſigna, quibus Eccleſia ab
552alijs ſocietatibus humanis diſcernatur, noſſe: cum præſer-
553tim qui ab Eccleſia vera deficiunt Schiſmatici atqꝫ Hæ-
554retici conſtituant ſuos cœtus, eisq́ꝫ authoritatem & no=
555men Eccleſiæ adiungere non dubitent, & alij eorum alio
556in loco Chriſtum eſſe dicant: à quibus ut caueamus no-
557bis, Chriſtus ipſe monet. Sunt igitur ſigna Eccleſiæ ve-
558ræ, hoc eſt, magnæ illius domus, in qua non ſolum ſunt
559vaſa aurea & argentea, ſed & lignea & fictilia: & quædam [Blatt: 9r ]
560in honorem, quædam in contumeliam: doctrina ſana,
561& rectus Sacramentorum vſus, quibus ab Ethnicorum
562& Iudæorum cœtibus Eccleſia diſiungitur, quorum
563vtriqꝫ & ſana doctrina, & Sacramentis noui Teſtamen-
564ti carent. Tertium ſignum eſt vnitas, quæ vinculo cha-
565ritatis & pacis continetur, ac membra Eccleſiæ ita con-
566glutinat, vt non ſolum quod perpetuus ſanctorum con-
567ſenſus ab Apoſtolis vſqꝫ ad nos recepit & approbauit,
568idem ſentiant, ſed etiam idem loquantur, monente Apo-
569ſtolo: Obſecro autem vos per nomen Domini noſtri Ieſu
570Chriſti, vt id ipſum dicatis omnes, & non ſint in vobis
571Schiſmata, ſitis autem perfecti in eodem ſenſu, & in ea-
572dem ſententia. Quartum ſignum Eccleſiæ veræ eſt, quod
573ſit Catholica & vniuerſalis, hoc eſt, per omnia loca &
574tempora diffuſa, & per Apoſtolos, eorumq́ꝫ ſucceſſores
575continuata vſqꝫ ad nos ſucceſsione, propagata vſqꝫ ad
576fines terræ, iuxta promiſsiones Dei: Poſtula à me & da-
577bo tibi gentes hæreditatem tuam, poſſeſsionem tuam ter-
578minos terræ. Item, Multi venient ab occidente & orien-
579te, & recumbent cum Abraham, Iſaac & Iacob in regno
580cœlorum. Item, Et eritis mihi teſtes in Hieroſolima, & in
581omni Iudæa & Samaria, & vſqꝫ ad ultimum terræ. Item,
582Et ego rogabo patrem, & alium paracletum dabit vobis,
583vt maneat uobiſcum in æternum, ſpiritum ueritatis, quem
584mundus non poteſt accipere.

585Hæc duo ſigna diſtinguunt Eccleſiam Chriſtianam
586à ſchiſmaticorum atqꝫ hæreticorum gregibus, qui vincu-
587lum pacis rumpunt, & à Catholica vnitate ſeipſos in
588ſuam ipſorum perniciem diuellunt, dum partem ſuam toti
589atqꝫ vniuerſæ Eccleſiæ anteferunt.

590DE AVTHORITATE ET
591poteſtate Eccleſiæ.↑

[Blatt: 9v ] 592ET ſi ſcriptura, ut Chriſtus inquit, ſolui non poteſt, &
593idcirco immobilis & omni humana authoritate ma-
594ior eſt, tamen fuit penes Eccleſiam authoritas diſcernen-
595di ſcripturas veras ab adulterinis. Hinc Canon ſcriptu-
596rarum qui germanas à falſis, quæ ſub nomine Apoſto-
597lorum atqꝫ diſcipulorum Domini obtrudebantur, di=
598ſcreuit.

599Et ut Eccleſia huius rei authoritatem poteſtatemq́ꝫ
600habuit ſemper, ſic etiam interpretandi, atqꝫ adeo ex eiſdem
601ſcripturis eliciendi & explanandi Dogmata. Quippe cum
602huic ſpiritus ſanctus non deſit, qui ipſam in omnem ducat
603veritatem, quemadmodum Chriſtus ipſe promiſit. Hinc
604illud Petri, Omnis Prophetia ſcripturæ propria interpre=
605tatione non fit, ſed ſpiritu ſancto inſpirati ſic locuti ſunt
606ſancti Dei homines. Atqꝫ hæc interpretandi poteſtas cum
607primis neceſſaria eſt, in ijs præſertim, quæ difficilia ſunt
608intellectu, id quod res ipſa docet.

609Habet præterea Eccleſia traditiones à Chriſto &
610Apoſtolis per manus Epiſcoporum adhæc vſqꝫ tempora
611delatas, quas qui conuellit, is negat eandem columnam
612eſſe & firmamentum ueritatis. Huius generis ſunt Baptiſ-
613mus paruulorum & alia.

614Conſtat item poteſtatem coërcendi atqꝫ excommu=
615nicandi eſſe penes Eccleſiam, idq́ꝫ ex inſtituto Chriſti de
616poteſtate ligandi, cui conſentaneum eſt illud Apoſtoli:
617Tollite malum ex uobis.

618Habet item poteſtatem iuriſdicendi. Nam cui com-
619petit ius coërcendi, & poteſtas iuriſdicendi deeſſe non
620poteſt.

621Ac ſi quæſtiones dubiæ oriantur in Eccleſia, habet
622quidem hæc poteſtatem iudicandi de eiſdem atqꝫ decer-
623nendi, idq́ꝫ per Synodum. Et quod hæc in ſpiritu ſancto
624legittimè congregata decernit, Spiritus ipſe ſanctus decer=
625nere uidetur, iuxta illud Concilij Hieroſolymitani: Vi-
626ſum eſt ſpiritui ſancto & nobis. Itaqꝫ ſaluberrimam eſſe
627Conciliorum authoritatem dubitare debet nemo.

[Blatt: 10r ] 628Et quod ex eodem Concilio Hieroſolymitano intel=
629ligitur, eſt etiam penes Eccleſiam poteſtas conſtituendi
630Canones, idq́ꝫ ad vtilitatem Eccleſiæ, cuius poteſtas om=
631nis eſt ad ædificationem, & non ad deſtructionem.

632DE MINISTRIS ECCLESIAE. ↑

633HAbet Eccleſia doctrinam diuinitus traditam, quæ
634populo explicanda eſt: habet ſacra & externa, quæ
635piè & ſalubriter ad vtilitatem Chriſtianorum tractanda
636ſunt atqꝫ explicanda, Quo minus miniſtri, qui muneri-
637bus ad has res neceſſarijs funguntur, eidem Eccleſiæ de-
638eſſe vel poſſunt vel debent. At munera quidem hæc om-
639nibus Chriſtianis communia non ſunt: verum Deus ipſe
640initio dedit quoſdam quidem Apoſtolos, quoſdam Pro-
641phetas, alios vero Euangeliſtas, alios autem Paſtores &
642Doctores ad conſummationem ſanctorum in opus mini-
643ſterij, in ædificationem corporis Chriſti. Itaqꝫ tempore
644Apoſtolorum non omnibus data fuit poteſtas ad fun-
645ctionem munerum Eccleſiæ, ſed certis tantum ijſq́ꝫ ad ea-
646dem ipſa ſegregatis. Nam cum Antiochiæ eſſet Barna=
647bas, Lucius, Manahen, & Saulus, miniſtrantibus illis Do-
648mino (ut Lucas in Actibus Apoſtolorum ſcripſit) & ie-
649iunantibus, dixit illis Spiritus ſanctus, Segregate mihi
650Saulum & Barnabam in opus, ad quod aſſumpſi eos. Ca-
651uendum eſt igitur nobis, ne ſpiritale ſacerdotium, quod
652omnibus Chriſtianis, quos Spiritus ſanctus vnxit, com-
653mune eſt, cum hoc externo atqꝫ miniſteriali, quod non
654omnium eſt, ſed eorum tantum, qui ad hoc uocati atqꝫ ri-
655tè ordinati ſunt, confundamus. Quod ſine graui ac per-
656nicioſa Eccleſiarum perturbatione atqꝫ calamitate acci-
657dere non poteſt.

658DE PONTIFICE SVMMO
659& Epiſcopis.↑

[Blatt: 10v ] 660ATqꝫ ut Eccleſia, quæ eſt vnius capitis, hoc eſt Chri-
661ſti, unum corpus, eo facilius in unitate contineri poſ-
662ſet, etſi multos habet Epiſcopos, qui populum eius, quem
663Chriſtus precioſo ſanguine ſuo acquiſiuit, regant, idq́ꝫ iu-
664re diuino, Vnum tamen in remedium ſchiſmatis, qui cæ-
665teris omnibus præſit, cum plenitudine poteſtatis ſummum
666Pontificem habet, idq́ꝫ pro prærogatiua Petro conceſſa,
667Quod ipſum quàm utile ſit ad auertenda ab Eccleſia ſchiſ=
668mata, ſatis conſtat ijs, qui non ignorant à contemptu hu-
669ius ſummi Sacerdotis plerunqꝫ ſchiſmata orta eſſe, ut Cy=
670prianus ſcribit, & res ipſa teſtatur. Qui igitur Cathedram
671Petri tenet ſummus Pontifex, eo iure, quod Petrus accepit
672à Chriſto dicente, Paſce oues meas, vniuerſam Eccleſiam
673& gubernat, & gubernare debet. Qua tamen poteſtate ſua
674uti debet non ad deſtructionem, ſed ad ædificationem.
675Hanc autem plenitudinem poteſtatis, ſic uidetur Chriſtus
676Petro eiusq́ꝫ ſucceſſoribus dediſſe, ut reliquis Epiſcopis
677partem ſollicitudinis eis commiſſæ non abſtulerit, ſed ſua-
678rum Eccleſiarum & diocœſium ueros iure diuino Epiſco-
679pos eſſe uoluerit. Debent autem Chriſtiani omnes & Pon-
680tifici ſummo, & ſinguli ſuis etiam Epiſcopis parere, iux-
681ta illud Apoſtoli, Obedite Præpoſitis veſtris, qui uigi-
682lant pro animabus ueſtris.

683DE SACRAMENTIS
684in genere.↑

685SAcramenta duabus potiſsimum de cauſis diuina au-
686thoritate inſtituta ſunt. Altera, ut ſint ſigna & notæ
687quædam magnæ illius congregationis, quæ eſt Eccleſia,
688In nullum enim nomen coagulari homines poſſunt, niſi
689aliquo ſignaculorum vel Sacramentorum uiſibilium con=
690ſortio colligentur. Quamobrem Dominus noſter Ieſus
691Chriſtus ſocietatem noui populi ſacramentis numero pau=
692ciſsimis, obſeruatione facilimis, ſignificatione præſtantiſ-
693ſimis colligauit, Baptiſmo videlicet, Confirmatione, Eu- [Blatt: 11r ]
694chariſtia, Pœnitentia, Extrema vnctione, Ordine & Ma-
695trimonio. Altera vero eſt, vt non ſolum ſignificent, ſed
696etiam ſanctificent & conferant inuiſibilem Dei gratiam,
697non propria rerum externarum virtute, aut merito mini-
698ſtri, ſed Domini inſtituentis ac ſecretius operantis. Itaqꝫ
699etſi decet bonum eſſe Sacramentorum miniſtrum, tamen
700malus etiam poteſt ea vtiliter diſpenſare.

701DE BAPTISMO.↑

702AC primò quidem, quia homini ad ſalutem neceſſa=
703rium eſt, vt regeneretur in nouam creaturam, cum
704aliâs natura ſit filius iræ, inſtituit Chriſtus ipſe Sacramen=
705tum Baptiſmi, vt ſit lauacrum illius noſtræ regeneratio=
706nis: quod ſanè homini non minus eſt neceſſarium ad vi=
707tam nouam atqꝫ ſpiritualem, quàm natiuitas carnalis ad
708vitam naturalem, Nec ſalutem quiſquam conſequi poteſt,
709niſi aqua & Spiritu ſit renatus, ut Chriſtus ipſe teſtatur:
710Hoc igitur Sacramentum abluit nos, ſanctificat, iuſtificat,
711hoc Sacramentum facit, vt conſequamur remiſsionem pec=
712catorum noſtrorum, Originalis atqꝫ actualium: hoc deniqꝫ
713Sacramentum tale eſt omnino, tanq́ꝫ ſalutare, vt qui eo
714initiatur, induat Chriſtum, ut Paulus ſcribit.

715Conſtat autem Sacramentum hoc verbo Dei &
716aqua, Nam ſimulac uerbum ad elementum accedit, fit Sa=
717cramentum, cuius lauacro regeneramur & mundamur ab
718omni peccato. Itaqꝫ quoties aquam corpus abluentem
719cernimus foris, toties Spiritum quem non cernimus, intus
720plus operari cogitemus.

721Iam formam verborum, ſine quibus Myſterium hoc
722confici non poteſt, Chriſtus Apoſtolis tradidit, cum præ-
723ceperit, vt in nomine patris & filij & ſpirituſſancti bapti-
724zarent. Huic præcepto Domini, quoties Baptiſmus con-
725fertur, & fides accipientis, ſi adultus ſit, pro infantibus
726vero cum ſuſcipientium eos, & pro ipſis confitenti-
727um, tum totius Eccleſiæ fides, & fungentis Miniſtri [Blatt: 11v ]
728verbum innititur, quatenus hic ait: Ego te baptizo in no-
729mine Patris & filij & ſpiritus ſancti.

730Ac nobis quidem videtur ad excitandam fidem,
731conſolationemq́ꝫ adultorum vehementer pertinere, vt in-
732telligant, qui in nomine Patris, & Filij, & Spiritus ſancti
733baptizantur, Se iam poteſtate, virtute & potentia Patris,
734& Filij, & Spiritus ſancti conſecrari ac ſanctificari, ſeq́ꝫ to-
735tos reconciliari Deo, & iam peculium Dei fieri, qui eſt Pa-
736ter, & Filius, & Spiritus ſanctus, in cuius tutelam iam tran=
737ſeunt, ſeq́ꝫ fœdere ſempiterno cum Deo iungunt, quatenus
738Diabolo eiusq́ꝫ operibus abrenuntiant, promittuntq́ꝫ ſe
739Deo militaturos.

740Quod autem ad munus baptizandi attinet, etſi hoc
741ad Sacerdotes maximè pertinet, tamen Laicus etiam rectè
742& vtiliter in caſu neceſsitatis baptizare poteſt. Nec, ſi Hę-
743reticus baptizarit, dummodo debita materia, forma ac in-
744tentione vtatur, Sacramentum hoc iterandum eſt, cum
745hoc idem non dignitate miniſtri, ſed veritate verbi diuini,
746& Spiritus ſancti virtute conſtet.

747Quanquàm autem baptiſmus aufert omnia inquina-
748menta noſtra ſecundum ſcripturas, hic tamen non omnem
749viciatæ naturæ languorem aufert, vt ſupra etiam monui-
750mus. Relinquit enim concupiſcentiam ad malum incli-
751nantem, reatu ipſo ſublato. Concupiſcentia autem illa con=
752tra bonum in homine ſpiritum pugnare non deſinit, quo-
753ad in hac terra viuimus.

754In quo tamen ipſa baptiſmi virtus nobis non deeſt,
755vt quæ non ſolum peccati omnis reatum ſemel ademit,
756ſed contra concupiſcentiam adhuc hærentem in nobis, &
757deſideriorum bella cientem firmat vires noſtras per ſpi-
758ritum ſanctum, quo ipſo ita munimur contra omnem con-
759cupentiæ vim, vt reſiſtere ei ac præualere poſsimus, mo-
760nente Apoſtolo, Spiritu ambulate, & deſideria carnis non
761perficietis.

[Blatt: 12r ] 762DE CONFIRMATIONE.↑

763ATqꝫ vt homini ad vitam corporis non ſolum neceſſe
764eſt, ut naſcatur ac ſit, ſed etiam ut creſcat, atqꝫ nutria-
765tur, ita eidem ad ſalutem non ſolum neceſſe eſt regenera-
766ri, uerumetiam in bono confirmari, & per uirtutem Spi-
767ritus ſancti augeri. In quam rem inſtitutum eſt Sacramen-
768tum cum primis utile, ipſa nimirum Confirmatio, quam
769celebrarunt Apoſtoli, cum Samaritanis imponerent ma-
770nus, cum vtili huius efficatia, ut in Actibus Apoſtolorum
771ſcriptum eſt. Et quod hic egerunt Apoſtoli, Chriſti no=
772mine fecerunt, & in myſterio hoc inducendo, non aliter
773quàm in alijs partibus muneris ſui, vicem Chriſti geſsiſſe
774videntur. Innititur autem myſterium hoc promiſsionibus
775Chriſti de gratia Spiritus ſancti, huiusq́ꝫ miſsione. Ego
776mittam promiſsionem patris in vos. Item, Paracletus au=
777tem ſpiritus, quem mittet pater in nomine meo, ille doce-
778bit vos omnia. Et quanquàm Sacramentum Confirma-
779tionis initio impoſitione manuum tantum celebratum
780fuit, tamen Eccleſia ſub ipſis ſtatim Apoſtolorum tempo-
781ribus, ex eorundem traditione, ut externo ſigno internam
782Spiritus ſancti vnctionem deſignaret, ritui eius adhibuit
783Chriſma, cum impreſsione ſigni ſanctæ crucis, quem mo-
784rem eumq́ꝫ peruetuſtum Eccleſia Catholica approbare
785non deſinit, & credit quos famulos ſuos Deus regenera-
786uit ex aqua & ſpiritu, eoſdem hoc Myſterio ita conſigna=
787ri, ut ſeptiformem Spiritum ſanctum Paracletum de cœ-
788lis, Spiritum ſapientiæ & intellectus, Spiritum conſilij &
789fortitudinis, Spiritum ſcientiæ & pietatis ac timoris ca-
790piant. Hæc cum credat, & in huius Sacramenti admini=
791ſtratione teſtificetur Eccleſia Catholica, quæ eſt optima
792myſteriorum Dei interpres, qui aliter ſentit, eandem ne-
793gat ueritatis columnam eſſe atqꝫ firmamentum.

794Vis igitur Sacramenti huius eſt, ut qui eo confir-
795mantur, accipiant Spiritum ſanctum, quo in uia ſalutis
796progredi, perſeuerare, & tentationibus atqꝫ inſidijs car- [Blatt: 12v ]
797nis, mundi, Diaboli, fœliciter reſiſtere poſsint.

798Ac quia pleriqꝫ eorum, qui baptizantur infantes
799ſunt, nec fidei profeſsionem per ſe ædunt, conueniet vt
800pueri, cum iam adulti, & de religione Chriſti iam ſatis in-
801ſtructi, ad percipiendum Confirmationis Sacramentum
802accedunt, fidem Chriſti & obedientiam Eccleſię ſuo etiam
803ore profiteantur, & ieiuni atqꝫ confeſsi, hoc ſacro Myſte-
804rio inicientur, quemadmodum per Concilium Aurelia-
805nenſe conſtitutum eſt. Non tamen cenſemus propterea
806paruulos ab hoc Sacramento repellendos eſſe, cum Chri-
807ſtus ipſe non dubitarit, eis manus imponere. Non enim
808legem hic damus Eccleſijs. Miniſter autem huius Sacra-
809menti ſit Epiſcopus, id quod conſenſu totius Eccleſiæ Ca=
810tholicæ, & Apoſtolorum Praxi comprobatur.

811DE SACRAMENTO POENI-
812tentiæ.↑

813AC quoniam homines renati ſæpè in grauia crimina
814incidunt, inſtituit Chriſtus Sacramentum pœniten-
815tiæ, quod poſt Baptiſma ſit nobis tanquàm ſecunda ta-
816bula in naufragio. In hunc enim vſum tradidit clauem
817ſoluendi, inquiens, Accipite Spiritum ſanctum, quorum
818remiſeritis peccata, remittuntur eis, Simulac enim pecca-
819torem peccati ſui pœnitet verè, idemq́ꝫ cum fiducia acce-
820dit ad thronum miſericordiæ, & credit hoc Sacramento
821accipi, quod Chriſtus promiſit, fit ei ſicuti credit, nec deeſt
822Sacramento huic, quod promiſſum eſt, vt enim Sacramen-
823ta alia, ſic & hoc vim habet ſanctificandi. Conſiſtit autem
824Sacramentum hoc in abſolutione Sacerdotis, quæ inſtitu-
825to & uerbo Chriſti nititur, qui in hanc rem poteſtatem
826ſuam delegat Sacerdotibus, inquiens, Sicut me miſit pater,
827& ego mitto vos, Accipite Spiritum ſanctum, quorum re-
828miſeritis peccata, remittuntur eis. Sed quia tamen Sacer-
829dos non ſolum habet poteſtatem remittendi, verumetiam
830ligandi, cum utraqꝫ ſimul diuinitus tradatur, uidetur eate- [Blatt: 13r ]
831nus poteſtatem iudicandi accipere, quatenus hanc utriuſ-
832que clauis poteſtatem accipit, nec eam exercere poſſe, niſi
833intelligat vtrum remittere, an retinere debeat. Tale autem
834iudicium non poteſt aliunde, quàm ex confeſsione oris &
835peccatorum enumeratione hauriri. Nam cum plæraqꝫ ho-
836minum delicta ſine teſte committantur, occulta autem cri=
837mina animam etiam ſaucient, atqꝫ occidant, ac manifeſtis
838interdum grauiora, & periculoſiora ſint, Sacerdos de his
839non ſanè iudicare poteſt, niſi qui commiſit, ea recenſeat &
840confiteatur, & hæc ſua quaſi vulnera ipſe aperiat.

841Itaqꝫ quatenus ad ſananda hominum delicta pœni-
842tentiæ remedium monſtratum eſt, eatenus etiam confeſsio
843pœnitentis cum enumeratione peccatorum nobis com-
844mendata uidetur. Quare ut Sacramentum Pœnitentię, tan=
845quàm ſalutare & neceſſarium probandum eſt populo
846Chriſtiano, ita ipſa etiam confeſsio & peccatorum enume=
847ratio, quæ vt non nimis laxanda eſt, ita viciſsim non ni-
848mis aſtringenda. Delicta enim quis intelligit? Itaqꝫ enu=
849meranda ſunt peccata, quæ non quidem anxiè nimis, ſed
850tamen diligenter cogitanti, & ſeſe excutienti in mentem
851veniunt: Quę autem in mentem non ueniunt, generali con=
852feſsioni rectè includuntur, & nihilo ea minus remittuntur,
853quàm ſi ea confitendo enumeraſſes. Et quoniam hic ex ab=
854ſolutione quæritur uenia, non tantum oneris imponit
855Confeſsio, quantū conſolationis abſolutio credenti affert.

856Iam etſi illa ſatisfactio, quæ culpam & æternam pœ-
857nam expiat, ſoli Chriſto tribuenda eſt, ſatisfactio tamen,
858quæ in pœnitentiæ fructibus conſiſtit, maximè autem in
859ieiunio, Eleemoſyna, & oratione, ſiue à nobiſipſis ſuſce=
860pta, ſiue à Parochis & diſpenſatoribus Sacramentorum
861iniuncta, ſi ex fide & charitate peragitur, peccatorum cau-
862ſas excindit, & peccati reliquijs medetur, ac temporalem
863pœnam uel tollit uel mitigat, & in exemplum deniqꝫ ad-
864hibetur.

865Sed ut ad abſolutionem Sacerdotis, in qua conſiſtit
866vis Sacramenti Pœnitentiæ, redeamus, forma eius & uer- [Blatt: 13v ]
867bum tale eſſe debet, vt qui confitetur, audire atqꝫ intellige=
868re poſsit, ſibi virtute, merito ac beneficio Chriſti peccata
869remitti, iuxta huius inſtitutum & uerbum, Quorum remi-
870ſeritis peccata, remittuntur eis. Nam hoc munus eſt Dei,
871cum miniſterium ſit Sacerdotis, vt uerbis Ambroſij uta=
872mur.

873DE SACRAMENTO
874Euchariſtiæ.↑

875QVi iam per Sacramentum pœnitentiæ reuixit in Do-
876mino, ei item neceſſe eſt ali, & in bono ſpirituali cre-
877ſcere. Inſtituit igitur Chriſtus Sacramentum Euchariſtiæ
878ſub uiſibili ſpecie panis & uini, quod uerum Chriſti cor-
879pus & ſanguinem nobis prębet, & hoc ſpirituali cibo unit
880nos ſibi ut capiti, & membris corporis ſui, ut in ipſo ad
881omne bonum enutriamur, & cum ſanctis in eorumq́ꝫ com=
882munione augeſcamus per charitatem, Vnus enim panis,
883vnum corpus multi ſumus, omnes qui ex vno pane par=
884ticipamus, inquit Paulus. Forma autem huius Sacramen=
885ti, ſunt uerba illa ſolennia, quæ Chriſtus ipſe dedit, hoc
886eſt corpus meum. Et iterum. Hic eſt enim calix ſanguinis
887mei, &c. Quod ſi igitur Chriſto & uerbo eius tantum tri-
888buimus, quantum debemus, dubium non eſt, quin ſimul ac
889uerba eadem accedunt ad panem & vinum, ex his fiat ue-
890rum corpus, & uerus Sanguis Chriſti, quatenus panis ac
891vini Subſtantia in uerum Chriſti corpus & ſanguinem
892tranſmutatur. Quod qui negat, idem Chriſti omnipoten-
893tiam in dubium uocat, & eundem ipſum vanitatis inſimu-
894lat. Quo magis cauendum eſt, ne indignè hoc Sacramen-
895tum ſumatur, Scriptum eſt enim, Nam qui edit aut bibit
896indignè, iudicium ſibi edit ac bibit, non dijudicans corpus
897Domini. Propter hoc multi inter uos infirmi ſunt, ac im-
898becilles, & dormiunt multi. Indignè autem ſumit Sacra-
899mentum illud, quicunqꝫ aut aliter de eo ſentit quàm opor-
900teat, aut non verè reſipiſcit. Nam (ut Auguſtinus inquit) [Blatt: 14r ]
901mutet vitam, qui vult accipere uitam: nam ſi non mutet
902vitam, ad iudicium accipiet uitam, & magis ex ipſa cor-
903rumpitur quàm ſanetur, magis occiditur quàm viuificetur,
904Itaqꝫ probanda eſt conſuetudo Eccleſiæ, quæ hominem
905non ante ad Sacramentum Euchariſtiæ ducit, quàm Pœ-
906nitentię Sacramentum eum repurgarit. Habet Euchariſtia
907vim roborandi in bono ſpirituali, cui rei non ſanè vllus
908eſt locus, niſi repurgatio peccatorum anteceſſerit. In quo
909ipſo imitari debemus bonos medicos, qui non ante præ-
910bent, quæ roborare ac confirmare poſſunt, quàm malos
911humores è corporibus eiecerint, Quod niſi fecerint, non
912proſunt ægroto, ſed magis obſunt. Iam quanto maior hic
913adhibenda eſt cautio, ne indignè ſumas, tanto plus conſo-
914lationis capiunt, qui Euchariſtiam dignè ac piè ſumunt, &
915cogitant ſe pane è cœlo deſcendente, qui uitam dat mun-
916do, veſci, & ex hoc verum atqꝫ ſpirituale robur contra
917omnia mala percipere.

918DE SACRA VNCTIONE.↑

919SAcramenta, quæ paulò ſuperius poſuimus, magnam
920ſanè & multiplicem vtilitatem generi humano affe-
921runt, dum aut ex uetuſtate carnis languentes regenerant,
922aut regeneratos in gratia, quam acceperunt, confirmant,
923aut relapſos in gratiam vnde deciderunt, reſtituunt, aut
924reſtitutos Chriſto firmius vniunt. In quem uſum eumq́ꝫ
925ſalutarem, non deeſt Sacramentis gratia Chriſti, ſed hæc
926potius per eadem veluti inſtrumenta hominibus tribui-
927tur. Quanquàm igitur horum Sacramentorum vtilitas
928latiſsimè per omnem vitam patet, tamen ne homo, cum
929ægrotat, deſyderet ſubſidium peculiare, quod hoc eius pe-
930riculoſiſsimo tempore, vel corpori ipſius ſubuenire, vel
931animam contra ignita Satanæ tela munire poſsit, inſti-
932tuta eſt Vnctio ſacra, ad quam oratio Eccleſiæ accedat,
933Hanc vnctionē primi exercuerunt Apoſtoli, qui mandato [Blatt: 14v ]
934Domini ad prædicandum Euangelium miſsi, dæmonia
935eijciebant, & oleo vngebant multos infirmos, & ſanaban-
936tur. Quæ vtiqꝫ Sacramentalis & myſtica, non medicinalis
937aut corporalis vnctio fuit, ad quam inter initia fidei exter-
938na etiam corporis ſanitas, quaſi quoddam internæ ſana-
939tionis ſignum, conſequebatur, quemadmodum in alijs Sa=
940cramentis ad commendationem & confirmationem rudis
941adhuc fidei, interna virtus externis & ſenſibilibus ſignis
942& miraculis demonſtrabatur.

943Nunc uero adulta & corroborata fides, ſigna, quæ
944infirmis dantur, non requirit. Huius myſticæ & ſalutaris
945Vnctionis à Domino fundatæ ritum quo adminiſtrari
946eam conueniat, Apoſtolus Iacobus promulgauit, Infirma=
947tur quis in uobis, inducat Presbyteros Eccleſiæ, vt orent
948ſuper eum, vngentes eum oleo in nomine Domini, & ora-
949tio fidei ſaluabit infirmum, & alleuiabit eum Dominus,
950&c. Quanti autem in Eccleſia eſſe debeat teſtimonium fra=
951tris illius Domini? teſtimonium dicimus, imò uero pro-
952mulgatio, quam cum fecit legatus atqꝫ Apoſtolus Chriſti,
953Chriſtus vt à ſe factam procul dubio ratam habuit, qui
954igitur contemnit hoc Sacramentum, Chriſtum ipſum con=
955temnere, & gratiam, quam hic per vnctionem ſacram no-
956bis quodammodo porrigit, aſpernari videtur, atqꝫ hoc
957fuerit tanto periculoſius quanto grauius eſt diſcrimen, in
958quo ægrotus uerſatur, non ſolum corporis, ſed etiam ani-
959mæ, in quod poteſtates tenebrarum eum adducunt, quate-
960nus in extremo uitæ tempore omnes quaſi machinas ad
961extinguendam ſalutem hominis admouent, eiusq́ꝫ animum
962terroribus incredibilibus frangere, & in deſperationem
963impellere conantur.

964Vnctionem quidem hanc ſacram ſolis infirmis ad-
965hibendam Iacobus Apoſtolus inſinuat, quod reliqui
966etiam Apoſtoli ſeruauerunt, Non tamen in omnibus, ſed
967periculoſis modo infirmitatibus, & ubi uitæ huius interi-
968tus timetur, exercenda eſt myſtica illa vnctio.

[Blatt: 15r ] 969DE SACRAMENTO
970ordinis.↑

971QVod autem ad miniſteria Eccleſiæ attinet, quanto
972hæc maiora ſunt, tanto magis dono Dei ac gratia
973egent, Quanquàm enim Chriſtiani omnes ſunt Sacerdo-
974tes, quatenus ſpirituales hoſtias Deo offerre, & nomen
975item eius in omni loco vtiliter inuocare poſſunt, non om=
976nes tamen ſunt Eccleſię miniſtri. Sed iam inde ab ortu Ec=
977cleſiæ ſegregati ſunt quidam in miniſterium Eccleſiæ, qui
978huius muneribus fungerentur, & eoſdem ita diſtinxit
979Deus, ne ijdem omnia poſſent, neúe ex promiſcua illa ra-
980tione perturbatio naſceretur. Neqꝫ enim Deus eſt confu-
981ſionis author. Inſtitutum eſt igitur Sacramentum ordinis,
982cum ſigno impoſitionis manuum, & alijs huic Sacramen-
983to congruentibus ritibus, quo qui conſecrarentur ad mu-
984nera Eccleſiæ, acciperent gratiam, qua ad eadem ipſa mu-
985nera adminiſtranda apti, habiles, atqꝫ idonei efficerentur.
986Hinc illud Apoſtoli ad Timotheum: Noli negligere gra=
987tiam quæ in te eſt, quæ data eſt tibi per Prophetiam, cum
988impoſitione manuum Presbyterij. Hoc autem ordinis Sa-
989cramentum verbis Chriſti nititur, Sicut me miſit pater, &
990ego mitto uos. Accipite Spiritum ſanctum, quorum remi-
991ſeritis peccata, remittuntur eis. Item, Euntes in mundum
992uniuerſum, prædicate Euangelium omni creaturæ. Item,
993Euntes docete omnes gentes, baptizantes eas. Item, Hoc
994facite in meam commemorationem. Quibus igitur in per-
995petua Eccleſiæ ſucceſsione manus imponunt Epiſcopi, vt
996ordinibus initientur, poteſtatem muneris ſui exequendi
997dant, Quæ ſanè duplex eſt. Ordinis videlicet & Iuriſdi-
998ctionis, Sub alteram cadit miniſterium verbi diuini, admi-
999niſtratio Sacramentorum, & Eccleſiarum ordinatio ad
1000ædificationem, Sub alteram uero poteſtas excommuni=
1001candi, & pœnitentes abſoluendi. Ordines autem quos Ca=
1002tholica Eccleſia agnoſcit, ſunt hi ſeptem, Presbyterorum, [Blatt: 15v ]
1003Diaconorum, Subdiaconorum, Acoluthorum, Lectorum,
1004Exorciſtarum, Oſtiariorum, quibus diſtincta munera, eaq́ꝫ
1005aut neceſſaria Eecleſijs, aut vtilia aſsignari debent, ut faci-
1006le appareat, eum de Eccleſia Chriſtiana male mereri, qui=
1007cunqꝫ Ordines hos uel ſpernit, uel tollit.

1008DE SACRAMENTO
1009Matrimonij.↑

1010INſtituerat Deus in paradiſo Matrimonium, quo Mas
1011& Fœmina ad perpetuam, & indiuiduam vitæ ſocieta-
1012tem coniungerentur, iuxta uerbum Domini, Quamobrem
1013homo relinquet patrem & matrem, & adhærebit vxori
1014ſuæ, & erunt duo in carne una. Quanquàm autem Matri=
1015monium ad tam arctam hominum ſocietatem inſtitutum
1016erat, tamen ſub lege Patrum matrimonia à prima inſtitu=
1017tione duobus modis degenerarunt, Videlicet ut & unus
1018plures uxores duceret, & ductam aliquando dato libello
1019repudij à ſe dimitteret, Quorum prius ex diſpenſatione
1020Dei permiſſum, futuri temporis myſterio ſeruiebat, ut per
1021plures unius uiri uxores inſinuaret, Chriſtum tam ex Sy-
1022nagoga, quàm ex multitudine gentium, Eccleſiam ſibi col=
1023lecturum, & ſponſam ſibi adiuncturum, & vt fœcunditate
1024plurium vxorum Chriſto Saluatori, ex eorum ſemine na=
1025ſcituro, ſeruirent. Repudium uero Moſes populo ob duri-
1026tiam cordis permiſit, leuius ducens vxorem à uiro odio
1027habitam dimitti, quàm occidi, ut cæde eius nouis nuptijs
1028locum aperiret. Verum poſtquàm plenitudo gratiæ uenit,
1029ut alia quæ uel in cœlo, uel in terra eſſent, reſtaurauit
1030Chriſtus, Sic etiam Matrimonium reſtituit. Hinc illud
1031Chriſti, Qui fecit hominem ab initio, maſculum & fœmi-
1032nam fecit eos, & dixit: Propter hoc dimittet homo pa-
1033trem & matrem, & adhærebit vxori ſuæ, & erunt duo in
1034carne vna. Itaqꝫ iam non ſunt duo, ſed vna caro, Quos
1035igitur Deus coniunxit, homo non ſeparet. Et paulò poſt.
1036Moſes ob duriciam cordis ueſtri permiſit vobis dimittere [Blatt: 16r ]
1037vxores veſtras, ab initio autem non fuit ſic. Quamobrem
1038quicunqꝫ dimittit vxorem ſuam, niſi ob fornicationem, &
1039aliam duxerit, mœchatur.

1040Quod Apoſtolus interpretatur, cum ait: Iis, qui ma=
1041trimonio iuncti ſunt, præcipio non ego, ſed Dominus,
1042vxorem à viro non diſcedere, quod ſi diſceſſerit, manere
1043innuptam, aut viro ſuo reconciliari. Hæ itaqꝫ Chriſtiani
1044Matrimonij ſingulares conditiones manifeſtis ſcripturæ
1045ſanctæ teſtimonijs comprobantur, vna, vt ſit matrimoni-
1046um duorum tantum, hoc eſt, viri vnius cum vna muliere
1047coniunctio. Duo, inquit, erunt in carne vna. Nec ſic iun-
1048ctis liceat, defraudato coniuge ſuo, alicui tertio corporis
1049ſui poteſtatem permittere, prohibente Apoſtolo, & dicen-
1050te: Mulier poteſtatem corporis ſui non habet, ſed uir, Si-
1051militer & vir non habet poteſtatem ſui corporis, ſed mu-
1052lier. Altera conditio eſt, vt uinculum coniugij inter duos
1053ſemel colligatum, nullo amplius diuortio, ſed ſola alter-
1054utrius morte diſſoluatur. Nam quod Chriſtus ob fornica-
1055tionem dimitti poſſe vxorem inſinuat, hæc ſeparatio tho-
1056ri & menſæ conſuetudinem inter coniuges ſcindit, vincu=
1057lum coniugij non ſoluit, ita vt adulterium committat, ve-
1058lut alienam contrectans vxorem, quiſquis ſic dimiſſam
1059duxerit.

1060Quoniam igitur Chriſtus matrimonium gratia ſua
1061melius fecit, & arctiore quaſi uinculo conſtrinxit, ut quem=
1062admodum Chriſtus unius Eccleſiæ unus eſt ſponſus, idq́ꝫ
1063indiſſolubili nexu, Sic unius uxoris unus ſit maritus, idq́ꝫ
1064perpetua coniunctione, & ſimiliter atqꝫ Chriſtus cum Ec-
1065cleſia ſponſa ſua perpetuò iungitur, Quare matrimonium
1066non ſolum coniunctio eſt maris atqꝫ fœminæ, ſed etiam
1067Sacramentum, ob gratiam Chriſti, quæ ei nunquàm deeſt,
1068ut cum uir uxorem ſuam diligere poſsit, perinde quaſi
1069Chriſtus Eccleſiam, ſic ille cum hac colat ſocietatem indi-
1070uiduam, ut una ſit in perpetuum contentus, nec cum hac
1071innita diuortium faciat, exceptis cauſis quæ iure diuino
1072explicantur.

[Blatt: 16v ] 1073Ac quoniam Deus fouet matrimonium gratia ſua,
1074idemq́ꝫ approbat, quatenus coniuges inter ſe matrimoni=
1075um contrahunt, Signum datur illuſtre, ad ſperandum con-
1076ſuetudinem ipſorum cum bonam eſſe per ſe, tum Deo gra=
1077tam. Et quanquàm prolis procreandæ cauſa matrimoni-
1078um potiſsimum contrahi debet, tamen qui contrahit etiam
1079fornicationis vitandæ cauſa, non peccat: habeat enim
1080vnuſquiſqꝫ vxorem ſuam propter fornicationem, inquit
1081Paulus. Vis igitur Sacramenti huius eſt, ut intelligant
1082coniuges ſe non humana, ſed diuina authoritate coniun=
1083ctos gratiam accepiſſe, qua ipſis legittimus congreſſus non
1084imputetur ad culpam, qua item Chriſtianus vxorem gen-
1085tilem cum eo manere volentem ſanctificet, & ſanctos, hoc
1086eſt, Deo dicatos filios procreet: qua deniqꝫ perpetuam fi-
1087dem coniugi ſeruet, ut ſint duo in carne vna, & qua mu-
1088lier fidelis ſalua fiat in procreatione filiorum, ſi perman-
1089ſerit in fide & dilectione, & ſanctificatione cum ſobrietate.
1090Itaqꝫ matrimonium honorabile, in eoq́ꝫ thorus immacu-
1091latus eſſe poteſt. Quod cum Manichæi, Taciani, & En-
1092cratitæ ignorarent, matrimonium reprehendere non du=
1093bitarunt, Quam eorum ſceleratam temeritatem à do-
1094ctrina Dæmoniorum profectam, Apoſtolus Paulus dam-
1095nat.

1096Ac quoniam vinculum matrimonij tale eſt omnino,
1097tantamq́ꝫ vim habet ad coniungendum, vt non ſit ullum
1098coniunctionis humanæ uinculum, quod magis conſtrin-
1099gat. Quod cum agnoſceret Adam in Paradiſo, ſic de mu-
1100liere, quam Deus è coſta corporis ipſius ædificauerat, lo-
1101cutus eſt. Hoc nunc os de oſsibus meis, & caro de carne
1102mea, ob hoc vocabitur virago, quoniam de viro ſumpta
1103eſt: Quamobrem relinquet homo patrem & matrem, &
1104adhærebit vxori ſuæ, & erunt duo in carne vna. Itaqꝫ cum
1105patria poteſtas huic inter coniuges coniunctioni ſummo
1106iure cedat, audiendi non ſunt, qui volunt hoc tempore
1107matrimonium vel Sponſalia contracta ſcindi & irrita eſſe,
1108ſi parentum conſenſus non acceſſerit. Nihil hic detrahi= [Blatt: 17r ]
1109mus obedientiæ, quam liberi parentibus debent, ſed nolu-
1110mus parentes in impediendis aut dirimendis matrimonijs
1111poteſtate ſua abuti, Quia tamen cenſemus honeſtatis eſſe,
1112vt liberi ſine conſilio & conſenſu parentum non contra-
1113hant matrimonium, huius officij ſui per Concionatores
1114ſedulò admonendi ſunt.

1115An uero parentibus poteſtas permitti debeat, in hoc
1116caſu liberorum inobedientiam derogatione, aut ſaltem di=
1117minutione dotis, aut aliqua alia via puniendi, de hac re
1118ordinariæ poteſtati cura reliquenda uidetur.

1119DE SACRIFICIO MISSAE.↑

1120VT religionem, ſine qua nulla gens viuit, ius Naturæ
1121introduxit, ſic etiam Cæremonias, ſine quibus religio
1122coli nec poteſt, nec ſolet, In ipſis uero Cæremonijs exter-
1123nam oblationem velut præcipuam omnes omnium ſecu-
1124lorum gentes obſeruauerunt, quæ etſi (teſte Cypriano)
1125circumciſionem velut crudelem & naturæ inimicam hor-
1126ruerunt, non tamen ſimiliter repudiarunt reliqua Sacrifi-
1127cia, ſed in multis legem naturæ ſequentes, expiationum
1128retinuerunt inſtrumenta, & immolare victimas, & incen-
1129dere adipes, & libaminibus fundere coràm Deo vota &
1130preces, cultu cum ipſa natura hominibus inſito, & per
1131omnium animos diuinitus vulgato, perſeuerauerunt, Sed
1132& hoc commune, & omnium animis affixum omnes gen-
1133tes tenuerunt, vt externæ oblationis cultum uni Deo de=
1134beri magno conſenſu exiſtimarent. Nemo enim externa
1135oblatione colendum vnquam cenſuit, niſi quem Deum
1136eſſe, aut ſciuit, aut putauit, aut finxit, Cuius cultus antiqui-
1137tatem duorum fratrum, Cain & Abel, Sacrificia compro=
1138bant, quorum priorem ſimul & munera eius auerſatus re-
1139probauit Deus, Minoris uero oblationem placatus aſpe-
1140xit.

1141Hunc uero ſacrificandi ritum Deus (volens omnes
1142homines ſaluos fieri) mentibus hominum hac de cauſa [Blatt: 17v ]
1143diuinitus inſeuit, Cum enim propter vnius hominis pec=
1144catum vniuerſum genus humanum iræ Dei, & iuſtæ dam-
1145nationi obnoxium teneretur, tantoq́ꝫ grauior & pericu-
1146loſior illis damnatio immineret, quanto magis peccata
1147peccatis accumulando iuſtam Dei iram contra ſe incita-
1148bant. Deus nolens perire quos condiderat, Mediatorem
1149& Reconciliatorem humano generi deſtinauit, qui nos
1150cum Authore noſtro reconciliaret, & iuſtam Dei iram ſin=
1151gularis Sacrificij oblatione placaret. Deus igitur magnæ
1152dilectionis, filium ſuum carne noſtra circundatum, miſit
1153in mundum, qui peccata noſtra in ſe ſuſcipiens, in corpo-
1154re ſuo ea pertulit in cruce, & ſemetipſum pro nobis ho-
1155ſtiam appendens per proprium ſanguinem in ſancta ſe-
1156mel ingreſſus, æternam redemptionem adinuenit.

1157Huius precioſiſsimæ hoſtiæ nidore delinitus pater
1158iram remiſit, & homines prius peccatis immerſos, impu-
1159ros & iniuſtos, & damnationi obnoxios, nunc filij ſui
1160ſanguine ablutos, abſoluit, iuſtificauit, ac ſibi reconcilia-
1161uit.

1162Huius vnicæ oblationis virtus, atqꝫ efficatio non il=
1163li modo tempori ſeruiens, quo Chriſtus in carne hoſtiam
1164ſe appendit, ſed omnes omnium ſeculorum ætates com=
1165plectens, omnium hominum, qui ab origine mundi fue-
1166runt, & in finem uſqꝫ ſeculi naſcituri ſunt, delendis pecca-
1167tis ſuffecit: Verè enim erat Deus in Chriſto, mundum ſibi
1168reconcilians. Et, Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mun-
1169di. Et. Ipſe eſt propitiatio pro peccatis noſtris, & non
1170pro noſtris tantum, ſed pro totius mundi. Mundus au-
1171tem non vnius temporis, ſed omnium ætatum homines
1172comprehendit. Hinc in Apocalypſi, Chriſtus Agnus di-
1173citur, ab origine mundi occiſus, quoniam ſanguis eius
1174omnium ætatum iam inde ab initio mundi delicta emun-
1175dauit.

1176De hac oblatione, quæ ad totius generis humani re-
1177conciliationem vna ſuffecit, Paulus ait, Vnica oblatione
1178conſummauit inæternum ſanctificatos. Et, Quia in ipſo [Blatt: 18r ]
1179complacuit omnem plenitudinem inhabitare, & per eum
1180reconciliari omnia in ipſum pacificans per ſanguinem
1181crucis, ſiue quæ in terris, ſiue quæ in cœlis ſunt. Et. Pla=
1182cuit inſtaurari omnia in Chriſto, quæ in cœlis, & quæ in
1183terra ſunt in ipſo. Et in Eſaia, Torcular (inquit) calcaui
1184ſolus. Et, Cuius liuore ſanati ſumus.

1185Vt uero huius tam efficacis oblationis, quæ omnium
1186hominum ſalutem pleniſsimè, ſufficientiſsimè & perfe-
1187ctiſsimè meruit, omnes homines participes fierent, & eius
1188fructum in ſe transferrent, Deus ab initio mundi ſub lege
1189naturæ diuina inſpiratione in animis hominum ſacrifi-
1190candi ritum excitauit, & mox data lege diuerſa ſacrificia
1191monſtrauit, quorum omnium hic vſus erat, non ut homi-
1192nes Deo reconciliarent, & ſalutem ipſa mererentur, Sed ut
1193per hæc externa ſacrificia venturi ſacrificij, in quo redem=
1194ptionem omnium Deus promiſerat, memoria in animis
1195hominum ſubinde excitaretur, fides confirmaretur, & fru=
1196ctus eius credentibus, & in uirtute uenturi ſacrificij ſpe-
1197rantibus applicaretur: & ut quoties iſta ſacrificia celebra=
1198rentur, homines tum aliorum beneficiorum Dei, quæ con=
1199tinua eius benignitate accipiebant, tum ſalutis ſuæ per
1200promiſſum reconciliatorem accipiendæ, gratis animis re-
1201cordarentur.

1202Nullum itaqꝫ ſiue ſub Naturæ, ſiue ſub Moſi lege
1203ſacrificium per ſe Deo placebat, quippe qui ijs quæ offe-
1204rebantur ſe non indigere ſæpe poteſtatus eſt, Si eſuriero,
1205inquit, non dicam tibi, meus eſt enim orbis terræ, & ple=
1206nitudo eius. Nunquid manducabo carnes taurorum, aut
1207ſanguinem hircorum potabo? Sed quatenus hæc uiſibilia
1208ſacrificia inuiſibilis & futuri ſacrificij Sacramenta erant,
1209ſi quis ea in fide à Deo promiſsi Reconciliatoris obtuliſ-
1210ſet, hoc agens his externis ſacrificijs, vt fidem in uenturum
1211Chriſtum oſtenderet, & ſalutaris illius ſacrificij fructum,
1212quem iam & fide conceperat, & firma ſpe expecta-
1213bat, in ſe transferret, & Deo pro tantis beneficijs animi
1214ſui gratitudinem declararet, Vtiqꝫ talia ſacrificia & Deo [Blatt: 18v ]
1215grata, & offerenti ſalutaria erant, nulla quidem ſua pro-
1216pria, ſed futuri ſacrificij virtute, quam per fidem offerenti
1217applicabant.

1218Et vt ratio Sacrificiorum diſertè intelligatur, vni-
1219cum eſt Sacrificium meritorium, cuius virtus delendis ho-
1220minum peccatis, efficax homines à Deo alienatos, & iræ
1221eius ac damnationi obnoxios reconciliauit, & æternam ſa-
1222lutem & redemptionem toti hominum generi meruit. Illa
1223videlicet Chriſti Victima ſalutaris, qua pro delictis homi-
1224num in cruce ſe hoſtiam appendens, in æternum conſum=
1225mauit ſanctificatos, Cuius meritum non accipit augmen=
1226tum, quia perfectum eſt, nec diminuitur aut exhauritur,
1227quia æternum eſt. Vnde & reliqua omnia Sacrificia nihil
1228huic Sacrificio ſuperaddunt, nihilq́ꝫ ipſa per ſe merentur,
1229Sed vnicæ huius oblationis fructum credentibus appli-
1230cant, & ad excitandam & retinendam in animis hominum
1231huius vnicæ oblationis memoriam, & fidem confirman-
1232dam, & pro omnibus Dei beneficijs declarandam gratitu-
1233dinem ſeruiunt.

1234Sunt autem huiuſmodi applicatoria Sacrificia quæ-
1235dam omnibus legibus communia, & promiſcuè omnibus
1236hominibus permiſſa, qualia ſunt Sacrificium contribulati
1237cordis, & humiliati Spiritus, & ob colendam pietatem ſu=
1238ſceptæ carnis afflictiones, ſacrificium labiorum, precum,
1239gratiarum actionis & laudis, & ſi qua ſunt ſimilia. Quæ=
1240dam uero ſemper fuerunt uniuscuiuſqꝫ legis propria, &
1241certis hominum officijs alligata, à quorum oblatione alij
1242magnis comminationibus & pœnis arcebantur, 1. Regum
124313. 2. Paralip. 26. Nec vlla lex quemadmodum nec vlla
1244Gentium religio Sacrificijs caruit. Hæc enim tria colliga=
1245ta ſunt, & ſe inuicem neceſſario conſequuntur, Lex, Sacer-
1246dotium & Sacrificium, Hebr. 7.

1247Sic itaqꝫ ſub lege Naturæ iuſti homines, & de Dei
1248promiſsionibus edocti, in eum quem futurum ſciebant
1249Saluatorem credentes, Sacrificia offerebant, quorum obla-
1250tione, futuræ ſalutis fidem & ſpem, & pro ea gratitudinem [Blatt: 19r ]
1251ſuam declarabant, & eius quod futurum expectabant, ſa-
1252lutaris Sacrificij, meritis adiuuari ambiebant. Hunc mo=
1253rem cæteræ gentes, occulta inſpiratione animis eorum in=
1254ſita imitantes, non quidem verum Deum, ſed quem Deum
1255aut putabant, aut fingebant, ſacrificijs placare uoluerunt.
1256Lex uero per Moſen data, ad legem Naturæ acce-
1257dens, non vt eam tolleret, ſed vt meliorem redderet, obla=
1258tiones externas inſtituit, quæ & præfigurarent futurum
1259Chriſti Sacrificium, & quoties eas celebrarent Iudæi, tum
1260aliorum beneficiorum Dei gratis animis recordarentur,
1261tum illius venturi Sacrificij uirtutem in ſe, credendo &
1262ſperando, & orando transferrent.

1263Chriſtus autem, qui non uenerat legem ſoluere, qua=
1264tenus uel naturalis vel moralis erat, ſed eam potius adim-
1265plere, cum nouam legem ſuam, de qua iam ante per Hie=
1266remiam promiſerat, in mundum induceret, ne eam ſolam
1267in hac parte contra præcedentium legum communem
1268morem mancam, aut imperfectiorem relinqueret, peculia-
1269ri Sacrificio, pariter & Sacerdotio eam inſtruxit, ſiquidem
1270neceſſe fuit iuxta Apoſtoli ſententiam, ſuccedente noua
1271lege etiam ſacrificium huic legi peculiare conſequi, Hebr.
12721. & Sacerdotes uelut huius ſacrificij miniſtros aſſumi,
1273Hebr. 5.

1274In qua legis parte ſanè bona, ſancta, & pia idem Do-
1275minus noſter Ieſus Chriſtus ne Eccleſiæ ſuæ deeſſet, in ul-
1276tima cœna cum gratias egiſſet Deo, Sacramentum corpo=
1277ris & ſanguinis ſui inſtituit, duplicem eius uſum ſtatim
1278commendans, ut à fidelibus uelut animæ ſalutare alimen=
1279tum ſumeretur: Accipite, inquit, & comedite, Et ut in me-
1280moriam paſsionis ſuæ offerretur. Cuius oblationis mini=
1281ſterium Apoſtolis, uelut nouæ legis Sacerdotibus contra-
1282dens, Hoc, inquit, facite in mei commemorationem.

1283Quemadmodum igitur ante Chriſti aduentum Deus
1284Patribus certa quædam ſacrificia tradidit, quibus ma=
1285gni iſtius Sacrificij, quod futurum ipſi expectabant, me-
1286moriam in animis ſuis excitarent, fidem ſtabilirent, & [Blatt: 19v ]
1287fructum eius credendo & orando ſibi applicarent, & per
1288eorum oblationem beneficiorum Dei gratis animis recor-
1289darentur, Sic Chriſtus Eccleſiæ ſuæ mundam & ſalutarem
1290corporis & ſanguinis ſui oblationem ſub ſpeciebus panis
1291& vini commendauit, qua corporis eius in cruce pro no-
1292bis appenſi, & ſanguinis effuſi memoriam ſubinde in ani-
1293mis noſtris renouaremus, & fructum iſtius oblationis
1294cruentæ, qua in æternum conſummauit ſanctificatos, in
1295nos transferremus, Hoc eſt enim facere in memoriam
1296eius, id eſt, gratis animis commemorare mortem Domini,
1297& per memoriam & meritum paſsionis eius deprecari pa-
1298trem, vt nobis reconcilietur.

1299Hæc eſt munda & ſalutaris oblatio, illius vnici Sa-
1300crificij, quo omnium ſalus comparata eſt, rememoratiua,
1301non ſolum ſignificans, ſed reipſa in ſe comprehendens ue-
1302ritatem illarum rerum, quas diuerſorum ſacrificiorum ob-
1303lationes olim præſignabant, Eadem nimirum corporis &
1304ſanguinis Chriſti hoſtia, quæ in cruce eſt oblata, non alia,
1305idem Agnus non alius, & vnus utrobiqꝫ Chriſtus, ſed
1306tunc cruento & paſsibili modo oblatus eſt, qua oblatio=
1307ne omnibus credentibus remiſsionem peccatorum & re=
1308demptionem ſufficienter impetrauit. Nunc uero eundem
1309ſub Myſterio, & modo incruento, & impaſsibili offeri-
1310mus, non ut peccatorum remiſsionem, & animarum no-
1311ſtrarum ſalutem iam primum promereamur, ſed ut paſsio-
1312nis Dominicæ memoriam recolentes, Deo gratias aga-
1313mus, pro ſalute nobis in cruce impetrata, & ibi promeri-
1314tam peccatorum remiſsionem & redemptionem, fide & de=
1315uotione nobis applicemus & appropriemus.

1316Hanc tam ſalutarem victimam in Spiritu præuidit
1317Malachias, cum ait: Non eſt mihi voluntas in uobis, di-
1318cit Dominus exercituum, & munus non ſuſcipiam de ma=
1319nu veſtra: ab ortu enim ſolis uſqꝫ ad occaſum magnum
1320eſt nomen meum in gentibus & in omni loco ſacrificatur,
1321& offertur nomini meo oblatio munda, Quod vaticinium
1322de ſolis ſpiritualibus ſacrificijs accipi non poteſt, quæ [Blatt: 20r ]
1323nullius legis propria, ſed omnibus temporibus & homini-
1324bus communia exiſtunt, & cum Sacrificijs veterum ſem-
1325per commixta durauerunt, at ipſa uerborum ſerie ſatis
1326conuincitur Prophetam loqui, de Sacrificio, quod ſublatis
1327veteribus Sacrificijs in locum eorum erat ſucceſſurum,
1328Vnde rectè hæc uerba de ſacratiſsimo Chriſti Sacrificio
1329accipiuntur, non illo quidem, quo ſe in cruce pro peccatis
1330generis humani obtulit (illud enim nec inter Gentes, nec
1331in omni loco, Sed in Iudæa conſummatum eſt) Sed quod
1332ex Gentibus congregata Eccleſia per totum terrarum or-
1333bem offert ad recordationem mortis Domini, & ad vir=
1334tutem eius in credentes transfundendam.

1335Atqꝫ hic loci illius intellectus luculentis Patrum te-
1336ſtimonijs roboratur. Irenæus libro quarto contra Hære-
1337ſes capite triceſimo ſecundo, Eum qui ex natura panis eſt,
1338accepit, & gratias egit, dicens: Hoc eſt corpus meum. Et
1339calicem ſimiliter, qui eſt ex ea creatura, quæ eſt ſecundum
1340nos, ſuum ſanguinem confeſſus eſt, & noui teſtamenti no-
1341uam docuit oblationem, quam Eccleſia ab Apoſtolis ac-
1342cipiens, in vniuerſo mundo offert Deo, de quo in duode-
1343cim Prophetis. Malachias ſic præſignauit, Ab ortu ſo=
1344lis uſqꝫ ad occaſum nomen meum glorificatur inter Gen=
1345tes, & in omni loco incenſum offertur nomini meo, & Sa-
1346crificium purum.

1347Auguſtinus. Nouerint, inquit, qui legunt, quid pro-
1348tulerit Melchiſedech. Quando benedixit Abraham, Et ſi
1349iam ſunt participes eius, vident tale Sacrificium nunc of-
1350ferri Deo toto orbe terrarum. Vnde alius Propheta dicit,
1351Ad eum qui ſecundum carnem eſt, Iſraël, Non eſt mihi uo=
1352luntas in uobis, &c.

1353Ambroſius de hoc nouæ legis Sacrificio teſtatur,
1354Ante agnus offerebatur, offerebatur uitulus, nunc Chri-
1355ſtus offertur, quaſi recipiens paſsionem, & offert ſeipſum
1356quaſi Sacerdos.

1357Chryſoſtomus. Nonne per ſingulos dies offerimus?
1358offerimus quidem, ſed recordationem facientes mortis [Blatt: 20v ]
1359eius. Et vna eſt hæc hoſtia, non multæ, quomodo vna eſt,
1360& non multæ. Et quia ſemel oblata eſt illa, oblata eſt in
1361ſancta ſanctorum, Hoc autem Sacrificium exemplum eſt
1362illius, idipſum ſemper offerimus, nec nunc quidem alium
1363Agnum, craſtina alium, ſed ſemper idipſum &c.

1364Athanaſius. Inæternum, inquit, Chriſti eſt Sacerdo-
1365tium, quia quottidie offertur per miniſtros Dei oblatio,
1366Chriſtum & Pontificem habens & Sacrificium.

1367Hanc vero oblationem, quam Eccleſiæ in recorda-
1368tionem mortis ſuæ faciendam Chriſtus commendauit,
1369prius ipſum in cœna exercuiſſe, & Patri ſeipſum ſub ſpe-
1370ciebus panis & uini obtuliſſe, magni teſtes comprobant,
1371inter quos Dauid Chriſtum appellans Sacerdotem ſecun-
1372dum ordinem Melchiſedech, ſatis oſtendit, Chriſtum Sa-
1373crificio panis & uini figuram, quæ in Melchiſedech Sa-
1374cerdote præceſſerat, adimpleſſe, de qua re S. martyr Cy=
1375prianus lib. 2. epiſt. 3. Qui ordo vtiqꝫ eſt de illo Sacrificio
1376veniens & inde deſcendens, quod Melchiſedech Sacerdos
1377Dei ſummi fuit, Quod panem & uinum obtulit, quod Ab-
1378raham benedixit. Nam quis magis Sacerdos Dei ſummi,
1379quàm Dominus noſter Ieſus Chriſtus, Qui ſacrificium
1380Deo patri obtulit, & obtulit hoc idem, quod Melchiſe=
1381dech obtulerat, id eſt, panem & uinum, ſcilicet corpous &
1382ſanguinem, Et mox, Vt in Geneſi per Melchiſedech Sa-
1383cerdotem benedictio circa Abraham poſſet ritè celebrari,
1384præcedit ante imago ſacrificij in pane & vino ſcilicet
1385conſtituta, quam rem perficiens & adimplens Dominus,
1386panem & calicem mixtum vino obtulit, & qui eſt plenitu-
1387do, veritatem præfiguratæ imaginis adimpleuit. Arno-
1388bius: Hic (inquit de Chriſto loquens) qui per Myſterium
1389panis & uini Sacerdos factus eſt in æternum, ſecundum
1390ordinem Melchiſedech, qui panem & vinum ſolus obtu-
1391lit in Sacerdotibus, dum Abraham victor reuerteretur de
1392prælio. Damaſcenus, Pane & vino ſuſcepit Melchiſedech
1393Abraham ex cæde alienigenarum, qui erat Sacerdos Dei
1394altiſsimi, illa menſa hanc myſticam præfigurauit men= [Blatt: 21r ]
1395ſam, velut & Sacerdos ille Chriſti veri Sacerdotis præfi-
1396guratam præ ſe ferebat imaginem, Tu es, inquit, Sacerdos
1397ſecundum ordinem Melchiſedech. Similia multa teſtimo=
1398nia inueniuntur apud Hieronymum ad Euagrium, Au-
1399guſtinum de Doctrina Chriſtiana, lib. 4. cap. 21. Ambro-
1400ſium de Sacramentis libro 4. Chryſoſtomum, Theophi-
1401lactum.

1402Secundum hæc ſacræ ſcripturæ & ſanctorum Pa-
1403trum teſtimonia Catholica Eccleſia duo Chriſti ſacrificia
1404agnoſcit, eadem ſecundum ſubſtantiam, ſed ſecundum ra-
1405tionem & ritum offerendi multum diuerſa, Vnum in cru=
1406ce cruentum, alterum quo in cœna ſub panis & vini ſpe=
1407cie corpus & ſanguinem ſuum ipſe Sacerdos iuxta ordi-
1408nem Melchiſedech patri obtulit, perpetuum condens no-
1409uæ legis Sacrificium, quod Apoſtolis ſuis ac ſucceſſoribus
1410ipſorum, vt ad finem vſqꝫ ſeculi in memoriam ipſius fa-
1411cerent, commendauit. Horum vt modus offerendi diuer-
1412ſus, ſic & vſus diſcretus eſt, Cruento ſuo ſacrificio Chri=
1413ſtus totius mundi reconciliationem & propitiationem
1414pro peccatis, & plenam omnium redemptionem impetra-
1415uit, Alterum vero Sacrificium ad recordationem cruenti
1416Sacrificij inſtitutum, & Eccleſiæ commendatum eſt, quo
1417Chriſtum impaſsibili & incruento modo ſiſtimus Patri,
1418non ut remiſsionem peccatorum, & redemptionem de no=
1419uo mereamur, ſed vt in cruce meritam fide & deuotione
1420nobis applicemus, Chriſti iuſsionem ſequentes, qua iuſsit,
1421vt hoc in memoriam ſui faceremus, id eſt, vt per memo-
1422riam & meritum paſsionis ſuæ Patrem pro reconciliatio=
1423ne noſtri, & peccatorum remiſsione, & animarum noſtra-
1424rum ſalute, proq́ꝫ corporum, ac rerum noſtrarum incolu-
1425mitate deprecaremur.

1426Hactenus oſtenſum eſt, quibus rationibus & teſti-
1427monijs Sacrificium Altaris ſubnixum ſubſiſtat: Nunc de
1428ritu eius pauca ſubijciantur.

1429In celebratione Sacrificij Altaris, nunc laudes Dei,
1430nunc fidelis populi preces, nunc gratiarumactiones, nunc [Blatt: 21v ]
1431ſcripturarum lectiones ſubinde admiſcentur, Vnde & lau-
1432dis, & gratiarumactionis, & precum Sacrificium rectè
1433nuncupatur, quo ritu Catholica Eccleſia Chriſti exem-
1434plum refert, qui in cœnæ Sacrificio pro incolumitate Ec=
1435cleſiæ, quam in terris relicturus erat, multas preces ad Pa=
1436trem fudit, & tandem Hymnis & gratiarum actione cœ-
1437nam myſticam conſummauit. Sed & hanc Pauli tam ſe-
1438riam commonitionem, qua in primis fieri voluit obſecra-
1439tiones, orationes, poſtulationes, gratiarum actiones, pro
1440omnibus hominibus, pro Regibus, & omnibus qui in ſub=
1441limitate conſtituti ſunt, vt quietam & tranquillam vitam
1442agamus, in omni pietate & caſtitate. Eccleſia in celebra=
1443tione Sacrificij Altaris, iuxta Auguſtini ſententiam, plenè
1444& examuſſatim obſeruat, dum obſecrationes facit, ante-
1445quàm illud, quod eſt in Domini menſa, incipiat benedici,
1446Orationes vero cum benedicitur & ſanctificatur: Poſtu-
1447lationes autem, ſeu interpellationes, cum populus benedi-
1448citur, & miſericordiſsimæ poteſtati commendatur. Qui-
1449bus peractis, & participato Sacramento, gratiarum actio
1450cuncta concludit. Vide Auguſtinum Epiſtola 59. ad Pau-
1451linum, vbi ritum celebrandi Sacrificij Altaris, qualem ho-
1452die obſeruat Eccleſia, perſpicuè agnoſces.

1453Sed & apud alios omnium ætatum viros Catholicos
1454hunc ritum receptum & confirmatum videre licet, qui ad=
1455mixtas in celebratione huius Sacrificij preces, & gratia=
1456rum actiones, & ipſam hoſtiam ſolenni prece conſecrari
1457ſolitam, magno conſenſu meminerunt. De qua re Chry-
1458ſoſt. in Matthæum homi. 83. de Sacerdotio lib. 3. Baſilius
1459Magnus de Spiritu ſancto cap. 27. Theophy. in cap. 14.
1460Marci. Gregorius Epiſtola 63. ad Ioannem Epiſcopum
1461Siracuſanum. Ambroſi. de Sacra. lib. 4. capi. 5. Qui &
1462hunc Canonem quo nunc vtitur Eccleſia penè ſecundum
1463ſingula eius verba paſsim in libris à ſe æditis recen-
1464ſent.

[Blatt: 22r ] 1465DE MEMORIA SANCTORVM
1466in Altaris Sacrificio fieri conſueta, & de eorum
1467interceſsione inibi expetita, & obiter de
1468Sanctorum inuocatione.↑

1469CVm itaqꝫ in hoc Altaris Sacrificio immenſi iſtius be=
1470neficij memoriam recolamus, quo Chriſtus ſemet-
1471ipſum pro totius corporis ſui Myſtici, id eſt, pro omnium
1472credentium incolumitate & ſalute hoſtiam fecit, ibiq́ꝫ ſe-
1473cundum Domini exemplum, & Apoſtoli commonitio-
1474nem pro totius Eccleſiæ incolumitate preces ad Deum
1475fundendæ, & pro omnibus eius beneficijs gratiæ agendæ
1476ſint, Eccleſia intra ſeſe omnia ſua membra colligens, eo-
1477rum etiam memoriam facit, qui hac mortalitate exuti, apud
1478Dominum uiuunt, & in primis grata veneratione Deo
1479dilectos Sanctos complectens, pro his gratias Deo agit,
1480qui eos, cum natura imbecilles eſſent, gratiæ ſuæ munere
1481ita roborauit, vt vitia carnis ſuperarent, & contra pecca-
1482tum, Diabolum & mortem, non ſua, ſed Dei virtute for-
1483tes, viriliter dimicando coronam iuſtitiæ à iuſto Iudice
1484impetrarent. De huius gratiarum actionis pro Sanctis an-
1485tiquitate, & conſuetudine per totam Eccleſiam diuulgata.
1486Vide apud Dionyſium Areopagitam. Cyprianum lib. 3.
1487Epiſtola 6. lib. 4. Epiſtola 5. Auguſtinum de Ciuitate
1488Dei, lib. 8. cap. 27. lib. 22. cap. 10. contra Fauſtum Manich.
1489lib. 20. cap. 21.

1490Nec ſolum ueneramur Sanctos, & pro his gratias
1491agimus, ſed eorum precibus & meritis in omnibus diuinæ
1492protectionis auxilio muniri poſtulamus, rectè ſentientes
1493eos velut eiuſdem communionis ciues, & corporis eiuſ=
1494dem membra, etiamnum vno ſpiritu, & uinculo charita-
1495tis nobiſcum colligatos, ſalutem noſtram appetere, & ma-
1496lis noſtris indolere, ideoq́ꝫ pro neceſsitatibus noſtris
1497apud communem Deum Patrem, per Ieſum Chriſtum
1498communem omniū mediatorem interpellare, Quod ut fa-
1499ciant, ipſum ius communionis, qua nobis iuncti ſunt, ſimul [Blatt: 22v ]
1500& præceptum eos adducit, Orate, inquit Iacobus, pro in-
1501uicem, vt ſaluemini. Et charitas, qua erga nos afficiuntur,
1502ſuadet & monet, & ea qua apud Deum nunc pro ſe ſecu-
1503ri, & ab infirmitatibus & defectibus immunes viuunt, fa-
1504cultas non prohibet, quodq́ꝫ eos in alia vita facere aper-
1505tis ſcripturæ teſtimonijs cognouimus, 2. Macha. 15. Vbi
1506Onias conſpicitur manus protendens, & orans pro popu=
1507lo, & alius vir, ætate & gloria mirabilis, de quo dicitur:
1508Hic eſt fratrum amator & populi Iſrahel: hic eſt, qui mul=
1509tum orat pro populo, & vniuerſa ſancta ciuitate Hieru-
1510ſalem, Hieremias Propheta. Et Zacha. 1. Angelus pro
1511ciuitatibus Iuda interpellat, Domine exercituum, vſqꝫquò
1512non miſereberis Hieruſalem, & vrbium Iuda, quibus ira-
1513tus es?

1514Hac fide, ſicut eorum qui nobiſcum in carne uiuunt,
1515ita & Sanctorum apud Deum viuentium, preces pro no-
1516bis poſtulamus, & vt pro nobis orent, eos nominatim ap-
1517pellamus, nec dubitamus, quin ei qui poteſt omnia, facile
1518ſit efficere, ſiue per Angelorum miniſteria, ſiue alia ſibi
1519placita ratione & via, vt noſtras petitiones Sancti reſci=
1520ſcant, Qui vtiqꝫ hoc præſtat, vt Angeli, peccatoris con-
1521uerſionem in cœlo cognoſcentes, gaudio exultent.

1522Merita vero Sanctorum non talia eſſe aſſerimus,
1523qualia in Chriſto inuenimus, qui ſemetipſum pro nobis
1524impendens, & ſanguinem ſuum pro nobis fundens, ple-
1525nam cum Deo reconciliationem mundo promeruit. San=
1526cti vero merita ſua, quibus & ipſi ſaluati ſunt, & nobis ſuf-
1527fragantur, ex eodem omnis ſalutis & totius meriti fonte,
1528Chriſti videlicet paſsione hauſerunt. Non enim ſi iuſtitiæ
1529rigorem ſpectemus, cuiquam Sanctorum operationes ſuæ,
1530quantumuis virtuoſæ ad propriam ſalutem ſuffeciſſent,
1531iuxta illud: Non iuſtificabitur in conſpectu tuo omnis vi=
1532uens. Et illud Chriſti: Si feceritis omnia quæ præcepta
1533ſunt vobis, dicite quia ſerui inutiles ſumus. Et illud Pau-
1534li: Non ſunt condignæ paſsiones huius temporis ad fu-
1535turam gloriam, quæ reuelabitur in vobis. Ex Dei autem [Blatt: 23r ]
1536miſericordia & liberalitate, & Chriſti gratia, non ſolum
1537ipſis ad ſalutem, Sanctorum merita conducunt, Sed etiam
1538nobis ad protectionem, & gratiæ diuinæ impetrationem
1539proſunt, Deo in eis miſericorditer complente, quod uera=
1540citer promiſit, cum ait, Ego ſum Deus fortis, zelotes, viſi=
1541tans iniquitates filiorum in tertiam & quartam generatio-
1542nem, eorum qui oderunt me, Et faciens miſericordiam in
1543milia, his qui diligunt me, & cuſtodiunt præcepta mea,
1544Sic defuncti Abrahami merita filio Iſaac profecerunt,
1545Geneſ. 26. Et Iacob in hac religione Nepotes ſuos erudi=
1546ens, nomen ſuum & patrum ſuorum, ſuper ipſos inuocari
1547edocuit, Geneſ. 48. Quod & Moſes plena fiducia fecit,
1548Quieſcat, inquit, ira tua, & eſto placabilis, ſuper nequitia
1549populi tui, recordare Abraham, Iſaac & Iſrahel ſeruorum
1550tuorum, Exod. 32. Sic propter gratiam, qua apud Deum
1551valuit Dauid, vir ſecundum cor Dei, tota eius poſteritas
1552indulgentiam Dei in commodum ſuum perſæpe ſenſit, 3.
1553Reg. 12. 4. Reg. 19. Eſa. 37. Ezech. 14.

1554DE MEMORIA DEFVNCTO=
1555rum in Chriſto.↑

1556DOminus noſter Ieſus Chriſtus, ſecundum voluntatem
1557Patris, hoſtiam redimendis hominibus ſalutarem ſe-
1558ipſum in cruce affigens, vtiqꝫ omnes eos, qui hanc victi=
1559mam ſuam, ſaluandis hominibus, iam inde ab origine
1560mundi deſtinatam, fide & voto præueniſſent, vel in ſe-
1561quentibus temporibus fide eam amplexuri eſſent, intra
1562ſeipſum uelut membra ſua collegerat, volens paſsionis ſuę
1563fructum ad omnes pariter, qui corporis eius membra vn-
1564quàm effecti eſſent, peruenire: Vnde Eccleſia communis
1565huius Sacrificij memoriam recolens, omnia ſua membra
1566pariter aduocare, nec quenquàm eorum excludere debet,
1567qui ſecundum Domini liberalem uoluntatem utilitatis hu=
1568ius ſacrificij capax exiſtit, ideoq́ꝫ quemadmodū prius ſan-
1569ctorum, ita poſtea etiam reliquorū Chriſtianorum memoriā [Blatt: 23v ]
1570circa Sacrificium Altaris inducit, quos in uera Chriſti fi-
1571de deceſsiſſe piè credit, de quibus tamen ſatis certum eſſe
1572nequit. Vtrum ſatis emundati, & purgati hinc emigraue-
1573rint, Aliam tamen Sanctorum, & aliam aliorum in ſomno
1574pacis quieſcentium memoriam ſeruat. Illorum quidem,
1575non ut oremus pro eis, ſed magis vt orent ipſi pro nobis,
1576vt veſtigijs eorum inhæreamus. Horum uero, ut commu-
1577ni Domino pro eis ſupplicemus, quatenus Deus, omnibus
1578in Chriſto quieſcentibus locum refrigerij, lucis, & pacis,
1579indulgere dignetur, per Chriſtum Dominum noſtrum.

1580Eos uero, qui nos in ſigno fidei præceſſerunt, vt à
1581commercio orationum noſtrarum non ſecludamus, ipſa
1582communionis, quam cum omnibus Sanctis confitemur,
1583ratio diſertè expoſcit, quippe qui etiam corporibus ſoluti
1584Spiritualibus tamen nexibus nobiſcum cohærent, & vno
1585ſpiritu, velut eiuſdem corporis membra nobis adglutinan=
1586tur, & vinculo charitatis connexi adhærent nobis, nec
1587mors eos corporalis ex myſtici corporis Chriſti compa-
1588ge præſcindere, aut ſeparare poteſt.

1589Cum itaqꝫ talem orandi formam nobis Dominus
1590inſinuauerit, vt nemo pro ſua tantum, ſed, velut magnæ
1591communionis Ciuis, pro omnium vtilitate rogare debeat,
1592& per Apoſtolum præcipiat, nos pro inuicem orare, vt
1593ſaluemur, magnæ in conſortes ſuos crudelitatis, & contra
1594Dominum deteſtandæ temeritatis fuerit, ſi quis à com-
1595mercio orationum noſtrarum in Chriſto defunctos exclu=
1596ſerit, quod eum facere, nuſquam ſcriptura præcipit, &
1597communionis ſpiritalis, quam cum Sanctis omnibus pro-
1598fitemur, ratio diſertè vetat.

1599Hanc autem conſuetudinem per totam Chriſti Ec-
1600cleſiam diuulgatam, qua circa Altaris ſacrificium memo-
1601ria defunctorum adhibetur, ex Apoſtolica traditione pro-
1602manaſſe, magnis & fide dignis teſtimonijs abundè doceri
1603poteſt, Dionyſius Areopagita lib. Eccleſiaſt. Hierach cap.
16047. De prece ſuper defunctis facienda, ex diuinis Ducibus,
1605hoc eſt, Apoſtolis traditio peruenit ad nos. Vbi & totum [Blatt: 24r ]
1606harum precum ordinem, & rationem luculenter explicat:
1607Precatur, inquit, oratio illa diuinam clementiam, vt cun-
1608cta dimittat per humanam infirmitatem admiſſa peccata
1609defuncto, eumq́ꝫ in luce ſtatuat, & regione viuorum, &c.

1610Chryſoſtomus ad populum Antiochenum Homil.
161169. Non temere inquit, ab Apoſtolis hæc ſancita fuerunt,
1612vt in tremendis Myſterijs defunctorum agatur comme-
1613moratio. Sciunt enim illis inde multum contingere lu-
1614crum, Cum enim conſtiterit populus extenſis manibus, &
1615tremendum proponatur Sacrificium, quomodo Deum
1616non exorabimus pro his deprecantes?

1617Damaſcenus, Apoſtoli (inquit) diſcipuli ſaluatoris,
1618qui totius mundi circulum cœpere prædicando verbum
1619vitæ, quod ſuis oculis viderant, in tremendis vitalibusq́ꝫ
1620Sacramentis memoriam eorum qui fideliter obdormie-
1621runt, habendam edixerunt, quod adhuc firmiter atqꝫ adeò
1622ſine contradictione obſeruat Apoſtolica & Catholica Ec-
1623cleſia Chriſti & Dei, à finibus vſqꝫ ad fines terræ, ab eo
1624tempore vſqꝫ in præſens, & in finem mundi vſqꝫ.

1625Auguſtinus. Neqꝫ negandum eſt defunctorum ani-
1626mas pietate ſuorum viuentium releuari, cum pro illis Sa-
1627crificium Mediatoris offertur, vel eleemoſynæ in Eccle-
1628ſia fiunt. Sed hæc eis proſunt, qui cum viuerent, vt hæc
1629eis prodeſſe poſſent, meruerunt &c. Similia vide apud
1630Epiphanium lib. 3. contra hæreſes. Tertul. ad vxorem, de
1631corona militis. Ambroſium in oratione pro Imperatore
1632Theodoſio. De exceſſu fratris. Item lib. 2. Epiſt. ad Fau-
1633ſtum. Cyprianum lib. 1. Epiſt. 9. Bernard. in cant. ſer=
1634mo. 66.

1635Poſt hanc defunctorum memoriam, vbi iam iterum
1636Eccleſia communem viuentium ſalutem clementi Domi-
1637no commendauit, reliquæ preces ad dignam ſumendæ ſa-
1638croſanctæ Euchariſtiæ præparationem referuntur. Quæ
1639pars Miſſæ peculiaris eſt præſentibus, & ſacroſanctam
1640Euchariſtiam ſacramentaliter, aut ſaltem ſpiritualiter ſu=
1641mentibus, nec in commune admodum ſeruit, cum nemo, [Blatt: 24v ]
1642ſicut pro alio baptizari, ita nec Sacramentum ſumere vti=
1643liter poſsit, Participato tandem Sacramento, & cæteris ri-
1644tè peractis, gratiarum actio cuncta (vt ait Auguſtinus)
1645concludit.

1646DE COMMVNIONE CVM
1647Sacrificio iungenda.↑

1648ATqꝫ hic expedierit, cum veriſsimum illud & ſingula-
1649re Sacrificium offertur, veterem Eccleſiæ morem re=
1650uocari, quo non ſolum ſacrificans ipſe, ſed & Diaconi, &
1651reliqui Eccleſiæ miniſtri, qui diebus ſolennioribus velut
1652teſtes tanti Sacrificij, & neceſſariorum miniſteriorum co-
1653adiutores adhibentur, vt perceptionis corporis & ſangui-
1654nis Domini noſtri Ieſu Chriſti participes ſe præberent,
1655ſeria Canonum ſanctione iubebantur. Sed & fideles om-
1656nes pro recolenda mortis Domini, & noſtræ redemptio=
1657nis memoria, ad hoc Mediatoris noſtri Sacrificium con-
1658fluentes, ſedulis exhortationibus monendi & excitandi
1659ſunt, vt prius explorati, confeſsi & abſoluti ſacroſanctæ
1660communionis gratiam ſumant, & diuiniſsimæ Euchari-
1661ſtiæ participationem, vna cum Sacerdote ſedulo & deuo-
1662te frequentent.

1663DE CAEREMONIIS ET
1664vſu Sacramentorum.↑

1665CAEremoniæ veteres, quæ Sacramento Baptiſmatis
1666adhibentur, retineantur omnes. Exorciſmus uidelicet,
1667abrenunctiatio, Profeſsio fidei, Chriſma & alia. Pertinent
1668enim ad efficaciam huius Sacramenti adumbrandam &
1669ſignificandam.

1670Item in cæremonijs ueteribus, quæ ab Eccleſia Ca-
1671tholica adhibentur Miſſæ, nihil mutandum uidetur, ſunt
1672enim omnes ad id quod in Miſſa agitur, cum primis aptę.

[Blatt: 25r ] 1673Et quod ad vſum huius Sacri attinet, debent in ſin-
1674gulis ciuitatibus & in ſingulis Eccleſijs (etiam ſi in vna
1675ciuitate, aut loco plures ſint) quæ proprios Sacerdotes,
1676& populi illuc conuenientis frequentiam habent, ſingulis
1677diebus duæ ad minimum Miſſæ celebrari. Altera matu-
1678tina, cui intereſſe poſsint homines, qui labore manuum
1679rem quærunt, vt conuenientes vel communicent de Eu-
1680chariſtia, vel ſe Deo piè commendent. Altera vero cele-
1681brior, quæ canatur circa horam octauam diei antemeri-
1682dianam, cui eodem modo adſint, qui vel communicare de
1683Euchariſtia, vel ſe Deo commendare velint. In pagis au=
1684tem, ſingulis quibuſqꝫ Dominicis & feſtis diebus, ſingulæ
1685Miſſæ ad minimum celebrentur.

1686Atqꝫ vt populus ad vſum Miſſarum reuocetur com=
1687mode, concionatores iuxta ſententiam de hoc Sacro ſupe-
1688rius explicatam, populum hortari debent, vt eidem liben-
1689ter interſit, cui etiam præſcribendæ ſunt certæ meditatio-
1690nes, eæq́ꝫ ad ſingulas Miſſæ partes aptæ. Et ante præfa=
1691tionem Presbyter aut Diaconus, ſi huius copia ſit, oſten-
1692dat verum Miſſæ vſum, eumq́ꝫ populo ex præſcripto, de
1693quo etiam conueniat, commendet, pro ratione de Sacro
1694hoc ſuperius explicata.

1695Canon item, in quo nihil mutetur, habeat etiam ſuam
1696ſuccinctam & dilucidam interpretationem, vt inde Pres=
1697byteri & functionem officij ſui eo melius intelligere, &
1698quod intelligunt, populo explicare poſsint.

1699Cæremoniæ reliquæ Sacramentorum iuxta præſcri-
1700ptum agendarum veterum adhibeantur. In quas tamen ſi
1701quid irrepſit, quod cauſam dari poſsit ſuperſtitioni, tolla=
1702tur. Altaria, veſtes Sacerdotum, vaſa Eccleſiæ, vexilla,
1703item cruces, candelæ, imagines retineantur in Eccleſia. Sed
1704ita tamen, vt ſint monimenta, nec cultus Latriæ in hoc ge=
1705nus transferatur, nec ad imagines & ſtatuas ſuperſticioſe
1706concurſus fiant.

1707Horæ item Canonicæ, & illa pia Pſalmodia, quam
1708nobis Apoſtolus ipſe commendauit, ex Eccleſijs minime [Blatt: 25v ]
1709tollantur. Et vbi ſublatæ ſunt, reſtituantur, maximè vero
1710de tempore & Dominica, & alijs vetuſtis & ſolennioribus
1711feſtis.

1712Quæ autem de Sanctis adiecta ſunt, ad ea, quæ in ve=
1713teri de Sanctis communi poſita ſunt, reuocanda, & ſicubi
1714modum excedunt corrigenda videntur.

1715Vigiliæ item & exequiæ mortuorum, de more ve-
1716teris Eccleſiæ celebrentur. Eſſet enim immanè, in Eccleſia
1717nullam illorum memoriam retinere, quaſi animæ ipſorum
1718vnà cum corporibus interierint.

1719Feſti item dies ab Eccleſia recepti retineantur, ſi non
1720omnes, tamen præcipui. Dominicæ dies, Natalis Domi=
1721ni, Circumciſio Domini, Epiphania, Palmarum, Paſcha
1722cum duobus diebus ſequentibus, Aſcenſio Domini, Pen-
1723tecoſte cum duobus diebus ſequentibus, Corporis Chri=
1724ſti. Feſti item dies beatæ Mariæ virginis, & ſanctorum
1725Apoſtolorum, Sancti Ioannis Baptiſtæ, Mariæ Magda-
1726lenæ, Stephani, Laurentij, Martini, Michaëlis, omnium
1727Sanctorum. Et apud ſingulas Eccleſias eorum Sanctorum,
1728qui ibidem ſingulares Patroni habentur, vt in eiſdem San-
1729ctorum feſtis Deum in Sanctis honoremus, nosq́ꝫ ad imi=
1730tationem ipſorum excitemur, & deſideremus orationibus
1731ipſorum adiuuari, & meritis aſſociari.

1732Dies item rogationum ante Aſcenſionem Domini,
1733& Litania in die S. Marci, & per annum aliæ conſuetæ
1734Proceſsiones pro veteri more obſeruentur, Similiter in
1735hebdomada ſancta, & circa reliqua Eccleſiæ feſta debitæ
1736ſolennitates adhibeantur, & in vigilia Paſchæ & Pente-
1737coſtes aqua Baptiſmalis per omnes Eccleſias Parochiales
1738ſolenni benedictione præparetur.

1739Ac cum abſtinentia carnium, quæ non abominatio-
1740nis, ſed temperantiæ cauſa ſuſcipitur, per ſe bona & ad car=
1741nem caſtigandam apta ſit, ac etiam publica vtilitas poſtu=
1742let, vt certis temporibus à carnibus abſtineamus, cum
1743aliâs pecora ad aſsiduum carnium eſum ſufficere vix poſ-
1744ſint, mos & inſtitutum veteris Eccleſię diebus ieiuniorum, [Blatt: 26r ]
1745feria ſexta, & ſabbato à carnibus abſtinendi, retineatur.
1746Hanc enim abſtinentiam Eccleſia ex nulla ſuperſtitione
1747ſuſcepit, quæ à cibis quibuſdam, certis temporibus abſti-
1748net, non ob vllam ciborum immundiciam (ſciens omnia
1749munda eſſe mundis, & nihil inquinare hominem, quod
1750per os ingreditur) ſed ad edomandam carnem, vt anima
1751à prauis cupiditatibus, & malis motibus melius humilie-
1752tur. Eamq́ꝫ abſtinentiam præcipuè diebus feriæ ſextæ &
1753ſabbati indixit, vt homines ad cultum Deo debitum per=
1754ſoluendum, ad auditionem verbi Dei, & ad ſacroſanctæ
1755Euchariſtiæ perceptionem (quæ olim frequentior diebus
1756Dominicis ſeruabatur) hac biduana abſtinentia præpa-
1757rati, magis idonei ac digniores accederent, & vt hac vo-
1758luntaria caſtigatione quaſi cum Chriſto (cuius paſsionis
1759memoria his diebus potiſsimum à fidelibus recolitur) car-
1760nem ſuam crucifigerent, Conſueta etiam Eccleſiæ ieiunia
1761obſeruentur, ſed ita tamen vt non aſtringantur, quos ne-
1762ceſsitas excuſat, quales ſunt, qui grauioribus laboribus ex=
1763hauriuntur, & peregrinantes, Item grauidæ mulieres, la-
1764ctantes, pueri, ſenes, ægroti.

1765Nec improbetur benedictio earum rerum, quæ Ex-
1766orciſmis & orationibus ad vſum hominum præparantur,
1767dummodo operationes, quæ inde naſcuntur, non rebus
1768ipſis, ſed diuinæ virtuti tribuantur, & caueatur, ne eædem
1769ad vllum incantationis aut ſuperſtitionis genus transfe-
1770rantur.

1771Et quanquàm cum Apoſtolo ſentiendum eſt, eum
1772qui cœlebs eſt, curare quæ ſunt Domini &c. eoq́ꝫ magis
1773optandum multos inueniri Clericos, qui cum cœlibes ſint,
1774verè etiam contineant, tamen cum multi qui miniſterij Ec-
1775cleſiaſtici functiones tenent, iam multis in locis duxerint
1776Vxores, quas à ſe dimittere nolint, ſuper ea re generalis
1777Concilij ſententia expectetur, cum alioqui mutatio in ea
1778re, ut nunc ſunt tempora, ſine graui rerum perturbatione
1779modo fieri non poſsit.

1780Illud tamen negandum non eſt, etſi Coniugium per [Blatt: 26v ]
1781ſe honorabile eſt, iuxta ſcripturam, eum tamen qui non
1782ducit vxorem, & verè continet, melius facere, ſecundum
1783ſcripturam.

1784Eadem eſt ratio vſus Euchariſtiæ ſub vtraqꝫ ſpecie,
1785cui multi etiam aſſueuerunt, & ab eo auelli, ſine graui re-
1786rum motu, hoc tempore non poſſunt. Et quia Concilium
1787Oecumenicum, cui omnes Imperij ſtatus ſe ſubmiſerunt,
1788proculdubio piam & ſollicitam curam adhibebit, vt in
1789hoc caſu conſcientijs multorum, & publicæ tranquillitati
1790optimè conſulatur, qui vſum vtriuſqꝫ ſpeciei ante hac rece=
1791perunt, eumq́ꝫ relinquere nolunt, ſuper ea quoqꝫ re delibe=
1792rationem & ſententiam Oecumenici Concilij expectent.

1793Hi tamen qui vtriuſqꝫ ſpeciei vſum amplectuntur, il-
1794Iam inueteratam ſub una ſpecie communicandi conſuetu=
1795dinem reprehendere non debent: nec alteri alteros pertur=
1796bent, donec ſuper ea re Concilium Oecumenicū decreuerit.

1797Et quanquàm Sacramentum Euchariſtiæ ſub utraqꝫ
1798ſpecie inſtitutum eſt, non tamen ſentiendum eſt, Chriſtum
1799in carne diuidi, contra quam ſcriptura diuinitus inſpirata
1800tradit, ſed ſub ſingulis ſpeciebus integrum contineri.

1801Ac quoniam in Sacramento Euchariſtiæ eſt uerum
1802Chriſti corpus, & uerus Chriſti ſanguis, in hoc Sacramen=
1803to Chriſtum merito adorari debere.

1804Item, Sacramentum Euchariſtiæ ſemel uerbo Chriſti
1805conſecratum, etiamſi aſſeruetur diutius, tamen Sacramen-
1806tum, & corpus, & ſanguinem Chriſti remanere, donec ſu-
1807matur.

1808Quæ uero ad diſciplinam Cleri & populi pertinent,
1809uidentur cum primis neceſſaria eſſe, ad tollenda ex Eccle-
1810ſijs ſcandala, quę dant magnam cauſam horum temporum
1811perturbationi, id quod res ipſa loquitur. Itaqꝫ ſi quam Ec-
1812cleſijs utilem Reformationem Cæſarea Maieſtas procura-
1813uerit, tantum abeſt ut quiſquam ſanctæ Religionis & pub-
1814licæ tranquillitatis ſtudioſus, repudiare eam uelit, ut om-
1815nes etiam pro ea citius promouenda & procuranda Cæſa-
1816ream Maieſtatem obnixè & humillimè precari debeant.